Σπάνιες γαίες – Rare earths

1 από 5

Αυτή τη φορά δεν θα μιλήσουμε ούτε για τα πετρέλαια της Ελλάδας  ούτε για το “φυσικό της αέριο”. Γι’ αυτά έχουμε γράψει αρκετά απ’ το 1982.
Σήμερα θα αναφερθούμε στις σπάνιες γαίες. Μια άλλη εθνική πηγή πλούτου της Ελλάδας που βρίσκεται στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.
Κάνοντας μια ελάχιστη εκτίμηση των αποθεμάτων βρίσκουμε ότι είναι της τάξης των 400 δισεκατομμυρίων ευρώ!!! Δηλαδή η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη θα μπορούσαν από μόνες τους να σώσουν ολόκληρη την Ελλάδα.
Υπολογίζεται ότι η αξία των αποθεμάτων είναι μεγαλύτερη από το δημόσιο χρέος!!
Οι “σπάνιες γαίες” (rare earths) μια ομάδα 17 μεταλλικών στοιχείων με παρόμοιες χημικές ιδιότητες και ασυνήθιστες ονομασίες, όπως το λανθάνιο, πρασεοδύμιο, προμήθειο.
Στη Χημεία “σπάνιες γαίες” λέγονται τα μέταλλα, τα οξείδια που είναι γαιώδους μορφής και ονομάστηκαν έτσι λόγω της “εξαιρετικής σπανιότητάς τους”.
Αυτά τα μέταλλα λέγονται και λανθανίδες από το όνομα του πρώτου στοιχείου της κατηγορίας αυτών στον Περιοδικό Πίνακα. Παρουσιάζουν, σχεδόν, τις ίδιες φυσικές και χημικές ιδιότητες.
Στην κατηγορία αυτή υπάγονται τα ακόλουθα χημικά στοιχεία που μόνο για λόγους ευκολίας υποδιαιρούνται σε τρεις υποομάδες.
1η Υποομάδα: Λανθάνιο, δημήτριο, πρασεοδύμιο, νεοδύμιο, προμήθειο και σάμαρι.
2η Υποομάδα: Ευρώπιο, γαδολίνιο και τέρβιο.
3η Υποομάδα: Δυσπρόσιο, όλμιο, ύτριο, έρβιο, θούλιο, υπέρβιο και λουτέτσιο.
Απ’ τα παραπάνω μέταλλα: το λανθάνιο, το δημήτριο και το νεοδύμιο δεν είναι σχετικά τόσο σπάνια σε αντίθεση με το ευρώπιο, το τέρβιο και το θούλιο που είναι εξαιρετικά σπάνια.
Αυτό που τα κάνει περιζήτητα είναι η μοναδική χρησιμότητά τους σε εφαρμογές και προϊόντα υψηλής τεχνολογίας. Κινητά τηλέφωνα, φορητούς υπολογιστές, επαναφορτιζόμενες μπαταρίες ηλεκτρικών και υβριδικών αυτοκινήτων, ιατρικές συσκευές, αντιπυραυλικά συστήματα και μαγνήτες.
Ενδεικτικά η τιμή ανά κιλό νεοδύμιου, που ανήκει στην οικογένεια των “σπάνιων γαιών”, αποτελώντας απαραίτητο εξάρτημα για σκληρούς δίσκους και υβριδικά αυτοκίνητα ανερχόταν το 2007 στα 2,50 ευρώ, ενώ το 2011, διαμορφωνόταν στα 50 ευρώ. Το ευρώπιο κόστιζε το 2007 225 ευρώ ανά κιλό και το 2011 2.840 ευρώ.
Η παγκόσμια ετήσια ζήτηση είναι 136 χιλιάδες τόνοι, ενώ η ετήσια παραγωγή “σπάνιων γαιών” το 2010 διαμορφώθηκε στους 135 χιλ. τόνους, σύμφωνα με έκθεση του Αμερικανικού Κογκρέσου που χαρακτηρίζει ως “κίνδυνο το κινεζικό μονοπώλιο”.
Με στόχο την απεξάρτηση απ’ την Κίνα, η Ευρωπαϊκή Ενωση επενδύει 10 εκατομμύρια ευρώ δημιουργώντας το Ερευνητικό Πρόγραμμα EURARE με στόχο τον εντοπισμό πιθανών κοιτασμάτων “σπάνιων γαιών” στη Γροιλανδία, τη Σουηδία, τη Φινλανδία και την Ελλάδα.
Ενδεικτικά κάθε ηλεκτροκίνητο αυτοκίνητο περιέχει 27 κιλά σπάνιων γαιών.
Στον τομέα της Ιατρικής, ο μαγνήτης ενός μαγνητικού τομογράφου μπορεί να ζυγίζει από 680 κιλά έως 1 τόνο. Το μεγαλύτερο βάρος ενός τέτοιου μαγνήτη οφείλεται στην παρουσία των “σπάνιων γαιών”.
Το 2011 οι ανάγκες των 7 δισ. ανθρώπων του πλανήτη καλύπτονταν απ’ την παραγωγή 137 χιλ. τόνων “σπάνιων γαιών”, οι οποίες προήλθαν κυρίως απ’ την Κίνα.
Επιπλέον, οι “σπάνιες γαίες” αποτελούν πολλά υποσχόμενους καταλύτες για τη διύλιση του πετρελαίου, ενώ η Αμυντική Βιομηχανία τις χρησιμοποιεί σε κρίσιμα οπλικά συστήματα, όπως πυραύλους τύπου “Κρουζ”, τηλεκατευθυνόμενα πυρομαχικά, ραντάρ και υψηλής τεχνολογίας θωρακίσεις.
Η Ελλάδα είναι μια απ’ τις “πλουσιότερες χώρες” του κόσμου σε “σπάνιες γαίες”. Η διαπίστωση αυτή προκύπτει και απ’ το Υπουργείο Περιβάλλοντος (ΥΠΕΚΑ), το οποίο αναφέρει σχετικά:
«Οι εξειδικευμένες χρήσεις των ορυκτών που διαθέτει η Ελλάδα, σε σχέση με αλλες χώρες, ελκύουν το ενδιαφέρον της Διεθνούς Αγοράς γενικά και ειδικά της αγοράς των χωρών της Ε.Ε. Η ιδιαιτερότητα αυτή της Ελλάδας προσφέρει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα στην οικονομία της χώρας».

*γεωλόγος