Η βιβλική αφήγηση είναι γνωστή. Ο Θεός διέταξε τον Μωυσή να απελευθερώσει το λαό του από τους Αιγυπτίους και να τους οδηγήσει πίσω στην πατρίδα. Μετά τις δέκα πληγές του Φαραώ, με τις οποίες ο Θεός έπληξε τους Αιγυπτίους, οι Ισραηλίτες διέφυγαν προς την Ερυθρά Θάλασσα. Εκεί τα νερά τραβήχτηκαν, επιτρέποντάς τους να διαβούν στην αντίπερα όχθη. Oμως, αμέσως μετά, οι υδάτινες μάζες επέστρεψαν, παρασύροντας στον βυθό τους Αιγύπτιους στρατιώτες που τους καταδίωκαν.
Ελάχιστοι είναι οι ιστορικοί που αποδέχονται τη συγκεκριμένη εκδοχή των γεγονότων. Άλλοι δηλώνουν απερίφραστα τον σκεπτικισμό τους, κάνοντας λόγο για φανταστικές ιστορίες.
Μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης προσέγγισης κινείται μεγάλος αριθμός επιστημόνων, που διερευνά εδώ και δεκαετίες την ιστορική αλήθεια που κρύβεται πίσω από την αφήγηση της Εξόδου των Ισραηλιτών. Στην κατεύθυνση αυτή έχουν συνδράμει σημαντικά οι μελέτες γεωλόγων και αρχαιολόγων που διενεργούνται τα τελευταία έτη.
Η Barbara J. Sivertsen, καθηγήτρια Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, έχει ασχοληθεί επισταμένως με το θέμα. Οι έρευνές της, που περιλαμβάνουν και την ηφαιστειακή δραστηριότητα εκείνης της περιόδου στην περιοχή, δίνουν το έναυσμα για μια διαφορετική ´ανάγνωση´ των κειμένων της Παλαιάς Διαθήκης.
H αιτΙα της μετακΙνησης
Αρχικά, οι αρχαιολόγοι εμφανίζονται εξαιρετικά δύσπιστοι σε ό,τι αφορά την αιχμαλωσία των Ισραηλιτών. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι έχει συσταθεί σχολή επιστημόνων που θεωρεί εσφαλμένη την άποψη ότι οι Χαναναίοι υπήρξαν εχθροί των Ισραηλιτών. Ο συγκεκριμένος λαός κατοικούσε στην Παλαιστίνη πριν από την εμφάνιση των δεύτερων. Πιθανότατα και οι Ισραηλίτες να αποτελούσαν φύλο των Χαναναίων που σταδιακά διαχωρίστηκε άνευ δραματικών συγκρούσεων, σχηματίζοντας τον εβραϊκό λαό. Σοβαρά αρχαιολογικά ευρήματα πιστοποιούν συχνές μετακινήσεις πληθυσμών τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Μερικά φύλα εξανάγκαζαν άλλα σε φυγή. Μεγάλες ομάδες ατόμων έφευγαν για να εγκατασταθούν σε διαφορετικά σημεία, ενώ, σε συνθήκες αιχμαλωσίας, κατέληγαν σκλάβοι σε απομακρυσμένες περιοχές. Ωστόσο, ο βασικός λόγος της μετακίνησης των αρχαίων φύλων ήταν η αποφυγή της λιμοκτονίας τις περιόδους της ξηρασίας.
Η Εκρηξη του ηφαιστεΙου της Θήρας
Η καταστροφική έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας μπορεί να εξηγήσει τις δέκα πληγές του Φαραώ που αναφέρονται στη βιβλική αφήγηση. Τέτοιας ισχύος έκρηξη θα είχε οπωσδήποτε δημιουργήσει τεράστιο νέφος ηφαιστειακής τέφρας. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι θα έφτανε σε ύψος 36-38 χιλιομέτρων, στα ανώτερα στρώματα της τροπόσφαιρας.
Μία ώρα μετά το ωστικό κύμα ένα τεράστιο τσουνάμι έφτασε στις αιγυπτιακές ακτές. Τεράστιος όγκος υδάτων εισήλθε βαθιά μέσα στο Δέλτα του Νείλου, πλημμυρίζοντας όλες τις πεδινές εκτάσεις της περιοχής. Τις επόμενες μέρες η Αίγυπτος γνώρισε τις επιπτώσεις που είχε το θαλασσινό νερό στο Δέλτα.
Η αποπομπή των Ισραηλιτών
Οι Ισραηλίτες δεν έφυγαν για να γλυτώσουν από την οργή του Φαραώ μετά τις καταστροφές που έπληξαν τη χώρα. Ο Φαραώ μάλλον θα ζήτησε από τον ξένο λαό να φύγει λόγω της έλλειψης τροφίμων που ενέσκηψε μετά τις εκτεταμένες ζημιές στην αγροτική παραγωγή που προκάλεσε η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας. Η ιστορία βρίθει παραδειγμάτων ηγετών που σε αντίστοιχες συνθήκες ανέλαβαν να οδηγήσουν το λαό τους σε άλλες περιοχές προς αποφυγή της λιμοκτονίας.
Ο Μωυσής συγκέντρωνε όλα τα προσόντα. Είχε ταξιδέψει στη γη των Mαδιανιτών, στο βορειοδυτικό άκρο της σημερινής Σαουδικής Αραβίας, είχε δει το φαινόμενο που οι γεωλόγοι αποκαλούν ´γκέιζερ´, ο ίδιος όμως το αντιλήφθηκε ως καιόμενη βάτο και το ερμήνευσε ως θεϊκή παρουσία. Εν προκειμένω, η μορφή του Μωυσή ερμηνεύεται ως η προσωποποίηση της συλλογικής γνώσης. Ιστορικές πηγές μαρτυρούν ότι ποιμένες από το Wadi Tumilat είχαν ταξιδέψει στην έρημο προς τα ανατολικά. Γνώριζαν επομένως ποιους λαούς θα συναντούσαν στο δρόμο τους. Ο Μωυσής ήταν σε θέση να επιλέξει τη σωστή διαδρομή.
Από το Wadi Tumilat ακολούθησαν πορεία προς τα νότια και μπήκαν στην έρημο του Σινά, στις ακτές της Ερυθράς Θάλασσας. Ενας ισχυρότατος βόρειος άνεμος, φυσικό επακόλουθο της επίδρασης της ηφαιστειακής έκρηξης στο μετεωρολογικό σύστημα, μπορεί να προκάλεσε τη μετακίνηση της υδάτινης μάζας. Όπως αυτή αποτραβήχτηκε, έδωσε το περιθώριο στους Ισραηλίτες να διαβούν με ασφάλεια στην απέναντι μεριά.
Ερυθρά Θάλασσα ή Μεσόγειος;
Οι Αιγύπτιοι συνέχισαν τις εξορμήσεις, αποσκοπώντας στην εξασφάλιση νέων σκλάβων. Σε μια από αυτές, ένα τεράστιο κύμα κατάπιε τους Αιγύπτιους στρατιώτες.
Η ερμηνεία του γεγονότος θα πρέπει να αναζητηθεί σε ένα άλλο ελληνικό νησί, το Γυαλί, που ανήκει στο ηφαιστειακό συγκρότημα της Νισύρου. Σύμφωνα με τους γεωλόγους, την περίοδο εκείνη σημειώθηκε υποθαλάσσια ηφαιστειακή έκρηξη μικρότερης ισχύος από εκείνη του ηφαιστείου της Θήρας, αλλά αρκετά δυνατή ώστε να προκαλέσει τσουνάμι.
Σύμφωνα με την Barbara J. Sivertsen, υπάρχει υπόβαθρο ιστορικής αλήθειας στην αφήγηση της Εξόδου των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο, την καιόμενη βάτο, τις δέκα πληγές του Φαραώ και τα νερά που άνοιξαν κι έκλεισαν, πνίγοντας τους Αιγύπτιους στρατιώτες. Δεν πρόκειται όμως για την Ερυθρά Θάλασσα αλλά για τη Μεσόγειο και τα γεγονότα δεν εξελίσσονται ταυτόχρονα, αλλά μεσολαβεί, από την απόσυρση έως την επαναφορά της υδάτινης μάζας, μια χρονική περίοδος περίπου 180 χρόνων.
Γαλαξίες ανακυκλώνουν αστρική σκόνη
Μια νέα φωτογραφία ενός κοντινού μας νεφελώματος αερίων -που τράβηξε το διαστημικό τηλεσκόπιο υπέρυθρου φωτός της NASA, το Spitzer-βοηθάει τώρα τους αστρονόμους να κατανοήσουν πώς οι γαλαξίες ´ανακυκλώνουν´ την αστρική ύλη. Η φωτογραφία δείχνει ένα νέφος αερίων στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου, ένα γειτονικό μας γαλαξία -νάνο σε απόσταση 180.000 ετών φωτός. Οι αστρονόμοι γνώριζαν εδώ και καιρό ότι η αστρική ύλη παίζει καθοριστικό ρόλο στη ζωή ενός γαλαξία, καθώς συσσωρεύεται και δημιουργεί νέα άστρα. Το τηλεσκόπιο Spitzer μπορεί να δει μέσα στο νεφέλωμα, αφού διαθέτει μεγάλη ευαισθησία στο υπέρυθρο φως που εκπέμπει η αστρική σκόνη, καθώς θερμαίνεται από τα κοντινά άστρα. Στη φωτογραφία φαίνεται καθαρά πώς τα σωματίδια σκόνης διαχέονται στο νεφέλωμα από άστρα που πεθαίνουν, τα οποία εκρήγνυνται ως υπερκαινοφανείς. Κατόπιν, ισχυροί αστρικοί άνεμοι από τα πλούσια σε ενέργεια άστρα στην περιοχή κάνουν τα σωματίδια σκόνης να συσσωρεύονται και να σχηματίζουν νέα άστρα.
Πικρό νέκταρ τρομάζει ανεπιθύμητους επισκέπτες
Το νέκταρ των περισσότερων φυτών είναι ένα διαυγές, άχρωμο υγρό, γλυκό και εύγευστο.
Στη Νότια Αφρική, ωστόσο, υπάρχουν τρία είδη αλόης που έχουν σκουρόχρωμο και πικρό νέκταρ. Μέχρι πρόσφατα, οι βοτανολόγοι προβληματίζονταν για το τι σκοπό εξυπηρετεί αυτό το πικρό νέκταρ, αφού τα φυτά γενικά έχουν το νέκταρ για να προσελκύουν γονιμοποιητές και να τους ανταμείβουν για τη διασπορά της γύρης. Τώρα όμως, βιολόγοι του Πανεπιστημίου του KwaZulu-Natal της Νότιας Αφρικής ανακάλυψαν ότι το πικρό νέκταρ κρατά μακριά τους επίδοξους ´κλέφτες´, προσελκύοντας μόνο τα ζώα που είναι αποτελεσματικοί γονιμοποιητές των φυτών αυτώv.
