Επιτακτική είναι η ανάγκη για την κατάρτιση διαχειριστικών σχεδίων και την έκδοση προεδρικών διαταγμάτων που θα ρυθμίζουν τη σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και το περιβάλλον σε περιοχές NATURA του Νομού Χανίων και της Κρήτης, καθώς πολλοί οικότοποι και σπάνιας ομορφιάς τοπία απειλούνται από ανθρώπινες δραστηριότητες.
Το συγκεκριμένο ζήτημα απασχόλησε, μεταξύ άλλων, την επιστημονική επιτροπή του προγράμματος για την προστασία των παράκτιων αμμοθινών με είδη κέδρων που ξεκίνησε να υλοποιείται στην Κρήτη το 2009 και ολοκληρώνεται σε λίγες ημέρες. Ειδικότερα, το πρόγραμμα ´JUNICOAST´ με τίτλο «Δράσεις για την προστασία των παράκτιων αμμοθινών με είδη Juniperus στην Κρήτη και στο Νότιο Αιγαίο» στο οποίο συμμετέχει το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (Μ.Α.Ι.Χ.), σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης Κρήτης (Π.Τ.Α.) και την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης μέσω των Διευθύνσεων Δασών Χανίων και Λασιθίου, ανέπτυξε δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του κοινού καθώς και παρεμβάσεις προστασίας των παράκτιων αμμοθινών και κέδρων στο Κεδρόδασος, τα Φαλάσαρνα, τη Χρυσή και τη Γαύδο.
Οπως εξήγησε η ομάδα των επιστημόνων από το Μ.Α.Ι.Χ. Γιώργος Καζάκης (δασολόγος), Dany Ghosn (γεωπόνος) και Ηλέκτρα Ρεμούνδου (τεχνολόγος γεωπόνος) οι παράκτιες αμμοθίνες με κέδρους αποτελούν οικότοπο προτεραιότητας σύμφωνα με σχετική κοινοτική οδηγία: «Η κατανομή του οικοτόπου αυτού στην Ελλάδα περιορίζεται κυρίως στα νότια της χώρας, ενώ οι περιοχές της Κρήτης στις οποίες συναντάται ο συγκεκριμένος οικότοπος καλύπτουν περίπου το 54% του οικοτόπου συνολικά σε όλη τη χώρα», σημείωσαν και διευκρίνισαν ότι τα είδη κέδρου που υπάρχουν στην Κρήτη έχουν ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τα οποία επιτάσσουν την προστασία τους: «Τα είδη αυτά δεν έχουν μεγάλη διασπορά, μεγαλώνουν πολύ αργά και δεν αναγεννιούνται μετά από πυρκαγιές. Είναι αιωνόβια, καθώς η μέση ηλικία του πληθυσμού της Κρήτης ξεπερνάει τα 150 χρόνια, ενώ στη Χρυσή εντοπίστηκε δέντρο ηλικίας 350 ετών. Παράλληλα παρότι τα συγκεκριμένα είδη απαντώνται σε 225 περιοχές NATURA της Μεσογείου όλες αυτές οι περιοχές είναι πολύ μικρές σε έκταση».
ΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ
Σε ό,τι αφορά τις απειλές που δέχονται οι παράκτιες αμμοθίνες με είδη κέδρων οι κ.Καζάκης, Ρεμούνδου και Ghosn ξεκαθάρισαν ότι αυτές σχετίζονται κυρίως με ανθρωπογενείς παράγοντες.
Ειδικότερα, αναφέρθηκαν στην υποβάθμιση που δέχεται ο οικότοπος μέσω του μαζικού τουρισμού και συγκεκριμένα της ποδοπάτησης και κατασκήνωσης, καθώς οι επισκέπτες συχνά, λόγω της ελλειπούς πληροφόρησης, θεωρούν τμήματα των δέντρων απονεκρωμένα και τα χρησιμοποιούν για φωτιά ή ακούσια προκαλούν βλάβες στο ριζικό σύστημα των κέδρων.
Βασικές απειλές του οικοτόπου αποτελούν ακόμα η έλλειψη δημόσιας ευαισθητοποίησης, η ανεξέλεγκτη ρίψη σκουπιδιών, οι πυρκαγιές -που συχνά προκαλούνται από κτηνοτρόφους σε παρακείμενες περιοχές- καθώς και η υλοτόμηση ξερών κλαδιών μεμονωμένων δέντρων που κόβουν κατασκηνωτές για να ανάψουν φωτιά.
Σοβαρή επίσης απειλή αποτελεί η ελεύθερη βόσκηση κοπαδιών, η οποία όπως εξήγησαν επηρεάζει σημαντικά την κατανομή της βλάστησης στην περιοχή και κατά συνέπεια τη δυναμική και τη σταθερότητα των αμμοθινών.
Στις παραπάνω δε απειλές θα πρέπει να συμπεριληφθεί και η περιορισμένη φυσική αναγέννηση που χαρακτηρίζει τις αμμοθίνες με είδη κέδρων καθώς όπως τόνισαν οι κ. Καζάκης, Ρεμούνδου και Ghosn η φυσική αναγέννηση του είδους ´Juniperus oxycedrus ssp. macrocarpa´ καθώς και άλλων ειδών του ιδίου γένους είναι περιορισμένη, εξαιτίας της αργής ανάπτυξης των δέντρων, της χαμηλής βιωσιμότητάς τους, της δυσκολίας φύτρωσης των σπόρων κ.α.
ΟΙ ΔΡΑΣΕΙΣ
Σε ό,τι αφορά τις δράσεις που ανέπτυξαν σε συνεργασία με τους άλλους εταίρους του προγράμματος οι εκπρόσωποι του Μ.Α.Ι.Χ. επεσήμαναν ότι αυτές είχαν δύο βασικές κατευθύνσεις: Αφενός να ευαισθητοποιήσουν και να ενημερώσουν το κοινό για την ανάγκη σεβασμού του οικοτόπου και αφετέρου να οργανωθούν δράσεις για την προστασία των κέδρων.
Στο πλαίσιο αυτό διοργανώθηκαν εκδηλώσεις υπό μορφή σεμιναρίων για την ενημέρωση και την εξειδίκευση υπαλλήλων, αρμοδίων φορέων που σχετίζονται με την διαχείριση περιοχών NATURA. Επίσης, στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας περιβαλλοντικής εκπαίδευσης πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις σχολείων στο πεδίο, διανεμήθηκε εκπαιδευτικό υλικό για τους μαθητές κι ένας οδηγός για τους εκπαιδευτικούς, ενώ παράλληλα εντάχθηκε στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών δράσεων κι ένα παιδικό παραμύθι που εκδόθηκε ειδικά για τις ανάγκες του προγράμματος. Παράλληλα, τυπώθηκαν ειδικά ενημερωτικά φυλλάδια για τους επισκέπτες των οικοτόπων, έγινε ένα δίγλωσσο ραδιοφωνικό σποτ για τον σταθμό της Γαύδου, δημιουργήθηκε ιστοσελίδα του προγράμματος με πλούσιο πληροφοριακό υλικό, έγιναν δημοσιεύματα στον Τύπο, μοιράστηκαν μπλουζάκια με περιβαλλοντικά μηνύματα και τέλος έγινε παραγωγή ενός ντοκιμαντέρ για όλες τις δράσεις και την ανάγκη προστασίας του οικοτόπου.
Σε ό,τι αφορά το θέμα της προστασίας αφού χαρτογραφήθηκαν οι οικότοποι και οριοθετήθηκαν, έγιναν παρεμβάσεις προστασίας μεμονωμένων κέδρων μικρής ηλικίας, κατασκευάστηκαν ξύλινα μονοπάτια και τοποθετήθηκαν πληροφοριακές πινακίδες για τους επισκέπτες, οργανώθηκαν δράσεις για την απομάκρυνση των απορριμμάτων και έγιναν προσπάθειες για την αποκατάσταση της σύνθεσης και της δομής της χλωρίδας του οικοτόπου κ.ά.
«Ανάγκη για διαχειριστικά σχέδια»
Απαραίτητη για την προστασία των περιοχών ΝATURA που περιλαμβάνουν οικότοπους με ξεχωριστή περιβαλλοντική αξία είναι η εκπόνηση διαχειριστικών σχεδίων και η έκδοση σχετικών προεδρικών διαταγμάτων που θα ρυθμίζουν το είδος των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων που επιτρέπονται στην περιοχή.
Αυτό επεσήμανε ο δασολόγος Γιώργος Καζάκης απαντώντας στο ερώτημα των ´Χ.Ν.´ για το πως μπορούν να έχουν διάρκεια στον χρόνο οι δράσεις προστασίας που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος για τις αμμοθίνες με κέδρους: «Το ΝATURA δεν αποκλείει τους ανθρώπους από μια περιοχή αλλά προσπαθεί να ρυθμίσει τις ανθρώπινες δραστηριότητες ώστε αυτές να είναι συμβατές με το περιβάλλον και να επιτευχθεί η βιωσιμότητά του. Ειδικά σε περιοχές που υπάρχει τουρισμός αυτή η ρύθμιση είναι επιβεβλημένη σύμφωνα με το Δίκτυο NATURA. Κι αυτό δεν γίνεται μέσα από μια συγκεκριμένη νομοθεσία αλλά μέσα από τη δυνατότητα που δίνει τοπικά και εξειδικευμένα κάθε φορά να ρυθμίζονται οι σχέσεις ανθρώπου-περιβάλλοντος με Ειδικές Περιβαλλοντικές μελέτες που καταγράφονται οι ανάγκες κάθε περιοχής και στη συνέχεια γίνεται ένα σχέδιο προεδρικού διατάγματος το οποίο γίνεται νόμος. Βάση λοιπόν αυτού, είναι υποχρέωση της κάθε περιοχής να καταρτίσει ένα διαχειριστικό σχέδιο το οποίο χωρίζει την περιοχή σε ζώνες και ορίζει συγκεκριμένες χρήσεις και δραστηριότητες».
Ωστόσο, όπως υπογράμμισε ο κ. Καζάκης, τόσο στις περιοχές όπου αναπτύχθηκε το πρόγραμμα (Κεδρόδασος, Φαλάσαρνα, Γαύγος και Χρυσή) όσο σε όλη την υπόλοιπη Κρήτη όπου υπάρχουν περιοχές NATURA μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει κανένα σχετικό προεδρικό διάταγμα που να έχει ψηφιστεί και να θέτει περιορισμούς.
«Αρα και στις περιοχές αυτές που μιλάμε αυτό που λείπει είναι ένα διαχειριστικό σχέδιο που πρέπει να γίνει νόμος. Μέχρι τώρα όμως στην Κρήτη δεν υπάρχει κανένα τέτοιο προεδρικό διάταγμα. Εχουν γίνει ΕΠΜ και διαχειριστικά σχέδια για κάποιες περιοχές αλλά δεν έχουν προχωρήσει να γίνουν νόμος. Συνεπώς το να λέμε ότι μια περιοχή είναι ΝATURA είναι κενό γράμμα όταν δεν έχουν εκδοθεί προεδρικά διατάγματα», τόνισε σχετικά.
Εκδήλωση για την επόμενη ημέρα του προγράμματος
Το μέλλον των περιοχών που υπάρχουν αμμοθίνες με κέδρους πρόκειται να βρεθεί στο επίκεντρο της ημερίδας που θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 27 Αυγούστου στις 9 το πρωί στο Μ.Α.Ι.Χ.
Ειδικότερα στο πλαίσιο της ημερίδας θα γίνει απολογισμός του προγράμματος για τις παράκτιες αμμοθίνες με κέδρους που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος ´LIFE´, ενώ παράλληλα έχουν προσκληθεί εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης και αρμοδίων φορέων προκειμένου να συζητηθεί η επόμενη ημέρα μετά τη λήξη του προγράμματος σε ό,τι αφορά την ευαισθητοποίηση του κοινού και την προστασία των οικοτόπων.
Επίσης, στο πλαίσιο της εκδήλωσης θα πραγματοποιηθεί και προβολή του ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε στο πλαίσιο του προγράμματος και παρουσιάζει το έργο που έγινε και την ανάγκη προστασίας των παράκτιων αμμοθινών με είδη κέδρων.
