1821: Η σφαγή στο Κακοδίκι (Μὲ ἀφορμὴ πρόσφατο δημοσίευμα)

Κύριε διευθυντά,

Ἀφορμὴ γιὰ νὰ γράψω αὐτὴν τὴν ἐπιστολὴ μοῦ ἔδωσε δημοσίευμα στὴν ἔγκριτη ἐφημερίδα σας (7.12.21, σελ. 37) τὸ ὁποῖο ἔχει τὴν ὑπογραφὴ τοῦ κ. Μιχ. Κατσανεβάκη. Θέμα του, κατὰ τὸν τίτλο ποὺ ἔφερε, “Σέλινο: Η σφαγή στο Κακοδίκι” καὶ μὲ ὑπέρτιτλο “200 Χρόνια Επανάσταση 1821”. Ἐπιτρέψτε μου νὰ καταθέσω λίγες σύντομες παρατηρήσεις καὶ σκέψεις.

1. Εἶναι εὐπρόσδεκτη ἡ ἀναφορὰ σὲ ἕνα συνταρακτικὸ γεγονὸς ὅπως αὐτὸ τῆς σφαγῆς ἀμάχων ὕστερα ἀπὸ καταδρομικὴ ἐπιχείρηση, μέσα μάλιστα στὴ νύχτα. Εὐπρόσδεκτη, διότι ἀνασύρει ἀπὸ τὴ λήθη μιὰ σελίδα ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ βρίσκεται στὴν προμετωπίδα τῆς ἔνδοξης Ἱστορίας τοῦ τόπου μας· ἀλλὰ καὶ διότι ἐμμέσως ἀλλὰ σαφῶς στηλιτεύει παράλειψή μας ἔναντι τοῦ χρέους ποὺ ἔχουμε πρὸς τοὺς ἀγῶνες καὶ τὶς θυσίες τῶν προγόνων.

2. Ἐν τούτοις, τὸ συγκεκριμένο δημοσίευμα, ἴσως κατ’ ἀνάγκην σύντομο, περιορίζεται σὲ συρραφὴ γεγονότων τὰ ὁποῖα δὲν εἶναι ἀρκετὰ γιὰ νὰ δείξουν τὸ μέγεθος τῆς κακουργίας.

3. Δὲν διαφεύγει τῆς προσοχῆς μου τὸ ὅτι οἱ σχετικὲς μὲ τὴ σφαγὴ πηγὲς καὶ λίγες εἶναι καὶ ὣς ἕνα βαθμὸ ἀντικρουόμενες. Κατὰ συνέπεια, εἶναι ἐνδεχόμενο νὰ ὑπάρξουν καὶ λάθη καὶ διαφωνίες μεταξὺ ὅσων ἀσχολοῦνται μὲ τὸ θέμα.

4. Δὲν γνωρίζω (διότι δὲν ἀναφέρεται στὸ δημοσίευμα) ἀπὸ ποῦ ἄντλησε ο κ. Κατσανεβάκης τὶς πληροφορίες ποὺ παραθέτει. Σὲ σχέση μὲ πρόσωπα ποὺ μνημονεύει: Ι. “Τυρχιαγάς Καουραζίζης”. Στὴ μνήμη τῶν παλαιότερων εἶχε διατηρηθεῖ τὸ ἐπώνυμο “Καούρης” χωρὶς διάκριση μὲ βάση τὸ “βαπτιστικὸ” ὄνομα. Πολλὰ μικροτοπωνύμια στὸ Σέλινο ἔχουν τὸ ὄνομά του, ἐνῶ στὸ Κακοδίκι, πλὴν ἄλλων, ὑπάρχει συνοικία “Καουριανά”. Σὲ ἐφημερίδα τοῦ 1902 ἀναφέρονται κτήματα τοῦ Χουσεῒν Καουράκη στὸ Κακοδίκι. ΙΙ.Οἰκογένεια Κουμήδων στὸ Κακοδίκι δὲν μνημονεύεται ἀπὸ καμιὰ πηγή. Μόνη ἔνδειξη ποὺ ἔχω ὑπόψη μου εἶναι ἀναφορὰ σὲ κτήματα Νικολάου Κουμῆ στὸν οἰκισμὸ Λιχνιανά, τὸ 1889. Δὲν εἶμαι ὅμως σὲ θέση νὰ γνωρίζω ἂν ἐπρόκειτο γιὰ μέλος τῆς ὀνομαστῆς οἰκογένειας τῶν Κουμήδων, καὶ πῶς συνέβη νὰ ἔχει κτήματα ἐκεῖ, ἢ γιὰ ἄλλο πρόσωπο τὸ ὁποῖο, κατὰ συνήθεια τῆς ἐποχῆς, στὴ θέση τοῦ ἐπωνύμου εἶχε τὸ πατρώνυμο Κουμῆς (ἀπὸ τὸ Ἰάκωβος).

5. Μὲ ἀόριστο τρόπο γίνεται ἀναφορὰ σὲ διάφορα πρόσωπα, καὶ μάλιστα σὲ θύματα τῆς σφαγῆς (Φούμηδες, Δεβόγας, Περάκηδες ἀδελφοί, Τσιβουράκης). Ἐπαναλαμβάνεται δὲ τὸ ἐσφαλμένο ἀπὸ γλωσσικὴ ἄποψη “Κρητότουρκοι” ἀντὶ τοῦ ὀρθοῦ “Τουρκοκρητικοὶ” (σχετικὸ ἄρθρο μου δημοσιεύτηκε στὰ Χ. Ν. στὶς 8.5.2020, 29), ὅπως ἐσφαλμένη εἶναι ἡ γραφὴ “Κάνδανος” ἀντὶ “Κάντανος”.

6. Ἐντύπωση μοῦ προξένησε τὸ ὅτι, ἐνῶ θέμα τοῦ δημοσιεύματος ὁρίζεται ἡ σφαγή, τὸ μεγαλύτερο μέρος του ἀφιερώνεται στὸν μὴ Κακοδικιανὸ, οὔτε καὶ θύμα τῆς σφαγῆς, Ἰάκωβο Κουμή.

7. Ἐπὶ τῆς οὐσίας: ἡ ἐπιδρομή, ποὺ εἶχε ὡς στόχο καὶ ἀποτέλεσμα τὴ σφαγή, πραγματοποιήθηκε, πιθανότατα, τὸ ξημέρωμα τῶν Χριστουγέννων τοῦ 1821. Τὰ γεγονότα, ἐξ ὅσων τουλάχιστον γνωρίζουμε, δὲν συνέβησαν ἔτσι ὅπως ἐξιστοροῦνται στὸ δημοσίευμα. Ὁ κοινωνιολόγος Κωστὴς Πετράκης εἶχε δημοσιεύσει κατατοπιστικὸ ἄρθρο στὰ Χ. Ν. (30.8.2010, 20), ἐνῶ σὲ βιβλίο μου γιὰ τὸ Κακοδίκι (1991) περιέλαβα ὅσες ἐπὶ τοῦ θέματος πληροφορίες προέκυψαν τότε ἀπὸ σχετικὴ ἔρευνα.

8. Πέραν ὅσων ἀναφέρω στὸ ἐδάφιο (1), θέλω νὰ εὐχαριστήσω τὸν κ. Κατσανεβάκη. Ἂν καὶ δὲν μὲ βρίσκει ἀπολύτως σύμφωνο ἡ ἐπίπληξη πρὸς τοὺς “φίλους του Σελινιώτες”, τοὺς ὁποίους μάλιστα θεωρεῖ ὑπεύθυνους γιὰ τὸ ὅτι οἱ “φίλοι” Ἡρακλειῶτες ἔχουν τὸ πάνω χέρι, τὸ δημοσίευμά του μπορεῖ (καὶ πρέπει) νὰ θεωρηθεῖ κραυγὴ ἀγωνίας γιὰ τὸ ὅτι εὔκολα παραμερίζουμε κομμάτια ἀπὸ τὸ παρελθὸν στὰ ὁποῖα μπορεῖ νὰ θεμελιωθεῖ οἰκοδόμημα μὲ παράθυρο πρὸς τὸ μέλλον. Ὡς πρὸς αὐτό, προκαλεῖ μελαγχολία καὶ θλίψη τὸ ὅτι δὲν ὀργανώθηκε ἀπὸ τὸν οἰκεῖο Δῆμο (γιατί ὄχι καὶ ἀπὸ τὴν Ἀντιπεριφέρεια) ἐκδήλωση τιμῆς, σπονδὴ στὴ μνήμη ἀνθρώπων ποὺ σφαγιάστηκαν στὸ ὄνομα τῆς πίστης καὶ τῆς πατρίδας τους.

Μὲ τιμή
Γεώργιος Ἰ. Λουπάσης
φιλόλογος