E.D.WILSON
Βραβείο CRAWFORD ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ
και άλλα 100 βραβεία
ως ένας από τους κορυφαίους
Βιολόγους του σύγχρονου κόσμου
Εκδόσεις ΚΑΤΟΠΤΡΟ
Αλ.ΜΑΜΑΛΗΣ & ΣΙΑ
Δεκέμβρης 2015
Μετάφραση επιστημονική επιμέλεια
ΣΠΥΡΟΣ ΣΦΕΝΔΟΥΡΑΚΗΣ
αν. καθηγητής οικολογίας βιοποικιλότητας
Τμήμα βιολογικών επιστημών
Πανεπιστημίου Κύπρου
Πως λύνεται το Αίνιγμα του ανθρώπινου είδους;
Με τις ανθρωπιστικές σπουδές να διαφέρουν ριζικά στον τρόπο που περιγράφουν το είδος τους όπου στην τεχνοεπιστημονική εποχή η ελευθερία έχει αποκτήσει νέο νόημα. Αλλά, οι εξωγήινοι θα ενδιαφερότανε περισσότερο για τις κοινωνικές επιστήμες από τη δική μας ολίγων εκατονταετηρίδων τεχνοεπιστημονικότητας;
ΤΟ ΠΙΟ ΔΥΣΚΟΛΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ: ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕ;
Στο βιβλίο του Ε. ο Wilson (που έχει κριθεί ως ένας από τους μεγαλύτερους βιολόγους (διανοητές της εποχής μας) ο ίδιος ο συγγραφέας προτείνει ένα ταξίδι στο οποίο εκείνος υπηρετεί ως «οδηγός».
Με τη διαδρομή να αρχίζει περνώντας πρώτα από την προέλευση του είδους μας και τη θέση του στον έμβιο κόσμο, κατόπιν θα προσεγγίσει με επιλεγμένα βήματα που οδηγούν από τις θετικές επιστήμες στις ανθρωπιστικές σπουδές και πίσω να βρίσκεται το πιο δύσκολο πρόβλημα: «πού πηγαίνουμε;» για να αιωρείται μπροστά μας και το δυσκολότερο από όλα τα ερωτήματα: «Γιατί;».
…. Με το πιο ενδιαφέρον σχετικό ερώτημα να είναι το πώς και γιατί, είμαστε όπως είμαστε και, εξ’ αυτού το νόημα των πολλών ανταγωνιστικών οραμάτων και για το μέλλον.
ΛΥΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΕΙΔΟΥΣ
Για να συλλάβουμε την τρέχουσα ανθρώπινη κατάσταση, ας απαντήσουμε όσο καλύτερα μπορούμε τι ακριβώς είμαστε; το κλειδί του σπουδαίου αυτού αινίγματος βρίσκεται στις περιστάσεις και στις διεργασίες που δημιούργησαν το είδος μας.
Η ανθρώπινη κατάσταση είναι προϊόν της ιστορίας -όχι μόνο των έξι χιλιάδων ετών πολιτισμού αλλά βαθύτερα στον χρόνο- εκατοντάδων χιλιάδων ετών…. Στην πορεία του χρόνου, τα κύρια χαρακτηριστικά της βιολογικής προέλευσης του HOMO Sapiens αποσαφηνίζονται όλα και καλύτερα, κάτι που τονίζει τη δυνατότητα μιας παραγωγικότερης συνάντησης μεταξύ επιστήμης και ανθρωπιστικών σπουδών…. από τη μεριά της επιστήμης η γενετική και οι επιστήμες του εγκεφάλου, η εξελικτική βιολογία και η παλαιοντολογία, όλες θα ιδωθούν υπό διαφορετικό πρίσμα…
Αλλά αυτό που έχει σημασία για τη μακροχρόνια επιβίωσή μας είναι η έμφυτη αυτεπίγνωση, βασισμένη σε μεγαλύτερη ανεξαρτησία σκέψης….
Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ
Είναι οι άνθρωποι εγγενώς καλοί (όπως πίστευε κι ο Σωκράτης) αλλά είναι ευάλωτοι στη διαφθορά και τις δυνάμεις του κακού ή, το αντίστροφο,- είναι, εγγενείς αμαρτωλοί, αλλά με τη δυνατότητα να δεχθούν τη λύτρωση από τις δυνάμεις του καλού;
Ακόμα, είμαστε φτιαγμένοι για να αφιερώσουμε τη ζωή μας σε μια ομάδα, ακόμη και με τον κίνδυνο να πεθάνουμε ή, το αντίθετο είμαστε φτιαγμένοι να βάζουμε τον εαυτό μας και την οικογένειά μας ΕΠΑΝΩ ΑΠ’ ΟΛΑ Τ’ΑΛΛΑ;
Τα επιστημονικά στοιχεία, μεγάλο μέρος των οποίων συλλέχτηκαν κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια, δείχνουν ότι είμαστε ταυτόχρονα και τα δύο, ο μοναδικός παίκτης ή ατομιστής; και ο καθένας από εμάς φέρει εγγενώς μια αντίφαση, κάνει Φιλανθρωπικές δωρεές ή προσωπικές καταθέσεις, εκείνος που παραδέχεται το νόμο της τροχαίας ή τον αγνοεί. Με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να βρίσκονται σε διαρκή αναβρασμό σύγκρουσης λόγω της προϊστορίας τους στην πολυεπίπεδη ΕΠΙΛΟΓΗ…
ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΝΕΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ
Γι’ αυτό το σημαντικό θέμα ο Ε.Ο. WILSON αναφέρει κατ’ αρχήν πώς; «αν και οι δύο κλάδοι της Μάθησης Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ, ΔΙΑΦΕΡΟΥΝ – διαφέρουν ριζικά στον τρόπο που περιγράφουν το είδος μας, έχουν προκύψει από την ίδια πηγή δημιουργικής σκέψης και έχουν τα ίδια θεμέλια και πιο συγκεκριμένα: οι νόμοι των φυσικών αιτίων και αποτελεσμάτων μπορούν κατά κάποιον τρόπο να δώσουν τελικώς μια εξήγηση, και για τις δύο». Με τον Δυτικό πολιτισμό να έχει, ήδη, ακολουθήσει έναν τέτοιο δρόμο στον οποίο ονομάστηκε ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ.
Με την επιστήμη να περιορίζεται μόνο στα γεγονότα που την δημιουργούν από τις ανθρωπιστικές σπουδές…. οι οποίες, όμως δεν μπορούν από μόνες τους, για εξηγήσουν γιατί και πως – συμβαίνει αυτό ή εκείνο
ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΧΟΥΝ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΣΗΜΑΣΙΑ
Στο μεγάλο θέμα για την τεράστια σημασία των ανθρωπιστικών σπουδών ο σπουδαίος σύγχρονος βιολόγος WILSON λέει: «Ίσως φαίνεται παράξενο για έναν βιολόγο που καθοδηγείται αυστηρά από τα δεδομένα να πιστεύει ότι οι εξωγήϊνοι τους οποίους έχει δημιουργήσει η μυθοπλασία της επιστημονικής φαντασίας, είναι πολύ χρήσιμοι από μια σκοπιά: βοηθούν, να στοχαστούμε καλύτερα τη δική μας κατάσταση όταν αυτοί απεικονίζονται όσο ποιο αληθοφανείς επιτρέπει η επιστήμη. Όμως, οι πραγματικοί εξωγήινοι θα μας έλεγαν, πιστεύω, ότι το είδος μας διαθέτει κάτι ζωτικό που αξίζει την προσοχή τους. Δεν είναι η επιστήμη ή η τεχνολογία μας, όπως ενδεχομένως πιστεύετε αλλά είναι οι
ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ.
Γιατί εμείς επιστημονικά και τεχνολογικά δεν θα μπορούσαμε να διδάξουμε τίποτα σ’ αυτούς από όλα, εμείς, σήμερα ονομάζουμε τεχνολογία και επιστήμη. Ώρα, λοιπόν, να ρίξω μια ψήφο υπέρ του υπαρξιακού συντηρητισμού, για διατήρηση της βιολογικής ανθρώπινης φύσης.
ΠΟΙΑ ΔΥΝΑΜΗ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ
Σ’αυτό, πάλι το μεγάλο θέμα ο WILSON αποφαίνεται (71 σελίδα) πως: «τώρα, μπορούμε να επιστρέψουμε σ’ ένα κρίσιμο ερώτημα, με πιο ανοικτό πνεύμα αναζήτησης: Ποια ήταν η δύναμη που οδήγησε στην εμφάνιση της κοινωνικής συμπεριφοράς του ανθρώπου; Οι προάνθρωποι της Αφρικής προσέγγισαν το κατώφλι της προηγμένης κοινωνικής οργάνωσης με τρόπο αντίστοιχο εκείνου που συναντάμε στα κατώτερα ζώα, αλλά το άγγιξαν με πολύ διαφορετικό τρόπο. Καθώς το μέγεθος του εγκεφάλου υπερδιπλασιάστηκε, οι ομάδες χρησιμοποίησαν ευφυΐα βασισμένη στην εξαιρετικά βελτιωμένη μνήμη.
Με την προέλευση της ανθρώπινης κατάστασης να εξηγείται καλύτερα μέσω της φυσικής επιλογής επί της κοινωνικής αλληλεπίδρασης – τις κληρονομημένες τάσεις για επικοινωνία, αναγνώριση, σύναψη θεσμών κ.πλ.
Όπου, η κοινωνική ευφυΐα, ενισχυμένη από την επιλογή ομάδων, έκανε την HOMO Sapiens το πρώτο πραγματικά κυρίαρχο είδος στην ιστορία της ΓΗΣ.
ΑΛΛΟΙ ΚΟΣΜΟΙ ΑΚΟΜΑ ΚΙ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΗΛΙΑΚΟ ΜΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑ
Ναι, ακόμα κι έξω από το Ηλιακό – γιατί όχι – και το Γαλαξιακό μας σύστημα. Γιατί, το Νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης αν το δούμε σε προοπτική, συγκρίνοντας το είδος μας με άλλες πιθανές μορφές ζωής, κατ’ επέκταση ακόμη και μ’ εκείνες που μπορεί να υπάρχουν σε άλλους κόσμους. Αλλά εδώ στη γη, γιατί χρειάστηκε το είδος μας, τόσο χρόνο για να καταλάβει την αληθινή φύση του κόσμου που ζούμε;
Αρχικά λέει ο WILSON: είμαστε πολύ μεγαλόσωμοι για να κατανοήσουμε τη ζωή των εντόμων και των βακτηρίων, η ζωή να καταλάβουμε σημειώνει προσπάθεια. Επίσης, καθώς οι πρόγονοί μας εξελίσσονταν στο επίπεδο του HOMO SAPIENS, ήταν αναγκαίο να είχαν μεγάλο εγκέφαλο, ο οποίος να περιέχει τράπεζες μνήμης που να μπορούν να επεκταθούν σε μέγεθος αρκετά μεγάλο ώστε να είναι δυνατή η εμφάνιση γλώσσας και πολιτισμού.
ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ Ή ΝΑ ΤΗ ΣΥΝΕΧΙΣΟΥΜΕ;
Μέσα στο κεφάλαιο άλλοι κόσμοι περιλαμβάνει το υποκεφάλαιο «Η ανθρωπότητα χαμένη σ’ ένα κόσμο «φερομονών» (αυτό το μέρος το παρουσιάσαμε αναλυτικά στο προηγούμενο κείμενό μας), όμως στα υπόλοιπα υποκεφάλαια αναφέρονται και «οι ΥΠΕΡΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ καθώς και το ΓΙΑΤΙ τα μικρόβια κυβερνούν τον Γαλαξία», ένα πορτρέτο για την κατάρρευση της βιοποικιλότητας της ΓΗΣ. Με την ποικιλία της ζωής στον πλανήτη μας να είναι ένα παράδοξο, που αφορά την εξής αντίφαση: Δηλαδή όσα περισσότερα νέα είδη εξαφάνισε η ανθρωπότητα τόσο περισσότερο νέα είδη ανακαλύπτουν οι επιστήμονες.
Η γνώση αυτή δημιουργεί το μεγάλο δίλημμα. Να σταματήσουμε την καταστροφή – για το καλό των επόμενων γενεών ή να συνεχίσουμε και ν’ αλλάξουμε τον πλανήτη με αποτέλεσμα ένα αξιοθρήνητο μέλλον, το οποίο θα αυξάνει την εκδίκηση του περιβάλλοντος με σεισμούς, κατακλυσμούς, τσουνάμια και ξολοθρεμούς όπως και ο απρόβλεπτος καταστροφικός σεισμός στην Κω.
ΕΙΜΑΣΤΕ ΣΕ ΣΤΕΝΩΠΟ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΦΘΟΡΑΣ
Παρά τους μεγάλους αυτούς κινδύνους η εξερεύνηση της Βιοποικιλότητας έχει ελάχιστους φίλους στον επιχειρηματικό και στον… ιατρικό κόσμο.
Για να πρόκειται για ένα σοβαρό σφάλμα. Γιατί ο υπόλοιπος αιώνας θα είναι μια στενωπός αυξανόμενης επίπτωσης του ανθρώπου στο περιβάλλον.
(στο επόμενο τα ΕΙΔΩΛΑ ΤΟΥ ΝΟΥ)
