Τριάντα δύο χιλιόμετρα ΝΑ από τα Χανιά βρίσκεται ο Τζιτζιφές. Ένα ορεινό πανέμορφο χωριό στην Επαρχία Αποκορώνου. Είναι κτισμένο κοντά στους πρόποδες των Λευκών Ορέων, σε υψόμετρο 240 μ., και μέσα σ’ ένα καταπράσινο τοπίο. Ανήκει στον Δήμο Αποκορώνου. Σύμφωνα με την απογραφή του 1991, ο Τζιτζιφές κατοικείται από 221 άτομα που ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και την κτηνοτροφία.
Οι Τζιτζιφιανοί είναι ευχάριστοι τύποι, καλόκαρδοι, καταδεκτικοί, φιλόξενοι, εργατικοί, γλεντζέδες και διακρίνονται ιδιαίτερα στο τραγούδι. Εδώ θ’ ακούσει κανείς και θα απολαύσει τους Τζιτζιφιανούς να αποδίδουν τέλεια τα περίφημα ριζίτικα τραγούδια.
Τα κυριότερα προϊόντα του χωριού είναι το λάδι, το κρασί, τα χαρούπια, καθώς και τα γαλακτοκομικά που είναι σε μεγάλη ποσότητα και σε άριστη ποιότητα.. Εδώ επίσης παράγεται το περίφημο δαφνόλαδο που στην τοπική διάλεκτο λέγεται “καραμπάσι” και είναι απόσταγμα από τα φύλλα της δάφνης. Είναι ιδιαίτερα γνωστό για τις θεραπευτικές του ιδιότητες.
Το χωριό οφείλει την ονομασία του στο δέντρο Τζιτζιφιά που ευδοκιμεί σ’ αυτή την περιοχή.
Στο κέντρο του χωριού, και σε μια πολύ όμορφη θέση, βρίσκεται μια βρύση που χτίστηκε το 1871 και από τότε προσφέρει το ιδιαίτερα χωνευτικό και πάντα κρύο νερό της που κατεβαίνει από τα Λευκά Όρη. Σ’ αυτό το σημείο στέκουν ακλόνητα δύο υπεραιωνόβια πλατάνια που, όπως λένε οι γεροντότεροι του Τζιτζιφέ, η ηλικία τους ξεπερνά τα 600 χρόνια.
Σε τούτο το Αποκορωνιώτικο χωριό μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, της Παναγίας, του Χριστού, του Αγίου Ιωάννου και της Αγίας Φωτεινής που είναι δείγμα της Θρησκευτικότητας των κατοίκων του Τζιτζιφέ.
Έξω από το χωριό στην τοποθεσία “Κρεμαστός” υπάρχει ένα μεγάλο σπήλαιο το “Μαρμαρόσπηλιο” με σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Στην τοποθεσία “Σκόλακας” υπάρχει ένας μεγάλος βράχος που ο μισός είναι άσπρος και ο υπόλοιπος μαύρος. Ο θρύλος λέει γι’ αυτό τον βράχο ότι κάποτε ένας βοσκός, επειδή έβρεχε, έβαλε πάνω από το κεφάλι του ένα καζάνι για να μην βρέχεται και είπε μετά “Βρέξε κερατά Θεέ όσο θέλεις” και ο Θεός τον μαρμάρωσε.
Στην αρχή του χωριού είναι η τοποθεσία “Μυλόπετρες”. Πήρες αυτή την ονομασία διότι στα παλιά χρόνια, απ’ εδώ έπαιρναν τις πέτρες και τις πελεκούσανε και έκαναν τους μύλους για τα ελαιοτριβεία.
Οι Τζιτζιφιανοί είναι πιστοί στις Κρητικές παραδόσεις. Αυτός είναι ο λόγος που οι καταγόμενοι από τον Τζιτζιφέ που διαμένουν στο Λεκανοπέδιο Αττικής, ίδρυσαν στην Αθήνα έναν πολιτιστικό Σύλλογο με την ονομασία “Σύλλογος των εν Αττική και Απανταχού Τζιτζιφιανών, Ο ΤΖΙΤΖΙΦΕΣ”, και έχει πλούσια δράση.
Ο Τζιτζιφές αναφέρεται στις απογραφές των Ενετών με το όνομα Ζιζιφέα. Στην απογραφή του 1834 (Αιγυπτιακή κατοχή) το χωριό αναφέρεται με το όνομα Τζιφές και είχε 40 χριστιανικές και 3 μουσουλμανικές οικογένειες. Στην δε απογραφή του 1881 υπαγόταν στο Νομό Σφακίων, αναφέρεται Τζιτζιφές στον τότε Δήμο Φρε και είχε 481 κατοίκους που ήσαν όλοι χριστιανοί. Τέλος το 1920 γίνεται Κοινότητα που διατηρήθηκε μέχρι το τέλος του 1998.
ΠΗΓΕΣ:
– Κατερίνα Τζιγκουνάκη, “Ο ΤΖΙΤΖΙΦΕΣ”.
– Ν. Σταυράκη, Στατιστική του πληθυσμού της Κρήτης.
– Ρ. Πάσλεϋ, Ταξίδια στην Κρήτη (μετάφρ. Δ. Γόντικα).
