Θα έπρεπε όλοι οι Χανιώτες, και ιδίως τα σχολεία να έχουν επισκεφθεί το συμμαχικό πολεμικό κοιμητήριο στον Βλητέ Σούδας, σαν απόδοση τιμής για όσους έφθασαν στην Κρήτη κατά το 1941, από τις μακρινές πατρίδες τους και θυσιάστηκαν για την ελευθερία της αλλά και σαν ένα θαυμαστό αξιοθέατο, έναν καταπληκτικό ανθόκηπο.
Εχουν αναφερθεί, κατά καιρούς, ανακριβείς αριθμοί για τους πολεμιστές, στρατιώτες, αεροπόρους και ναύτες που αναπαύονται εκεί, αλλά στο περίπτερο πληροφόρησης καταγράφεται η πραγματική εικόνα.
Τάφοι ανδρών του Ηνωμένου Βασιλείου 862, Καναδά 5, Αυστραλίας 197, Νέας Ζηλανδίας 446, Νότιας Αφρικής 9, Ινδίας 1, και διάφοροι 7. Στο Ην. Βασίλειο συμπεριλαμβάνονται και οι Κύπριοι και 7 Εβραίοι κ.λπ., σύνολο 1527. Αναζητώντας περί τους 2.000, βρέθηκαν μόνο αυτοί. Σε αρκετά μεγάλο αριθμό, αναγράφεται στην Αγγλική ότι στον συγκεκριμένο τάφο αναπαύεται «ένας στρατιώτης του πολέμου 1939-1945» και πιο χαμηλά πάλι, ανάγλυφα, “γνωστός εις τον Θεόν”. Γι’ αυτούς τους αγνώστους δεν τοποθετήθηκαν τα οστά σε ένα κοινό μνημείο αλλά ο καθένας χωριστά.
Αν παρατηρήσει ο επισκέπτης ηλικίες, ονόματα και τίτλους, θα διαπιστώσει ηλικίες από 18 μέχρι 55 ετών και τίτλους επιφανών αρχαιολόγων, ιατρών, κ.λπ., και τα πληρώματα καταρριφθέντων αεροπλάνων σε μια συστοιχία τάφων για το καθένα.
Στην τεράστια έκταση εκατοντάδων στρεμμάτων που παραχώρησε η Ελλάδα στο κεντρικό τμήμα, πέρα από την αμμουδιά και τα λιόφυτα, υπάρχει ένας καταπληκτικός ανθόκηπος με πάνω από 20 είδη διακοσμητικών φυτών που κάθε χρόνο επικρατεί και άλλο είδος. Πριν μερικά χρόνια ήταν το δίκταμο, ενώ εφέτος επικρατούν τα κόκκινα τριαντάφυλλα. Μαζί με τα εξωτερικά και τις περιφερειακές σφάκες, τα φυτά αυτά ξεπερνούν τις πέντε χιλιάδες. Και το, σε δεκάδες στρέμματα, γκαζόν, καταπράσινο και πάντα περιποιημένο. Πόσο προσωπικό θα απασχολείται εδώ;
Και ας σημειωθεί ότι στην Ελλάδα υπάρχουν συνολικά 22 τέτοια κοιμητήρια, της υπηρεσίας Commonwealth War Graves Commission με κεντρική διοίκηση στη Μίκρα Καλαμαριάς Θεσ/νίκης.
Καλύπτουν, τα περισσότερα, το 1915-1920 (και εκστρατεία Καλλίπολης) και λίγα του Β’ Παγκ. Πολέμου.
Στη Λήμνο, υπάρχουν τρία ενώ τα μεγαλύτερα είναι της Δοϊράνης με 2.000 τάφους το ένα και 1.338 το άλλο.
Της Καλαμαριάς με 1810 και άλλα.
