Κων/νος Σπυράκος*
Από την αρχαιότητα (π.χ. 1500 π.Χ., 360 π.Χ.) ισχυροί, φονικοί σεισμοί έχουν πλήξει σχεδόν στο σύνολό της την Κρήτη. Από τις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα μπορεί κανείς να απαριθμήσει τουλάχιστον 10 ισχυρούς, καταστροφικούς σεισμούς που έχουν δοκιμάσει μεγάλα αστικά κέντρα της Μεγαλονήσου, όπως την Ιεράπετρα, το Ρέθυμνο, τα Χανιά και ιδιαίτερα το Ηράκλειο. Αιτία όλων αυτών είναι κυρίως το μεγάλο σεισμικό ρήγμα, το «ελληνικό τόξο» με τα παρακλάδια του, που περνά πολύ κοντά, παράλληλα, προς τη Μεγαλόνησο.
Αυτή η επισήμανση δεν γίνεται για να δημιουργηθεί ανησυχία, απλώς για να υπενθυμίσει την αναγκαιότητα ελέγχου των κατασκευών, ιδιαίτερα των κατασκευασμένων πριν από το 1986 είτε από φέρουσα τοιχοποιία (λιθοδομή, οπτοπλινθοδομή) είτε από οπλισμένο σκυρόδεμα. Σε αυτή την παρατήρηση πρέπει να τονισθεί ότι εξαιρετικά ευάλωτες είναι και οι κατασκευές από οπλισμένο σκυρόδεμα πριν από το 1986 που βρίσκονται κοντά στη θάλασσα. Δυστυχώς η πρόβλεψη ενός σεισμού είναι ακόμη και σήμερα πρακτικά αδύνατη και η μόνη προστασία είναι η πρόληψη, κυρίως με την επισκευή και την ενίσχυση των κατασκευών. Επίσης η επισήμανση γίνεται με αφορμή τον πρόσφατο νόμο για την «τακτοποίηση αυθαίρετων κατασκευών» που θέσπισε η Πολιτεία για να λύσει το τεράστιο πρόβλημα της πληθώρας των πολεοδομικών και κατασκευαστικών αυθαιρεσιών στη χώρα μας.
Θα αναφερθώ στην πλέον «ατυχή» διάταξη και τις, κατά τη γνώμη μου, δυσμενείς συνέπειες τόσο για τον ιδιοκτήτη του αυθαιρέτου όσο και για το μηχανικό που διενεργεί τον έλεγχο:
Σύμφωνα με τον νόμο 4014/2011, άρθρο 24, Παρ. 2 (αα), για κτήρια με χρήση κατοικίας ή τουριστικού καταλύματος τα οποία περιλαμβάνουν αυθαίρετη κατασκευή, πρέπει να υποβάλονται: συμπληρωμένο δελτίο ελέγχου δομικής τρωτότητας του φέροντα οργανισμού, συνοδευόμενο από αναλυτική τεχνική έκθεση αρμόδιου μηχανικού και φωτογραφίες. Η τεχνική έκθεση θα βασίζεται σε μακροσκοπικό οπτικό έλεγχο, που θα περιγράφει το σύστημα του φέροντος οργανισμού καθώς και τυχόν εμφανείς βλάβες.
Από τη διατύπωση του παραπάνω άρθρου προκύπτει ότι ο έλεγχος της στατικής επάρκειας κάθε τακτοποιούμενης κατασκευής περιορίζεται σε οπτικό μακροσκοπικό έλεγχο και εύλογα τα ακόλουθα ερωτήματα – προβληματισμοί:
α. Μέχρι σήμερα, για την έκδοση οικοδομικής άδειας για υπάρχουσα κατασκευή απαιτείται έκθεση αυτοψίας που υπογράφουν δύο έμπειροι πολιτικοί μηχανικοί και συνοδεύεται από τεκμηριωμένη μελέτη ελέγχου του κτηρίου. Πώς είναι δυνατόν επομένως να βεβαιώνει με οπτικό έλεγχο ένας μηχανικός ότι δεν υπάρχει πρόβλημα σχετικά με την αντισεισμική – στατική επάρκεια του κτηρίου και μάλιστα για σοβαρές επεμβάσεις, όπως είναι για παράδειγμα η προσθήκη αυθαιρέτου ορόφου;
Παρουσιάζεται το οξύμωρο να απαιτούνται περισσότεροι και αυστηρότεροι έλεγχοι σε ένα νόμιμο κτήριο για το οποίο ο ιδιοκτήτης επιθυμεί να πραγματοποιήσει κάποιες παρεμβάσεις από ένα αυθαίρετο το οποίο ενδεχομένως κτίστηκε «νύχτα».
β. Η διαδικασία αυτή θα οδηγήσει σε μια σειρά «νομιμοποιήσεων» πολλών οικοδομών στην Ελλάδα, τη χώρα με τη μεγαλύτερη σεισμικότητα στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα ο μεν ιδιοκτήτης να μένει με την ψευδαίσθηση ότι το κτήριό του έχει ελεγχθεί αντισεισμικά-στατικά και επομένως είναι ασφαλές, ο δε μηχανικός, ο οποίος πραγματοποίησε τη διαδικασία τακτοποίησης, να φέρει μέρος της ευθύνης για οποιαδήποτε αστοχία της κατασκευής προκύψει στο μέλλον.
Δυστυχώς, ο μηχανικός με μόνο τον οπτικό έλεγχο δεν μπορεί να γνωρίζει εάν ένα αυθαίρετο κτίσμα έχει την απαιτούμενη αντοχή. Προφανώς δεν έχει τα απαραίτητα στοιχεία για τη θεμελίωση, τα υποστυλώματα, τις δοκούς, τις πλάκες, την ποιότητα των υλικών της κατασκευής, τους οπλισμούς κ.λπ. και επιπλέον δεν έχει κάνει και τους απαιτούμενους στοιχειώδεις υπολογισμούς.
Θα συνιστούσα στους συναδέλφους πολιτικούς μηχανικούς και ιδιαίτερα στους νεώτερους, που εκ των πραγμάτων έχουν μικρή πείρα σε θέματα βλαβών και ενισχύσεων, να μην αναλαμβάνουν τη διαδικασία τακτοποίησης υπό τις συνθήκες που ορίζει ο παρών νόμος.
Πώς θα αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που αναμφίβολα θα προκύψουν από τον νόμο για τη ρύθμιση των αυθαιρέτων; Κατά την άποψή μου, θα μπορούσαν να εφαρμοστούν οι ίδιες διαδικασίες που ορίζει ο νόμος για τα αυθαίρετα που έχουν κατασκευαστεί σε κτήρια κοινωφελούς χρήσης ή εναλλακτικά να εναρμονιστεί ο νόμος σύμφωνα με τον ισχύοντα Κανονισμό Επεμβάσεων (ΚΑΝ.ΕΠΕ.) για κατασκευές από οπλισμένο σκυρόδεμα, ο οποίος από τον Ιανουάριο αποτελεί και νόμο του κράτους. Για αυτή την κατηγορία κτιρίων που περιλαμβάνει ενδεικτικά τα Νοσοκομεία, σχολεία, αθλητικές εγκαταστάσεις, ξενοδοχεία, εκκλησίες κ.ά., ορθά απαιτείται σειρά ελέγχων με χρήση κατάλληλων οργάνων τα οποία μπορούν να ελέγξουν την ποιότητα των υλικών της κατασκευής καθώς και τις λεπτομέρειες του οπλισμού που έχει χρησιμοποιηθεί. Εδώ πρέπει να επισημανθεί ότι οι περισσότερες Τεχνικές Υπηρεσίες Δήμων και Περιφερειών δεν διαθέτουν τα ειδικά όργανα και την εμπειρία για να πραγματοποιήσουν αυτές τις μετρήσεις και μελέτες.
Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται για τη διενέργεια των ελέγχων και την πραγματοποίηση επεμβάσεων σε κατασκευές από φέρουσα τοιχοποιία. Και στην περίπτωση αυτή απαιτείται η χρήση ειδικών οργάνων για τη μέτρηση της αντοχής τους καθώς και εξειδικευμένων και σύγχρονων γνώσεων πολιτικού μηχανικού για τη λήψη σωστών και οικονομικών μέτρων για την επισκευή και την ενίσχυσή τους.
Με αυτό τον τρόπο και με μικρή χρονική και οικονομική επιβάρυνση, θα μπορούσε να εφαρμοστεί μία τεκμηριωμένη διαδικασία για την αξιολόγηση της αντισεισμικής – στατικής επάρκειας των κατοικιών και των τουριστικών καταλυμάτων. Ομως με τις δεδομένες οικονομικές συνθήκες και προκειμένου να αποφευχθεί η άμεση οικονομική επιβάρυνση των ιδιοκτητών, πρέπει να τους δοθεί η δυνατότητα να υποβάλουν εντός ενός εύλογου χρονικού διαστήματος τη μελέτη ελέγχου του υπάρχοντος κτηρίου και εάν προκύπτει ότι απαιτούνται επεμβάσεις, να εκτελούνται για να διασφαλιστεί η ασφάλεια των χρηστών του ακινήτου.
Προτρέπω τις Περιφερειακές και Δημοτικές Αρχές να φροντίσουν να διορθώσουν τα «κακώς κείμενα» του Νόμου, αποτρέποντας την «αυθαίρετη αξιολόγηση» μεγάλου μέρους των αυθαιρέτων κατασκευών σε σεισμό. Καλώ το Τ.Ε.Ε. καθώς και Σύλλογο Πολιτικών Μηχανικών, ο οποίος έχει ήδη δραστηριοποιηθεί για το εν λόγω ζήτημα, να προβεί εκ νέου σε μία επίσημη και διευρυμένη ενημέρωση των πολιτών. Παραινώ τους ιδιοκτήτες των αυθαιρέτων να προβαίνουν σε έλεγχο στατικής επάρκειας με τις διαδικασίες που καθορίζονται από τον νόμο για τα κτήρια κοινωφελούς χρήσης καθώς και τους ενδεχόμενους υποψήφιους αγοραστές ή ενοικιαστές να ζητούν τον έλεγχο στατικής επάρκειας πριν προβούν σε οποιαδήποτε δέσμευσή τους για αγορά ή χρήση ενός ακινήτου.
*καθηγητής Αντισεισμικών Κατασκευών Ε.Μ.Π.,
δ/ντής Εργαστηρίου Αντισεισμικής Τεχνολογίας
www.lee.civil.ntua.gr
