Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Το τραγούδι του Σαγγάριου

Σαγγάριος κατέβασε,
κατεβασιά μεγάλη.
Φέρνει λιθάρια ριζιμιά,
δέντρα ξεριζωμένα.
Φέρνει κορμιά φαντάρικα,
κεφάλια των Ευζώνων.
Φέρνει και μια γλυκομηλιά
στα μήλα φορτωμένη.
Κι ανάμεσα στους κλώνους της
δυο αδέρφια αγκαλιασμένα.
Το ’να το λένε Γιαννακό
και τ’ άλλο Δημητράκη.
Το ’να στο άλλο έλεγε,
το ’να στο άλλο λέει:
– Κράτα αδελφούλη μ’ κράτα με,
να μην ξεχωριστούμε.
Γιατ’ αν ξεχωριστούμε,
το πού θ’ ανταμωθούμε.
Όταν θα στύψει η θάλασσα,
θα γίνει περιβόλι,
τότε κι εμείς θ’ ανταμωθούμε,
να γλυκοφιληθούμε.

Πριν πολλά χρόνια άκουσα τη μάνα μου, που ύφαινε στον αργαλειό της, να τραγουδάει το τραγούδι αυτό του Σαγγάριου. Το είχε ακούσει από συγγενείς μας, που είχαν πολεμήσει στη μάχη αυτή. Από τότε δεν ξανάκουσα αυτό το τραγούδι, ούτε το βρήκα κάπου αποθησαυρισμένο. Είναι κατάδηλο ότι εντάσσεται το δημοτικό τραγούδι αυτό στα λεγόμενα «ιστορικά» τραγούδια, τα οποία αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα ή περιστατικά, τα οποία συνέβησαν στον ελλαδικό χώρο (αγώνες του Σουλίου, πολιορκία του Μεσολογγίου, ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη κ.λπ.) ή στον ευρύτερο χώρο συμφερόντων ελληνικών (της Αγιά Σοφιάς, ο θάνατος του Γιωργάκη Ολύμπιου στη Βλαχία κ.λπ.). Τα γεγονότα αυτά είχαν συγκινήσει πολύ τον ελληνικό λαό, ο οποίος συνέθετε τραγούδια εις ανάμνησή τους. Πολλές φορές οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές των γεγονότων (Κλέφτες, Αρματολοί, στρατιώτες, πειρατές, κουρσάροι) ήταν οι πρώτοι δημιουργοί των τραγουδιών αυτών, τα οποία στη συνέχεια τα μετέπλαθε ο λαός. Παρατηρήσεις στο τραγούδι αυτό του Σαγγάριου: α) Ιστορικές αναφορές: Ο ελληνικός στρατός από το 1919 βρίσκεται στη Μικρά Ασία. Είναι αξιόμαχος κι έχει παραλύσει τις τουρκικές δυνάμεις. Οι εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 φέρνουν τον Ελ. Βενιζέλο εκτός Κυβερνήσεως και σε αυτήν τα βασιλικά κόμματα, τα οποία είχαν υποσχεθεί λήξη του πολέμου. Ο βασιλιάς Κων/νος ξαναγυρίζει στη χώρα και, παρά τα αντιθέτως υποσχεθέντα, οι πολεμικές επιχειρήσεις συνεχίζονται ανατολικά, παρά την αλλαγή στάσεως των Αγγλογάλλων συμμάχων, τη φιλοκεμαλική πολιτική της νέας επαναστατικής ρωσικής κυβερνήσεως και παρά την κόπωση των πολεμιστών. Μετά την επιτυχή διεξαγωγή της μάχης του Εσκί Σεχίρ (8 Ιουλίου 1921) η ελληνική στρατιά προσανατολιζόταν προς την Άγκυρα, να τσακίσει στο σύνολό της τη στρατιά του Κεμάλ. Η πορεία του ελληνικού στρατού μέσα από τα αφιλόξενα και άνυδρα μέρη και τόπους της Αλμυράς ερήμου, υπήρξε σκληρή. Η μάχη που δόθηκε στον Σαγγάριο ποταμό (10-29 Αυγούστου 1921) ήταν μεν επιτυχής για τον ελληνικό στρατό, όπως και η μάχη του Αφιόν Καραχισάρ (17-25 Σεπτεμβρίου 1921), αλλά επέφερε σοβαρές απώλειες. Η εκστρατεία προς την Άγκυρα, η οποία δεν κατελήφθη, στοίχισε στον ελληνικό στρατό 4.000 νεκρούς, εκ των οποίων οι 214 αξιωματικοί, 19.000 τραυματίες και 376 αγνοουμένους. Οι απώλειες των Τούρκων ήταν πολλαπλάσιες. Ο ελληνικός στρατός γύρισε πίσω στα σημεία της εφορμήσεως. Έτσι, οι μεν Τούρκοι ήταν χαρούμενοι που δεν έχασαν την Άγκυρα, οι δε Έλληνες για τις νίκες τους της Κιουτάχειας, του Εσκί Σεχίρ, του Ταμπούρ Ογλού, της Σαπάντζας και του Καλέ Γκρότο. β) Παλαιό μοτίβο: Το τραγούδι έχει δομηθεί στο μοτίβο του πολύ γνωστού κι αγαπημένου τραγουδιού «Σαν πήρα έναν κατήφορο – Ρούσα παπαδιά». «Σαν πήρα έναν κατήφορο,/ την άκρη το ποτάμι./ Και το ποτάμι ήταν θολό,/ θολό κατεβασμένο./ Φέρνει λιθάρια ριζιμιά,/  δέντρα ξεριζωμένα…». Ακουστικά και μουσικά ακολουθεί πιστά το λιγότερο γνωστό τραγούδι «Του Πυροβολικού». «Για ’δες το πυροβολικό,/ πώς πάει αράδα-αράδα./ Μπροστά πηγαίνει ο Λοχαγός/ και πίσω ο Επιλοχίας./ Κι ανάμεσα απ’ αυτούς τους δυο/ πηγαίν’ η Πυροβολαρχία./ Ο Λοχαγός εφώναξε,/ κι ο Επιλοχίας λέει:/ – «Σταθείτε, Πυροβοληταί,/ και βάλτε τα κανόνια,/ γιατί ο εχθρός πλησίασε/ σε μια κοντοραχούλα./ Και βάλτε την απόσταση/ στα δυο χιλιάδες μέτρα…».
γ) Η απολησμονιά του τραγουδιού: Είναι αλήθεια ότι το αναλυόμενο δημοτικό τραγούδι έσβησε κι απολησμονήθηκε. Αυτό συνέβη μάλλον για τους εξής λόγους: 1) Ο λαϊκός ποιητής, στη βιασύνη του να δημιουργήσει το τραγούδι του Σαγγάριου ευθύς αμέσως μετά τις μάχες, δεν πρόσεξε τις δομές του καθόλου. Το ποτάμι της «Ρούσας παπαδιάς», στο οποίο ακούμπησε το καινούργιο, ήταν ένα ορμητικό ποτάμι σε κάποια βουνά, που παράσερνε στο πέρασμά του πέτρες και δέντρα. Ο Σαγγάριος είναι ποταμός πεδινός και των ολίγων υδάτων. 2) Πήρε ο λαϊκός ποιητής σχεδόν αυτούσιο το παλαιό μοτίβο. Προσέθεσε μόνο δύο σπουδαίους στίχους (κολόνες). «Φέρνει κορμιά φαντάρικα, κεφάλια των Ευζώνων…». Επόμενο ήταν να ξεχασθεί από τους πολλούς το τραγούδι. 3) Οι ίδιοι οι πολεμιστές του Σαγγαρίου, αλλά και άλλοι της Μικρασιατικής εκστρατείας, δεν ήθελαν να ακούνε για τις μάχες αυτές. Ο δεκαετής πόλεμος (1912-1922), οι απώλειες πολεμιστών στις μάχες, η καταστροφή, η ταπείνωση στα παράλια της Μ. Ασίας και ο ενταφιασμός των ονείρων της Μεγάλης Ιδέας στις στάχτες της Σμύρνης, είχαν επιφέρει κόπωση και θλίψη στον λαό. 4) Η άρθρωση, το περιεχόμενο, η ιδεολογία και η αισθητική του τραγουδιού, προσομοιάζει με θρήνο ήττας. Αυτό είναι αναντίστοιχο με την αλήθεια. Στον Σαγγάριο οι Έλληνες νίκησαν, δεν ηττήθησαν.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα