Οι βόλτες στους οικισμούς, ανάμεσα στα πλούσια σε τυπολογίες κτίριά της, διηγούνται την ιστορία της από τα χρόνια της σπογγαλιείας και μετέπειτα της παρακμής, έως σήμερα που αποτελεί σοφιστικέ τουριστικό προορισμό.
1. Οι βουτιές
Η Σύμη από άποψη παραλιών είναι ιδιαίτερη, αφού σε πολλές από αυτές η πρόσβαση γίνεται μόνο με καραβάκι. Ο Άη Γιώργης Δυσάλωνας, με τον κάθετο βράχο ύψους 300 μ., είναι η πιο ωραία παραλία του νησιού, παρόλο που δεν έχει πολλά δέντρα για σκιά, και το χοντρό βότσαλο κάνει το μπες βγες στη θάλασσα κουραστικό (μη οργανωμένη). Συμπαθητικές είναι οι οργανωμένες Αγία Μαρίνα και ο Άγιος Νικόλαος, ακόμα καλύτερες η Νανού και η Μαραθούντα (στην τελευταία πάει αυτοκίνητο), μια παραλία γεμάτη κατσίκες που τριγυρίζουν εδώ κι εκεί. Οδικώς προσβάσιμη είναι η Γυάλα, στην αρχή του Νημποριού, όπου υπάρχει μια όμορφη καντίνα, και το Τολί. Το τελευταίο έχει αρκετές ξαπλώστρες – αν είστε τυχεροί, καπαρώστε αυτήν κάτω από τον μεγάλο φίκο. Σήμα κατατεθέν της παραλίας είναι η ταβέρνα Δάφνες (τηλ. 6946-138757), που μεταξύ άλλων σερβίρει αξιβοτύριστο, ντόπιο κατσικίσιο τυρί. Για βουτιές στα κρυμμένα ακρογιάλια του νησιού, απευθυνθείτε στον καπεταν-Γιάννη. Διοργανώνει καθημερινά με το καΐκι «Poseidon» (symiexcursions.com) θαλασσινές εκδρομές και προσφέρει γεύμα, καφέ και βουτήματα στη διάρκεια του ταξιδιού.
2. Τα σφουγγάρια
Ξακουστοί σπογγέμποροι οι Συμιακοί, τον 19ο αιώνα έκαναν αμύθητες περιουσίες πουλώντας σφουγγάρια στους Ιταλούς, στους Άγγλους και στους Γάλλους. Δυστυχώς, έχασαν το «τρένο» του ατμού, δεν κατάφεραν δηλαδή να περάσουν στη νέα εποχή, αντικαθιστώντας τα ιστιοφόρα με ατμόπλοια. Παράλληλα, η κατάληψη των Δωδεκανήσων από τους Ιταλούς, το 1912, σήμανε την παρακμή του εμπορίου στο νησί. Σήμερα, την ένδοξη περίοδο της σπογγαλιείας μένουν να μας θυμίζουν τα τουριστικά μαγαζιά του Γιαλού, που πουλάνε καπάδικο, φίνο και κοραλλοσφούγγαρο από το Αιγαίο, αλλά και κάποια εισαγόμενα σφουγγάρια, όπως είναι το grass sponge από την Αμερική.
3. Τα χειροποίητα σουβενίρ
«Come to Symi to see me» είναι το μότο του Τάκη, ενός καλλιτέχνη-εμπόρου με έντονο ταμπεραμέντο, τον οποίο βρίσκουμε στο κατάστημα Takis Leather Fashion (takisleatherfashion.com) στον Γιαλό. Εδώ, εκτός από τα κλασικά δερμάτινα αξεσουάρ (ζώνες, σανδάλια, βαλίτσες, παλτό), βλέπουμε και περίτεχνες δημιουργίες, φιλοτεχνημένες σε δέρμα, όπως είναι ο «Θρίαμβος του Ποσειδώνα», ένας πίνακας του 1635 του Γάλλου ζωγράφου Nicolas Poussin, για τον οποίο χρειάστηκαν 11 εκατομμύρια χτυπήματα με τον πυρογράφο.
4. Το σορμπέ λεμόνι και τα κοκτέιλ
Στην ακτή Ντάνιελ του Γιαλού βρίσκεται το Petalo (τηλ. 22460-72389), ένα all-day μαγαζί με μια κατασκευή με πλατφόρμες, απ’ όπου μπορείς να βουτήξεις στη θάλασσα. Το μενού –το οποίο φέτος επιμελήθηκε ο σεφ Βασίλης Γεωγλερής– έχει πρωινό (π.χ. καγιανά και πανκέικ λεμονόκρεμα), κυρίως πιάτα (μυλοκόπι και πικάνια), κοκτέιλ (Paloma με τεκίλα, λάιμ, σόδα γκρέιπφρουτ) κ.λπ. Το Τσατί Μπαρ (τηλ. 22460-72498), από την άλλη πλευρά του Γιαλού, λίγο πριν από τον ταρσανά στο Χαράνι, σερβίρει καφέ, σάντουιτς και απεριτίφ. Είναι ατμοσφαιρικό και το δουλεύουν άνθρωποι με ευγένεια. Όμως ίσως το πιο ξεχωριστό μαγαζί της Σύμης είναι το The Secret Garden (τηλ. 22460-72153), μεταξύ Γιαλού, Χωριού και Πεδιού. Έχει μια φοβερή πέτρινη αυλή με κληματαριές, σερβίρει μηλόπιτα περιωπής και θεϊκό σορμπέ λεμόνι.
5. Τα λουλούδια από πλέξιγκλας
Το κτίριο όπου υπογράφτηκε η παράδοση των Δωδεκανήσων στους Συμμάχους το 1945 (το «Κατερινέτες», όπως το λένε οι Συμιακοί), στον Γιαλό, έχει μετατραπεί στον πολυχώρο Los. Στο ισόγειο βρίσκεται το εστιατόριο (τηλ. 22460-72508), ιδανικό για τους γκουρμέ ψαροφάγους –σερβίρει σασίμι και τέλεια αστακόσουπα–, και στο επάνω πάτωμα μια γκαλερί σύγχρονης τέχνης. Περιέργως δεν υπάρχουν επεξηγηματικά κείμενα, γι’ αυτό ζητήστε από την υπεύθυνη να σας κατατοπίσει για τα έργα, όπως είναι τα φαντασμαγορικά 3D λουλούδια από πλέξιγκλας, αντίγραφο έργου του Παύλου Διονυσόπουλου.
6. Μαγαζιά με συμιακή ταυτότητα
Το καφενείο του Πάχου βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο του Γιαλού. Άνοιξε το 1952 και παλιά λεγόταν Καστρί, αποκαλύπτοντας έτσι και τις πολιτικές προτιμήσεις των Συμιακών προς τον κεντρώο χώρο. Ανοίγει αξημέρωτα και μένει ανοιχτό μέχρι να φύγει ο τελευταίος πελάτης. Κλείνει μόνο στη γιορτή του Πανορμίτη (8/11) και την επομένη των Χριστουγέννων. Αντίστοιχα, δύο ταβέρνες που κρατάνε, όπως ο Πάχος, μια αρκετά συμιακή ταυτότητα είναι το Σπιτικό (τηλ. 22460-72452) στον Γιαλό και ο Αποστόλης (τηλ. 22460-71601) στο Πέδι. Νόστιμο το συμιακό γαριδάκι και στις δύο.
7. Τα κολοκυθάκια του θόλου
Το εστιατόριο Θόλος (τηλ. 6940-997916, με κράτηση) είναι ένα από τα καλύτερα της Σύμης – αν όχι το καλύτερο. Το μενού αντλεί έμπνευση από την ελληνική κουζίνα και την «πειράζει», χωρίς όμως να αλλοιώνει την ουσία της. Άριστα δέκα στα κολοκυθάκια αυγολέμονο! Γιατί δημιουργεί συναισθήματα οικειότητας –όπως συμβαίνει με όλα αυτά τα πιάτα του κυριακάτικου τραπεζιού–, προχωρώντας όμως ένα βήμα παραπάνω. Δεν είναι τα κολοκυθάκια αυγολέμονο που θα έτρωγε ένα παιδί, αλλά ένας ενήλικας που έχει πια μεγαλώσει, έχει ταξιδέψει στον κόσμο και επιστρέφει μια Κυριακή μεσημέρι στο πατρικό του, για να τον περιποιηθούν οι γονείς του. Κολοκυθάκια αυγολέμονο με αγάπη, αλλά για έμπειρους ουρανίσκους, με άλλα λόγια.
8. Πολιτιστικοί θησαυροί
Ξεκινώντας από την είσοδο του Χωριού, όπου βρίσκεται το Ιωαννίδειο Δημοτικό, ακολουθούμε τις πινακίδες προς το Αρχαιολογικό Μουσείο. Αφήνουμε πίσω μας τον νεοκλασικισμό και μπαίνουμε στον σκληρό πυρήνα του Χωριού, έναν λαβύρινθο με παλιά πέτρινα σπίτια. Μετά από αμέτρητους ελιγμούς, φτάνουμε στη βοτσαλωτή αυλή του Αρχαιολογικού Μουσείου Σύμης (τηλ. 22460-70010, Τετάρτη-Δευτέρα 08.30-16.00, με ελεύθερη είσοδο μέχρι να ολοκληρωθεί η αποκατάσταση όλων των αιθουσών). Βλέπουμε ναυτικά εξαρτήματα και ένα ακρόπρωρο με τη μορφή γυναικείου κεφαλιού, του 19ου αιώνα, πριν προχωρήσουμε στη Σάλα Χατζηαγαπητού, ενός παλιού αρχοντικού με όψη κάστρου, που λειτουργεί ως ενιαίος επισκέψιμος χώρος με το μουσείο. Σαστίζουμε με όσα βλέπουμε: νομίσματα ξένων χωρών που βρέθηκαν κρυμμένα σε τοίχο του σπιτιού, μαρμάρινους νιπτήρες, ένα παταράκι για τους μουσικούς και το γεροντομοιρί, δηλαδή τον προσωπικό χώρο της Χατζηδούκαινας, δίπλα στο γραφείο του γιου της, του μεγαλεμπόρου Χατζηαγαπητού. Το πόσο ισχυρή και πλούσια ήταν κάποτε η Σύμη το καταλαβαίνεις με μια επίσκεψη σε αυτό το αρχοντικό.
9. Βουτήματα και σπιτικά γλυκά
Από το μουσείο κατηφορίζουμε προς την πλατεία Συλλόγου του Χωριού, περνώντας μπροστά από τον φούρνο του Τσαταλιού, με τα βουτυρένια (βουτήματα για τον καφέ) και τα αμμωνιακένα (πιο αφράτα βουτήματα, για το γάλα). Δίπλα του βλέπουμε τη Στάνη, ένα φημισμένο ζαχαροπλαστείο του νησιού που μετακόμισε πρόσφατα από τον Γιαλό στο Χωριό. Τα γλυκά (ραβανί, μιλφέιγ, κρέμα μουχαλεμπί) και το παγωτό παρασκευάζονται με φρέσκο αγελαδινό γάλα και έρχονται καθημερινά από τη Ρόδο.
10. Εκδρομή στον Πανορμίτη
Για να ξεφύγουμε από το τρίπτυχο Χωριό-Γιαλός-Πέδι, κάνουμε μια εκδρομή προς το σημαντικότερο μοναστήρι του νησιού, τον Πανορμίτη. Στη διαδρομή περνάμε μέσα από το κυπαρισσοδάσος της Σύμης και, όταν πια φτάνουμε, βρισκόμαστε σε μια μεγάλη κοινότητα. Εδώ, εκτός από τη μονή, υπάρχουν ξενώνες, παντοπωλείο και κυλικείο, απ’ όπου μπορείς να αγοράσεις παγωτό και να το απολαύσεις μπροστά στη θάλασσα, ακούγοντας από τα μεγάφωνα τους ψαλμούς να μπερδεύονται με τα τζιτζίκια. Ένα ακόμα μοναστήρι που προσφέρεται για βόλτα είναι του Μιχαήλ Ρουκουνιώτη, του 15ου αιώνα, που από άποψη αρχιτεκτονικής είναι από τα πιο αξιόλογα της Σύμης.
