Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Το οικοσύστημα της λίμνης της Αγιάς

Με τον ερχομό του Φθινοπώρου οι πρώτες εποχιακές βροχές μεταμορφώνουν τα μικρά ρυάκια και τους ξεροπόταμους σε γρήγορους χειμάρρους, η τεχνητή λίμνη της Αγιάς πλημμυρίζει και τα μεταναστευτικά υδρόβια πτηνά αρχίζουν να επιστρέφουν.

Πρώτη – πρώτη έρχεται η φαλαρίδα (Fulica atra), η οποία καθ’ ομάδες αρχίζει να εξερευνά τα παρόχθια καλάμια ψάχνοντας για τροφή. Στην εξερεύνηση όμως έχει προηγηθεί η ενδημική νερόκοτα (Gallinula chloropus), που ζει και αναπαράγεται στον πλούσιο αυτόν υγρότοπο. Η γαλινούλη η χλωρόπους κολυμπά εξαιρετικά και τρέχει πολύ γρήγορα. Συναντάται όπου υπάρχει πυκνή βλάστηση (πράγμα απαραίτητο για την αναπαραγωγή και προστασία της από τους φυσικούς εχθρούς της).
Κύριο διακριτικό γνώρισμα της συμπεριφοράς του είδους (τάξη: Γερανόμορφα, Οικογένεια: Ραλλίδες) είναι η συνήθεια να κυκλοφορεί σε οικογενειακές ομάδες. Καταφύγιο βρίσκουν οι νερόκοτες στην ανατολική κυρίως όχθη της λίμνης όπου οργιάζει ο φραγμίτης ο κοινός (Phragmites communis) καθώς και σε άλλα παρόχθια σημεία όπου ευδοκιμεί ο νερόκρινος (Iris pseudacorus) και η τύφη η πλατύψυλλος (Typha latifalia). Η οικογένεια των Ραλλίδων αντιπροσωπεύεται εδώ και από τα εξής αποδημητικά είδη: ράλλος ο φίλυδρος (Rallus aquaticus), ράλλος των βάλτων (Porzana porzana), μικρός ράλλος των βάλτων (Porzana parva) και νανόραλλος των βάλτων (Porzana pusilla).
Το επίπεδο του νερού στη λίμνη της Αγιάς διαφέρει σημαντικά από εποχή σε εποχή κι επιδρά σημαντικά στις συνήθειες των ζώων που κατοικούν εκεί. Τέλος Φθινοπώρου και τον Χειμώνα η στάθμη φτάνει τα υψηλότερα σημεία, με αποτέλεσμα να πλημμυρίζουν ακόμα και οι περιοχές όπου φύεται ο κάλαμος ο δόναξ (Arundi donax). Δημιουργούνται έτσι ιδανικές συνθήκες για τα υδρόβια πτηνά που ανήκουν στην οικογένεια Ανατίδες (Anatidae), δηλαδή για τις πάπιες, χήνες και κύκνους. Ολα με εξαίρεση εν μέρει την πρασινοκέφαλη (Anas platyrhychos) και το καρινάκι (Anna crecca), είναι μεταναστευτικά και έρχονται -όπως αναφέρθηκε- το Φθινόπωρο. Οταν η θάλασσα είναι φουρτουνιασμένη και το κρύο τσουχτερό η χήνα φαμπαλίς (Anser fabalis) και η γκρίζα χήνα (Anser anser) βρίσκουν σίγουρο καταφύγιο στην Αγιά, πλάι στις φλυαρόπαπιες (Anas strepera), σουβλόπαπιες (Anas acuta), χουλιαρόπαπιες (Anas clypeata), σφυριχτάρια (Anas penelope), τσικνόπαπιες (Aythya fuligula), κυνηγόπαπιες (Aythya ferina) και πλάι στους μεγαλόπρεπους “άφωνους” κύκνους (Cygnus olor), ενώ πάνω από τα κεφάλια τους ακροβατούν στον αέρα τα νεροχελίδονα (Chlidonias hybrida).
Οι κύκνοι με το κομψό και θαυμάσιο παρουσιαστικό κινούνται αδέξια στη στεριά, αλλά με πολλή άνεση και χάρη στο νερό και στον αέρα. Το σπάνιο στ’ άγρια πουλιά άψογο λευκό πτέρωμα τούς κάνει να αποτελούν το αποκορύφωμα της χάρης, της ομορφιάς και της καθαριότητας.
Βουτώντας τον ελικοειδή λαιμό και το εμπρός μέρος του σώματός των κάτω από το νερό συλλέγουν την τροφή τους, η οποία αποτελείται βασικά από υδρόβια βλάστηση.
Τα φυτά που ευδοκιμούν στη λίμνη -και ωφελούν τα εκεί διαβιούντα πτηνά- μπορούμε να τα χωρίσουμε σε τρεις κατηγορίες:
α) Αυτά που φύονται στις όχθες: Phragmitis communis, Typha latifalia, Sparganium erectum (ramonsum), Alisma plantago aquatica, Iris pseudocorus και άλλα.
β) Αυτά που επιπλέουν και των οποίων οι ρίζες φθάνουν μέχρι τον πυθμένα και αυτά που επιπλέουν, αλλά μεταφέρονται από το νερό παντού -αφού οι ρίζες τους βυθίζονται μόνο λίγα εκατοστά- όπως το είδος Spirodela polyrrhiza, το οποίο κατά τους χειμερινούς μήνες αναπαύεται ολόκληρο στον πυθμένα.
γ) Υπάρχουν σχετικά λίγα είδη υδρόβιων φυτών που μπορούν να ζουν εξ ολοκλήρου μέσα στο υγρό στοιχείο. Γι’ αυτόν τον λόγο πολλαπλασιάζεται κι εξαπλώνεται ένα μόνο είδος ένεκα ελλείψεως ανταγωνιστών. Συνήθως το είδος που πρωτοβρέθηκε σ’ ένα σημείο καταλαμβάνει τον χώρο. Μέσα στη λίμνη και στους παραποταμούς της λικνίζονται και τα εξής φυτά: Ceratophyllum demersum, Myriophyllum spicatum, Myriophyllum verticillatum, Elodea canadensis. Κατά τις ώρες της τεχνητής αμπώτιδος τμήματα της ανατολικής και βόρειας όχθης γίνονται ο παράδεισος των καλοβατικών. Εκεί ανάμεσα στο υγρό χορτάρι θα συναντήσει κανείς -κυρίως τους φθινοπωρινούς μήνες- δύο αντιπροσώπους της οικογένειας των Ροστρατουλιδών: το μπεκατσίνι (Callinago callinago) και το κουφομπεκάσινο (Lymnocryptes minimus). Eπίσης στρεπτοφόρους χαραδριούς (Burhinus oedicnemus) της οικογένειας των Χαραδριίδων, μαχητές (Philomachus pugnax) της οικογένειας Σκολοπακίδων καθώς και τις χαριτωμένες λεπτές καλημάνες (Vanellus vanellus). Τον Νοέμβριο στους καλαμιώνες κουρνιάζουν τα δειλινά σμήνη ψαρονιών (Sturnus vulgaris).
Υπάρχει μάλιστα ένα είδος χελιδονιού, το πετροχελίδονο (Ptyonoprogne rupestris), το οποίο τις ζεστές μέρες του χειμώνα ψάχνει για έντομα πάνω από τη λίμνη χρησιμοποιώντας ως ορμητήριο εγκαταλελειμμένα παλαιά κτίσματα.
Καθώς μπαίνει η Ανοιξη, οι χειμερινοί επισκέπτες παραχωρούν τη θέση τους στους κουρασμένους μετανάστες που έρχονται από την Αφρική με προορισμό τους τόπους αναπαραγωγής στην Ευρώπη. Τέτοιοι είναι οι ερωδιοί (οι επιτήδειοι καμακιστές των ελών), η εαρινή σαρσέλα (Anas quarquedula), η χαλκόκοτα (Plegadis falcinellus), οι ιμαντόποδες (Himantopus himantopus) και ο κοινός ανώραμφος (Recurvirostra avosetta). Τους εαρινούς μήνες βλέπει κάποιος δεκάδες λευκές αιγκρέττες (Egretta garzetta), πορφυρόχρωμες αρδέες (Ardea purpurea), γκρίζους ερωδιούς (Ardea cinerea), μερικούς ραλλοερωδιούς (Ardeola ralloides), κοντόσωμους νυκτικοκόρακες (Nycticorax nycticorax), ισχνούς ιξόβρυχους (Ixobrychus minutus) και καθυστερημένους στην αναχώρηση βούταβρους (Botaurus stellaris) να περιμένουν (ακίνητοι στα ρηχά ή πάνω σε κορμούς δένδρων) πότε θα περάσει κανένας βάτραχος των ελών (Rana lessonae) ή ένα από τα κάτωθι είδη βατράχων: Rana temporaria, Rana esculenta και Hyla ordorea για να τους ραμφίσουν. Συχνά συλλαμβάνουν με το ράμφος τους και νεαρές νεροχελώνες της Κασπίας (Clemnus caspica rivulata), το είδος των οποίων αφθονεί στην Αγιά.
Αξίζει να επισκεφθεί κανείς την περιοχή τις ηλιόλουστες ζεστές μεσημβρινές ώρες για να παρατηρήσει τα θωρακισμένα αμφίβια ενώ λιάζονται κατά κοπάδια στις όχθες. Τις πολύ πρωινές και εσπερινές ώρες οι μεγαλόσωμοι ερωδιοί τυχαίνει να συλλάβουν κάποιο χέλι (Anguilla anquilla). Υπάρχουν πολλά χέλια στη λίμνη. Για τη βιολογία του είδους αυτού γνωρίζουμε λίγα. Γεννιούνται στη θάλασσα των Σαργοσσών (κόλπος Μεξικού) και έρχονται σε πολύ μικρό μέγεθος και ηλικία στην Ευρώπη. Ανεβαίνουν τα ποτάμια και μετά από την πάροδο ζωής 6 – 10 ετών στις λίμνες και τα ποτάμια, επιστρέφουν στη θάλασσα, με προορισμό την Καραϊβική, όπου, αφού γεννήσουν τα αυγά τους, πεθαίνουν. Επίσης στη λίμνη υπάρχουν χιλιάδες μικρά κουνουποφάγα ψάρια.
Τα καλοκαίρια η στάθμη του νερού κατεβαίνει σημαντικά. Τότε οι μόνοι επισκέπτες είναι τα κοπάδια των γλάρων (Larus argentatus) που έρχονται να δροσιστούν, κανένας κορμοράνος (Phalacrocorax aristotelis) και οι ενδημικοί μικροί ποδίκεπες (βουτηχτάρια) (Podiceps ruficollis) -η οικογένεια των οποίων αντιπροσωπεύεται τον χειμώνα και από τον μελανόλαιμο ποδίκεπα (Podiceps nigricollis). Στους ποδίκεπες τα πόδια είναι τοποθετημένα πολύ πίσω στο σώμα και γι’ αυτό βαδίζουν αδέξια στη στεριά, κινούνται όμως με μεγάλη ταχύτητα μέσα στο νερό. Τον Σεπτέμβριο, όταν τα αποδημητικά πτηνά επιστρέφουν από την Ευρώπη και κατευθύνονται προς τις θερμές χώρες της Αφρικής, η λίμνη έχει συνήθως ελάχιστο νερό.
Εκεί που ήταν ρηχά, περιπατούν τώρα σιταρίθρες (Anthus pratensis) και κίτρινες (Motocilla flava) ή άσπρες (Motocilla alba) σουσουράδες.
Στον αέρα διαγράφουν τα απογεύματα κύκλους οι βυζάστακες (Caprimulgus europaeus) και κάπου – κάπου ακούγεται η φωνή της ενδημικής αλκυονίδας (Alcedo atthis). Κοράκια (Corvus corone cornix) και ιερακόμορφα όπως ο κοινός τριόρχις (Buteo buteo) αναζητούν τροφή στις παρόχθιες ζώνες της λίμνης. Ο Οκτώβριος φέρνει τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές, οι κοιλότητες γεμίζουν με νερό και τα υδρόβια πτηνά που είχαν διαφύγει από τη ζέστη του καλοκαιριού επιστρέφουν.
Η τεχνητή λίμνη της Αγιάς είναι ο σημαντικότατος υγρότοπος της Κρήτης, ο οποίος στην ευρύτερή του έκταση φιλοξενεί πάνω από 120 είδη πτηνών.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

1 Comment

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα