Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Στρύχνος ο Μέλας

Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι SOLANUM nigrum (Σολανόν το μέλαν). Ανήκει στην οικογένεια των Σολανιδών. Το συναντούμε με τις κοινές ονομασίες στύφνο, στύφνος, στύγνο, στρύφνο, βρωμόχορτο, βρωμοβότανο, αγριοντομάτα, μαυρόχορτο. Είναι άλλο είδος, δεύτερον, ποώδες, φαρμακευτικό και δηλητηριώδες.

Φυτό πολύ κοινό στα αναχώματα, τις πλαγιές και στα καλλιεργούμενα εδάφη.
Είναι φυτό ετήσιο, το ύψος του οποίου κυμαίνεται από 10 έως 70 εκατοστά. Φύλλα ωοειδή, οξύληκτα, οδοντωτά, με πορφυρές παρυφές. Άνθη λευκά σε σχήμα άστρου, με στήμονας προεξέχοντας, σε σκιάδια, ψεύτικα κρεμαστά, ετερόπλευρα. Είναι είδος ερμαφρόδιτο και επικονιάζεται από τα έντομα. Το στέλεχος του είναι γωνιώδες, λίγο διακλαδιζόμενο, τριχωτό. Ο καρπός σαρκώδης, σφαιρικός, γενικώς μαύρος και ενίοτε κιτρινωπός, πράσινος ή κόκκινος.

Ιστορικά στοιχεία
Το βότανο έχει χρησιμοποιηθεί στη λαϊκή ιατρική για παρασκευή τοπικών αναλγητικών αλοιφών και ως αναλγητικό σε πονόδοντους.  Στη Βοημία τοποθετούσαν φύλλα στύφνου στο κρεβάτι των νηπίων για να τα διευκολύνουν στον ύπνο. Το χρησιμοποιούσαν σε δερματικές διαταραχές, αλλά σε μικρή δοσολογία. Τα φρέσκα φύλλα τα χρησιμοποιούσαν εξωτερικά για πόνους και φλεγμονές. Οι Άραβες το εφάρμοζαν σε εγκαύματα και έλκη. Το χυμό του τον χρησιμοποιούσαν σε προβλήματα ουρικής αρθρίτιδας, σε ωτίτιδες και σαν γαργάρες οι τραγουδιστές.
Ο Στύφνος, ω χλωρό, προσφέρει τα τρυφερά του βλαστάρια, προτού ανθίσει και καρποφορήσει, ως εξαίρετη βραστή σαλάτα και μάλιστα καλλιεργείται σε μερικούς λαχανόκηπους. Για τον λόγο αυτό και επειδή ακόμη το πλησιάζουν τα ζώα, η δηλητηριώδης ιδιότητά του αμφισβητείται.. Πάντως αν παρουσιαστεί δηλητηρίαση από του καρπούς και ιδιαίτερα στα παιδία, η άμεση διάγνωση και η αντιμετώπιση τους περιστατικού από γιατρό θεραπεύει το πρόβλημα.
Το φυτό έχει το εξής περίεργο. Όσο τα χώματα όπου φύεται είναι δυνατά, τόσο η τοξικότητά του αυξάνει. Το ίδιο συμβαίνει και με το κλίμα. Στα ξηρά κλίματα έχει μεγαλύτερη τοξικότητα. Στα υγρά λιγότερη.
Στην Κρήτη δεν καταλαβαίνουμε από τις δηλητηριώδεις ιδιότητες του φυτού. Το αποκαλούμε Στύφνο ή Στρούφιγγα.  Είναι αγαπημένο χόρτο και βράζουν τις τρυφερές κορυφές του μαζί με τα κολοκυθάκια και τα βλίτα. Προφανώς με το βράσιμο το φυτό χάνει τις τοξικές του ουσίες.

Συστατικά – χαρακτήρας
Τα πράσινα μέρη του φυτού, περιέχουν ένα αλκαλοειδές, την σολανίνη. Εκατό γραμμάρια νωπών φύλλων περιέχουν 42 θερμίδες, νερό 86,4%, πρωτεΐνη 4 γρ. λίπος 0,7γρ. υδατάνθρακες 7,6γρ. ίνες 1,6 γρ. τέφρα 1,7 γρ.  Περιέχουν ακόμη ασβέστιο, φωσφόρο, σίδηρο, μαγνήσιο, νάτριο, κάλιο, ψευδάργυρο και τις βιταμίνες Β1 (θειαμίνη), Β2 (ριβοφλαβίνη), Β6 (νιασίνη).
Οι καρποί δεν περιέχουν σολανίνη. Οι καρποί περιέχουν πρωτεΐνη 2,5%, λίπος 0,6%, υδατάνθρακες 5,6% και τέφρα 1,2%.

Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται όλο το φυτό. Ανθίζει από τον Ιούλιο μέχρι τον Οκτώβριο. Οι σπόροι του ωριμάζουν από τον Αύγουστο ως τον Οκτώβριο. Συλλέγονται το φθινόπωρο, όταν άνθη και καρποί βρίσκονται πάνω στο φυτό, ξηραίνονται και φυλάσσονται.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Ο Στύφνος είναι τοξικός. Δρα ως μαλακτικό, καταπραϋντικό και ναρκωτικό.
Σήμερα χρησιμοποιείται στην ομοιοπαθητική, κατά των νευρικών διεγέρσεων, των μυϊκών συσπάσεων και της επιληψίας. Τα φύλλα του γίνονται καταπλάσματα κατά των λειχήνων, ελκών, πρηξιμάτων και εγκαυμάτων. Η θεραπευτική του δράση οφείλεται στην σολανίνη την οποία χρησιμοποιούν σε φαρμακευτικά σκευάσματα.

Παρασκευή και δοσολογία
Χρησιμοποιείται ως αφέψημα. Βάζουμε 50 γραμμάρια βοτάνου σε ένα λίτρο νερό και το βράζουμε για 10 λεπτά. Το χρησιμοποιούμε για επαλείψεις εναντίον κνησμών και μωλώπων.

Προφυλάξεις
Δεν πρέπει να τρώγεται ωμό, γιατί είναι δηλητηριώδες. Η αναλογία του με τα βλίτα όταν το βράζουμε καλό είναι να μην ξεπερνά το 1 προς 4. Το φυτό σε ορισμένο στάδιο αναπτύξεως είναι αξιοσημείωτα δηλητηριώδες. Σε μερικές περιπτώσεις γίνεται θανατηφόρο, όπως στις περιπτώσεις των λαγών, οι οποίοι αν φάνε μεγάλη ποσότητα πεθαίνουν. Αλλά και μεγάλα ζώα αν καταναλώσουν μεγάλες ποσότητες μπορεί να θανατωθούν.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

1 Comment

  1. Αγαπητέ, φίλε, Σάκη,
    πάντα διαβάζο(υ)με τις σπουδαίες κι ωφέλιμες εργασίες σου στα “Χ.Ν.” και σ’ ευχαριστούμε θερμά: άλλωστε μάς έχεις συνηθίσει -τόσο πολλά χρόνια- και στην προσφορά σου στον τοπικό αθλητισμό και, βέβαια, ιδιαίτερα στην ανάδειξη κορυφαίων και πρωταγωνιστών νέων ανθρώπων μας στο ΣΚΑΚΙ.
    Ωστόσο, διαβάζοντας το ενδιαφέρον άρθρο σου για τον Στρύχνο τον Μέλανα ή στύφνο [έχει καμιά σχέση η στρυχνίνη;], ας μού επιτραπεί να προσθέσω, ότι στον γενέθλιο τόπο μου [κάμπος Ημαθίας] και ιδιαίτερα στην εύφορη περιοχή του “Βάλτου του Λουδία” ή της τέως αποξηρανθείσης λίμνης Γιαννιτσών [“Στα Μυστικά του Βάλτου της Π. Δέλτα], όπου δόθηκε κλήρος στον πατέρα μου [18 χιλιόμετρα μακριά από τις υπώρειες του Βερμίου όρους κι αμέσως πιο κάτω από την πόλη της Βέροιας ως τα χωράφια του “Λουδία”] φύονταν κι ευδοκιμούσαν τα φυτά αυτά, που οι δικοί μας χωρικοί του κάμπου τα αποκαλούσαν “βρωμόχορτα” ή “αγριοντοματιές”, ωστόσο δεν ήξεραν ότι τρώγεται σαν σαλατικό, όπως, βέβαια, και τα “βλήτα” και οι άφθονες γλιστρίδες στα βαρκά μέρη των χωραφιών. Τα μαζεύαμε -εκτός από τον στύφνο- σε τσουβάλια και ταΐζαμε τα ζα και τους χοίρους μας. Σίγουρα, οι χωρικοί δεν έτρωγαν τον στύφνο και τον θεωρούσαν άκρως δηλητηριώδες φυτό, αφού δεν τον πλησίαζαν ούτε τα οικόσιτα ζώα μας. Πέντε φορές τσαπίζαμε τα πολύ γόνιμα χωράφια μας [τέως λίμνη και φρέσκα εδάφη -νόμος φθίνουσας απόδοσης του εδάφους- όπως γνωρίζεις κι εσύ] κι ωστόσο ξαναφύτρωνε ο φίλος μας ο στύφνος! Μολαταύτα, στα χωριά της Κρητικοπούλας συζύγου [περιοχή Κολυμπαρίου] έβραζαν με τα βλήτα και μερικούς φρέσκους βλαστούς από στύφνο και, βέβαια, παραξενευόμουν ο ξενομερίτης εγώ γαμπρός. Αυτά για μια μικρή νοσταλγία στον παλιό παραδοσιακό και φυσικό τρόπο ζωής, που δυστυχώς οσημέραι χάνεται και δεν βλέπω και τρόπο να μεταβολίζεται στη σημερινή κοινωνική πολυπλοκότητα. Με φιλική εκτίμηση κι αγάπη. Γιώργος Καραγεωργίου, συντ/χος νομικός, κοινωνιολόγος, οικονομολόγος. ΧΑΝΙΑ

Γράψτε απάντηση στο Γιώργος Π. Καραγεωργίου, συντ/χος νομικός, κοινωνιολόγος ΧΑΝΙΑ Ακύρωση απάντησης

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα