Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Τα ελλείμματα της παιδικής ηλικίας των γονιών

Γιατί οι άνθρωποι, σύντροφε, ζουν απ’ τη στιγμή
που βρίσκουν μία θέση στη ζωή των άλλων.
Και τότε κατάλαβες, γιατί οι απελπισμένοι γίνονται
οι πιο καλοί επαναστάτες.

Τάσος Λειβαδίτης

Eνα παιδί χρειάζεται να καθρεφτίζεται στο βλέμμα των γονιών του για να νιώσει σημαντικά μοναδικό. Η προσωπικότητά του διαμορφώνεται χάρη σ’ αυτό το βλέμμα και όσο στο κοίταγμά τους προς αυτό κυλάει γάργαρη η επιθυμία, δροσίζεται και ανθίζει  η δική του επιθυμία για ζωή.
Αν όμως ο καθρέφτης των γονιών του  είναι θαμπός από ελλείμματα που δεν έχουν αντιμετωπίσει, κοιτούν το παιδί τους μέσα από αυτά τα ελλείμματα. Εξαιτίας των τραυμάτων που έχουν υποστεί οι ίδιοι στην παιδική τους ηλικία κατακλύζονται από επώδυνα συναισθήματα, οπότε κάθε συμπεριφορά του παιδιού τους την ερμηνεύουν με λάθος τρόπο. Κάθε συμπεριφορά του, που τους θυμίζει τα συναισθήματα που έχουν αισθανθεί οι ίδιοι ως παιδιά, τους κάνει να αισθάνονται αδύναμοι να τα διαχειριστούν και γεμίζουν αρνητικές σκέψεις πιστεύοντας πως το παιδί τους επαναλαμβάνει μία συμπεριφορά προς αυτούς, όπως αυτή που βίωσαν στο παρελθόν, με αποτέλεσμα να γεμίζουν καταθλιπτικά ή εχθρικά συναισθήματα και με αυτά να επικοινωνούν με το παιδί τους. Αν τα καταθλιπτικά τους συναισθήματα κυριαρχούν, αποσύρονται από τη συναισθηματική σχέση μαζί του  ή το υπερπροστατεύουν, οπότε το παιδί εκδηλώνει καταθλιπτικά συμπτώματα ή γίνεται τύραννος, ενώ αν τους παρασύρουν τα εχθρικά τους συναισθήματα οργίζονται με τις συμπεριφορές του, δίνοντας σε αυτές παράλογες διαστάσεις και οι αντιδράσεις τους χαρακτηρίζονται από επίκριση, ειρωνεία, επιθετικότητα, οπότε το παιδί μιμείται την συμπεριφορά τους ή απορρίπτει τον εαυτό του και εκμηδενίζει την αξία του.
Οι γονείς δεν μπορούν να συναισθανθούν το παιδί τους και παραμένουν συναισθηματικά αδιάφοροι στις ανάγκες του, γιατί κατακλύζονται από τις δικές τους ανεπίλυτες ανάγκες, έτσι εκείνο δεν μαθαίνει να έρχεται σε επαφή με τα δύσκολα συναισθήματά του ( φόβος, πόνος, άγχος, ζήλεια, οργή κ.α), για να μην προκαλέσει αναστάτωση στον ήδη ταραγμένο ψυχικό κόσμο των γονιών του και όταν τολμά να το κάνει, νιώθει ενοχές, αισθάνεται πως δεν αξίζει την αγάπη τους, ντρέπεται για τον εαυτό του, η ύπαρξή του υποφέρει. Εάν οι γονείς δεν το βοηθήσουν στην έκφραση και κατανόηση των συναισθημάτων του, ώστε να μάθει να αποδέχεται τα θετικά και να διυλίζει τα αρνητικά, παραμένει μόνος στους φαντασιωσικούς του φόβους, γεμίζει από το τοξικό τους περιεχόμενο και δηλητηριάζεται η ύπαρξή του. Κυριεύεται από άγχος, δεν μπορεί να ασχοληθεί με τις δραστηριότητές του, τα ενδιαφέροντα του αδρανούν, οι σκέψεις του παραμένουν άλογες, το νόημα της ζωής του λιγοστεύει.
Ενα παιδί μπορεί να έρθει σε επαφή με τα συναισθήματά του, μόνο όταν υπάρχει κάποιος να το αποδέχεται, να το καταλαβαίνει και να το στηρίζει. Αν δεν αισθανθεί αυτήν την κατανόηση, τα απωθεί και εκείνα σκορπούν στον ψυχισμό και στο σώμα του, σπαρταρώντας από ένταση, ενώ, όταν ένα γεγονός τα ενεργοποιεί, ξεχύνονται παρασύροντας τον ψυχισμό μαζί τους. Θα ενοχοποιεί την τωρινή στιγμή που ζει ή θα την φοβάται, αν τα γεγονότα τον ξαφνιάζουν ευχάριστα, επειδή τα συναισθήματα που γεννιούνται είναι ανοίκεια ή αν τα γεγονότα τού προκαλούν οδύνη, δεν θα αντιλαμβάνεται την καταστροφική επίδραση τους, γιατί  το οικείο συναίσθημα θα τον αιχμαλωτίζει και θα παραμένει σε αυτήν την κατάσταση, που θα τον κρατάει στα δίχτυα της, ανήμπορος να αντιδράσει.
Αν οι γονείς ακολουθούν λάθος διαδρομές, χαμένοι στα δικά τους ψυχικά ελλείμματα, ασυνείδητα χρησιμοποιούν το παιδί τους ως χάρτη, ώστε μέσα από αυτό να καλύψουν τις δικές τους ανεπάρκειες και εκείνο αθέλητα υιοθετεί αυτόν τον ρόλο, ελπίζοντας πως στις δαιδαλώδεις διαδρομές, που πορεύεται μόνο του, θα συναντήσει την αγάπη και την εκτίμηση που του λείπει. Ελπίζει πως όσο χρησιμοποιείται, θα γίνει η γέφυρα για εκείνους, ώστε να ενώσουν τα ρήγματά τους για να έχει και εκείνο ένα στήριγμα και γίνεται το υποστύλωμά τους, πετώντας στα θεμέλια τον εαυτό του. Τους χαρίζει την σταθερή του παρουσία ποθώντας σε μια παρουσία από εκείνους που θα γεφυρώσει τα δικά του κενά, ώστε να μην αισθάνεται άδειος και χαμένος στις μοναχικές του αναζητήσεις, ασχολείται με τα συναισθήματά τους, αλλά επειδή η συναισθηματική τους ανταπόκριση παραμένει ανεπαρκής, νιώθει αδύναμος να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες του ή υιοθετεί έναν ρόλο παντοδύναμου που από τη μια αναλαμβάνει τους γονείς του και όλους τους άλλους στη συνέχεια, ενώ από την άλλη προβαίνει σε παράτολμες πράξεις εκθέτοντας τα συναισθήματα του σε κίνδυνο ή και τον εαυτό του ακόμα.
Οσο παραμένουν ανίκανοι να συναισθανθούν τα συναισθήματά του, εκείνος στην προσπάθεια του να επιβιώσει, μαθαίνει να παρατηρεί τα δικά τους συναισθήματα και τις ανικανοποίητες ανάγκες τους, και νιώθοντας ένοχος που εκείνοι παραμένουν ανεπαρκείς, αναλαμβάνει υπεύθυνη θέση στα συναισθήματά τους, παραιτείται από τις δικές του ανάγκες, μεταλλάσσεται σε αντικείμενό τους και αναλαμβάνει ρόλους, ξένους προς αυτόν, υιοθετώντας ένα ψευδή εαυτό και τελικά χάνεται και ο ίδιος στους δικούς του λάθος δρόμους. Παύει να  υπάρχει σαν εαυτός και κινείται σαν παρατηρητής του εαυτού του, σαν μια αντανάκλαση χωρίς κάτοπτρο. Χάνει την εικόνα του, δεν αναγνωρίζει ποιος είναι και τι θέλει στη ζωή του, ενώ η ταυτότητά του υφίσταται βαθιά ρωγμή. Καταφεύγει σε ένα ψευδή εαυτό, διερευνώντας τι θέλουν οι άλλοι από εκείνον και προσαρμόζει την προσωπικότητά του σύμφωνα με τις ανάγκες των άλλων, γιατί ο αληθινός του εαυτός  δεν επιβεβαιώθηκε από τους σημαντικούς του ανθρώπους, οπότε δεν αναγνωρίζεται και δεν εκτιμάται ούτε από τον ίδιο για να αποκτήσει υπόσταση.
Πολλές φορές οι άνθρωποι μεγαλώνοντας αποξενώνονται τόσο πολύ από τον εαυτό τους, που θα πρέπει να κάνουν αμέτρητες ανασκαφές, ώστε να ανακαλύψουν τα ψήγματα που έχουν απομείνει, βαθιά θαμμένα, από την αλήθεια του.
Οσο οι γονείς παραμένουν μακριά από την αλήθεια της δικής τους παιδικής ηλικίας, όσο τα συναισθήματά τους παραμένουν ανέκφραστα, κρυμμένα σε μια ομίχλη, θα χρησιμοποιούν το παιδί τους ως υποκατάστατο για την δική τους χαμένη ασφάλεια. Στη σχέση με το παιδί τους η εξάρτηση θα ελλοχεύει για να παρεμποδίσει την εξατομίκευση, τη διαφοροποίηση, γιατί το παιδί δεν θα μπορεί να βασιστεί στα δικά του συναισθήματα και στις δικές του ανάγκες, οπότε θα παραμένει εξαρτημένος από εκείνους με ακάλυπτες τις παιδικές του ανάγκες. Δεν θα μπορεί να διαχωρίσει τον εαυτό του από τους άλλους και θα εξαρτάται από τις συναισθηματικές αντιδράσεις των άλλων,  από των δικών του παιδιών στη συνέχεια, λειτουργώντας ως προέκταση και όχι ως εαυτός, γυρεύοντας συνεχώς άλλους να προσαρτηθεί και να αποκτήσει ταυτότητα.
Η ποιότητα των σχέσεων που  έχουμε με τους σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή μας και με τα παιδιά μας εξαρτάται από το πώς έχουμε διαχειριστεί τα συναισθήματά μας, τα οποία σχετίζονται με την παιδική μας ηλικία. Εάν έχουμε αξιοποιήσει τα συναισθήματά μας και δεν τα έχουμε απωθήσει, αλλά έχουμε τολμήσει να έρθουμε σε επαφή με την αλήθεια μας, τόσο πιο αληθινή θα είναι η σχέση μας με εκείνους που αγαπάμε, γιατί θα αποδεχόμαστε τα συναισθήματά τους και θα σεβόμαστε τις ανάγκες τους.

*Ειδικός Ψυχικής Υγείας
Βιβλιογραφία
Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας, Alice Miller, Ροές
Μαμά, μπαμπά, δε με κοιτάξατε και χάθηκα, Αγγελική Μπολουδάκη, Αραξοβόλι


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα