Σοβαρά είναι τα προβλήματα που απασχολούν σήμερα την ελαιοκομία της Κρήτης, αλλά σημαντικές είναι και οι προοπτικές που υπάρχουν για την αναβάθμισή της και καλύτερη αξιοποίηση του ελαιολάδου.
Απαραίτητη, όμως, προϋπόθεση είναι ο εξορθολογισμός της εμπορίας με μέτρα αναδιάρθρωσης της εσωτερικής αγοράς και ρυθμίσεις για αντιμετώπιση των προβλημάτων της εξωτερικής.
Αυτά ήταν τα γενικά συμπεράσματα που προέκυψαν από την πολύ επιτυχημένη παγκρήτια ημερίδα με θέμα «Προώθηση της εμπορίας ελαιολάδου» που πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο την 1η Οκτωβρίου, ενώ αρκετά ήταν τα επί μέρους ειδικά μέτρα, δράσεις και ενέργειες που προτάθηκαν για την καλύτερη αξιοποίηση του κρητικού ελαιολάδου με τις εμπεριστατωμένες εισηγήσεις που παρουσιάστηκαν από ειδικούς επιστήμονες.
Ιδιαίτερα υπογραμμίστηκε ότι οι σημερινές κρίσιμες οικονομικές περιστάσεις δεν αφήνουν πια περιθώρια και δεν επιτρέπουν πολυτέλειες για ατομικές περιπέτειες. Ολοι μαζί οφείλουμε, συνεργαζόμενοι, να δούμε με ρεαλισμό και σοβαρότητα τα προβλήματα και να αξιοποιήσουμε τα σοβαρά πλεονεκτήματα που διαθέτει η ελαιοκομία του νησιού.
Η ημερίδα αυτή που οργανώθηκε από τον Σ.Ε.ΔΗ.Κ., το Υπουργείο Γεωργίας Κύπρου, την Περιφέρεια Κρήτης και τον Δήμο Ρεθύμνου αποτελεί μέρος του έργου «Αναβάθμιση ποιότητας και προώθηση εμπορίας ελαιολάδου», το οποίο υλοποιεί ο Σ.Ε.ΔΗ.Κ. σε συνεργασία με το Υπουργείο Γεωργίας Κύπρου στο πλαίσιο του Προγράμματος Διασυνοριακής Συνεργασίας Ελλάδας – Κύπρου.
Η ημερίδα άρχισε με σύντομο εισαγωγικό πρόλογο που έκανε από την πλευρά της Οργανωτικής Επιτροπής ο επιστημονικός σύμβουλος του Σ.Ε.ΔΗ.Κ. δρ Νίκος Μιχελάκης και χαιρετισμούς που απηύθυναν στους συνέδρους ο πρόεδρος του Σ.Ε.ΔΗ.Κ. δήμαρχος Ρεθύμνου κ. Γ. Μαρινάκης, η αντιπεριφερειάρχης κα Θ. Βρέντζου, η εκπρόσωπος του Υπουργείου Γεωργίας Κύπρου κα Ε. Δεσποτάκη καθώς και ο εκπρόσωπος της Αντιπεριφέρειας Ρεθύμνου κ. Χ. Πίτερης.
Ακολούθησε η παρουσίαση των εισηγήσεων που και το πρόγραμμα, με παράταση μιας ώρας, ολοκληρώθηκε με παρεμβάσεις και συζήτηση στην οποία διατυπώθηκαν αξιόλογες προτάσεις.
Το πλήρες περιεχόμενο των εισηγήσεων, όπως παρουσιάστηκαν με προβολές, θα αναρτηθεί σύντομα στην ιστοσελίδα του Σ.Ε.ΔΗ.Κ. www.sedik.gr
Στο πλαίσιο της ημερίδας λειτούργησε και έκθεση συσκευασιών στην οποία αρκετοί παλιοί και νέοι επιχειρηματίες παρουσίασαν πολύ αξιόλογες και πολυτελείς συσκευασίες.
Η εκδήλωση έκλεισε με προσφορά στους συνέδρους του βιβλίου «Παραδοσιακή Κρητική Διατροφή», το οποίο διατίθεται δωρεάν σε πρόσωπα και φορείς (Συλλόγους, Σχολεία, Αρθρογράφους, Μ.Μ.Ε. κ.ά.) που προτίθενται να το αξιοποιήσουν μετά απο αίτημά τους στον Σ.Ε.ΔΗ.Κ. (e-mail: info@sedik.gr, τηλ.: 2821050800).
Αθρόα συμμετοχή και σημαντικές επισημάνσεις
» Αναγκαιότητα η αναγνώριση ελαιολάδου Π.Ο.Π. Κρήτη
Η συμμετοχή στην ημερίδα ήταν αθρόα, αφού τελικά την παρακολούθησαν 108 τυποποιητές, ελαιοτριβείς, επιστήμονες και στελέχη υπηρεσιών και φορέων, που προέρχονταν από όλη την Κρήτη. Μεταξύ αυτών αυξημένη ήταν η παρουσία πολλών νέων και επιστημόνων που ενδιαφέρθηκαν να ενημερωθούν για τα προβλήματα του τομέα, αλλά και τις δυνατότητες απασχόλησης και ανάπτυξης επαγγελματικής δράσης σε αυτόν.
Ωστόσο, όπως υπογράμμισε σε δηλώσεις του ο πρόεδρος του Σ.Ε.ΔΗ.Κ. κ. Μαρινάκης, χρειάζονται βήματα προσεκτικά και συνένωση δυνάμεων, ώστε το ελαιόλαδο του νησιού μας να κατακτήσει τη θέση που του αξίζει στις διεθνείς αγορές. Μεμονωμένες προσπάθειες δεν φαίνεται να είναι ο προσφορότερος τρόπος για να προωθηθεί το τοπικό μας προϊόν.
Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξαν σχεδόν και υπόλοιποι ομιλητές της εκδήλωσης, αρκετοί από τους οποίους υπογράμμισαν και την αναγκαιότητα της ύπαρξης μιας πιστοποιημένης και προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (Π.Ο.Π.) με το όνομα «Κρήτη».
Ιδιαίτερη αναφορά στο θέμα αυτό έγινε από την αντιπεριφερειάρχη κα Βρέντζου στην εισήγησή της, η οποία μάλιστα πρότεινε να πραγματοποιηθεί ειδική συνάντηση για το θέμα αυτό με τον Σ.Ε.ΔΗ.Κ., ο όποιος έχει ασχοληθεί στο παρελθόν με τη δημιουργία του σχετικού φακέλου.
Ανάλογη αναφορά στο ίδιο θέμα έγινε και από τον δρα Νίκο Κατσαρό, πρώην πρόεδρο του Ε.Φ.Ε.Τ. και διευθυντή Διατροφολογίας στο New York College, ο όποιος στην εισήγησή του, αλλά και σε δηλώσεις του, τόνισε ιδιαίτερα ότι για το κρητικό ελαιόλαδο θα πρέπει να αναγνωριστεί μια προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (Π.Ο.Π.) «Κρήτη», την οποία θα μπορούν να χρησιμοποιούν όλοι όσοι τυποποιούν, πράγματι, κρητικό ελαιόλαδο, εφόσον τηρούν τις διαδικασίες που ορίζονται από τους κανονισμούς.
Στα προβλήματα και τις προοπτικές της παραγωγής και εμπορίας του ελαιολάδου στην Κύπρο αναφέρθηκε στην εισήγησή της η κα Ευθυμία Δεσποτάκη, εκπρόσωπος του Υπουργείου Γεωργίας της Κύπρου, η οποία σε δηλώσεις της υπογράμμισε: «Βρισκόμαστε εδώ στο πλαίσιο του προγράμματος “αναβάθμιση ποιότητας και προώθηση εμπορίας του ελαιολάδου”, το οποίο υλοποιούμε σε συνεργασία με τον Σ.Ε.ΔΗ.Κ.
Στόχος μας είναι η προώθηση της εμπορίας και η αναβάθμιση του ελαιοκομικού προϊόντος και στις δύο χώρες μέσω ανταλλαγής απόψεων και εμπειρογνωμοσύνης».
Εξαγωγές σε πολλές χώρες, αλλά σε μικρές ποσότητες!
» Κυριότεροι εισαγωγείς: Ιταλία στο χύμα, Γερμανία στο τυποποιημένο
Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην ημερίδα η διάθεση του κρητικού ελαιολάδου την τελευταία 4ετία 2009 – 2013, παρά το ότι η τυποποίηση αυξήθηκε, εξακολουθεί να γίνεται με μορφή χύμα σε μεγάλο βαθμό.
Από τη συνολική παραγωγή του νησιού την περίοδο αυτή που σύμφωνα με τα στοιχεία των Δ/νσεων Αγρ. Αναπτυξης ήταν 355 χιλ τόνοι, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. ποσότητα 130 χιλ. τόνων, δηλαδή ποσοστό 36% εξήχθη σε χώρες του εξωτερικού. Η υπόλοιπη παράγωγη, προφανώς διατέθηκε για αυτοκατανάλωση καθώς και για τροφοδοσία της εσωτερικής αγοράς είτε ως χύμα και είτε ως τυποποιημένη.
Από τις ποσότητες που εξήχθησαν σε χώρες του εξωτερικού, ποσοστό κατά μ. 68% κατευθύνθηκε προς την Ιταλία, σε μορφή προφανώς χύμα, ενώ το υπόλοιπο σε μορφή κυρίως τυποποιημένη κατευθύνθηκε σε 55 άλλες χώρες από τις οποίες κυριότερες ήταν η Γερμανία που απορρόφησε ποσοστό 13%, οι Η.Π.Α. 2%, η Αγγλία από 2%, η Κίνα 1%, η Γαλλία 1% και η Κύπρος απο 1%. (Σχ.1)
Οι υπόλοιπες 50 χώρες (Πιν. 1), καίτοι αριθμητικά πάρα πολλές, απορρόφησαν όλες μαζί ποσοστό μόνο 7% των συνολικών εξαγωγών, δηλαδή ποσότητα 9,1 χιλ. τόνων την 4ετία που αντιστοιχεί σε ποσότητα μόλις 55 τόνων (χύμα και τυποποιημένο) κατά μ.ο. ανά χωρά ανά έτος.
Πάντως, παρά το ότι τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., δυστυχώς δεν διαχωρίζουν τις εξαγωγές σε χύμα και τυποποιημένο, αν ληφθεί υπόψη ότι όλο το εξαγόμενο στην Ιταλία και ποσοστό τουλάχιστον 10% από αυτό που εξάγεται σε άλλες χώρες είναι χύμα, φαίνεται ότι οι εξαγωγές της Κρήτης σε χώρες του εξωτερικού, κατά 80% περίπου, εξακολουθούν να είναι χύμα. Αυτό δείχνει ότι το υπόλοιπο 20%, δηλαδή 26.000 τόνοι την 4ετία (6,5 χιλ. τον./έτος) που εξάγονται ως τυποποιημένο, αντιστοιχεί σε ένα ποσοστό της τάξεως του 7,5% της μέσης ετήσιας παραγωγής του νησιού τα τελευταία χρόνια.
Αδιαφάνεια και πολυδιάσπαση στο χύμα
Τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζονται σήμερα στον τομέα της διάθεσης του κρητικού ελαιολάδου διακρίνονται σε εκείνα που αφορούν τη διάθεση χύμα και εκείνα που αφορούν τη διάθεση τυποποιημένου.
Στον τομέα της διάθεσης χύμα τα κυριότερα προβλήματα είναι:
– Η αδιαφάνεια της αγοράς: Οι πλείστοι παραγωγοί δεν έχουν συνεχή, ευρεία και έγκυρη πληροφόρηση για την κατάσταση και τις τιμές της αγοράς, με αποτέλεσμα να αποφασίζουν με βάση την πληροφόρηση που τους παρέχει ο φορέας στον οποίο έχουν αποθηκεύσει το προϊόν τους.
Στον τομέα αυτό σημαντική είναι η συμβολή του Δελτίου Τιμών που εκδίδει ο Σ.Ε.ΔΗ.Κ. κάθε εβδομάδα και το αποστέλλει στους Δήμους, ενώ παράλληλα το δημοσιεύει στην ιστοσελίδα του www.sedik.gr
– Η πολυδιάσπαση της προσφοράς. Το ελαιόλαδο της Κρήτης προσφέρεται από περισσότερους από 600 μεσάζοντες (560 ελαιοτριβεία και 40 περιπου Ε.Α.Σ. και εμπόρους) (Πιν. 1) με αποτέλεσμα να υπάρχει φαινομενική διόγκωση της προσφοράς έναντι των ολίγων Ελλήνων και ξένων μεγάλων αγοραστών οι οποίοι δεν υπερβαίνουν τους 10 στην Κρήτη.
Επομένως, είναι φανερό ότι η κατάσταση πρέπει να αντιστραφεί. Αντί οι παραγωγοί (μέσω των μεσαζόντων) να μετέχουν στους «μειοδοτικούς διαγωνισμούς» που τελικά κάνουν οι αγοραστές, να πουλούν οι ίδιοι με πλειοδοτικούς διαγωνισμούς, όπως ήδη φέτος άρχισαν να κάνουν λίγοι μεγάλοι Συνεταιρισμοί.
Πολυάριθμες, αλλά… μικρές μονάδες τυποποίησης
Στην Κρήτη υπάρχουν, σήμερα 103 αναγνωρισμένες επίσημα Μονάδες Τυποποίησης από τις οποίες 20 είναι Συνεταιρικές και 83 Ιδιωτικές (Πιν2.). Πολλές από τις μονάδες αυτές όπως φάνηκε από την έκθεση συσκευασιών που λειτούργησε στον χώρο της Ημερίδας καταβάλλουν τεράστιες προσπάθειες και προσπαθούν να εισδύσουν στην αγορά με μοντέρνες και πολυτελείς συσκευασίες που απευθύνονται προφανώς σε υψηλού βιοτικού επιπέδου καταναλωτές. Ωστόσο οι ποσότητες που διαθέτουν σε εξαγωγές οι μονάδες αυτές, αντιστοιχούν, σύμφωνα με τα στοιχεία που προαναφέρθηκαν σε μόλις 65 τόνους κατά μ.ο. ανά μονάδα ανά έτος. Αν στις ποσότητες αυτές προστεθούν ακόμη άλλοι 55 τόνοι/έτος που μπορεί να διατίθενται στην εσωτερική αγορά, η συνολική ποσότητα που εμπορευματοποιούν ανέρχεται σε μόλις 120 τόνους κατά μ.ο. ανά έτος, ποσότητα παρά πολύ μικρή για να διατηρήσει βιώσιμες πολλές απο αυτές.
Επομένως είναι φανερή η ανάγκη για τη δημιουργία Μεγάλων Μονάδων με συνενώσεις και συμπράξεις διαφόρων μορφών η οποία βέβαια απαιτεί παροχή κινήτρων και φορολογικών διευκολύνσεων.
Σε τέτοιες Μονάδες μπορούν να συμπράξουν και παραγωγοί με διάθεση του αποθηκευμένου προϊόντος τους, που αποτελεί γι’ αυτούς ένα νεκρό κεφάλαιο, για εμπορική αξιοποίηση. Ετσι μόνο μπορεί να αποφευχθεί η ανάγκη δανεισμού και η επιβάρυνση με επιτόκια δανείων και οι παραγωγοί να μπορούν να αξιώσουν συμμετοχή στην υπεραξία της τυποποίησης.
Προτάσεις για προώθηση
της εμπορίας
1. Ρυθμίσεις σε Εθνικό και Κοινοτικό Επίπεδο
– Καθιέρωση κινήτρων και προδιαγραφών για μεγέθυνση μονάδων τυποποίησης.
– Κίνητρα και θεσμικά μέτρα για διάθεση χύμα με δημοπρασίες.
– Αναπροσαρμογή εθνικών και κοινοτικών προγραμμάτων στα μεγέθη Μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
– Εφαρμογή του αρθ. 4 του Καν. 29/2012 κατά το οποίο ονομασία της προέλευσης στις ετικέτες μπορεί να αναφέρεται μόνο για ελαιόλαδα ΠΟΠ ή ΠΓΕ.
– Νομοθετική ρύθμιση για υποχρεωτική χρήση σε εθνικό επίπεδο φιαλιδίων μιας χρήσης για το ελαιόλαδο που προσφέρεται νωπό στις επιχειρήσεις εστίασης αντί για τα «λαδομπούκαλα» που χρησιμοποιούνται σήμερα. Πιλοτική πρωτοβουλία θα επιχειρηθεί από το Δίκτυο «ΕλαιοΓευσίες» που έχει ιδρύσει ο Σ.Ε.ΔΗ.Κ. στο πλαίσιο του έργου ΑΠΠΕΕ του προγράμματος Διασυνοριακής Συνεργασίας Ελλάδας – Κύπρου.
2. Ενέργειες και δράσεις Αυτοδιοίκησης και Φορέων
– Ιδρυση μόνιμων Γραφείων υποστήριξης εισαγωγών σε ειδικές χώρες (π.χ. Κίνα, Ρωσία) κατά το παράδειγμα της Ισπανίας.
– Αναγνώριση του προβεβλημένου ιστορικά, γεωγραφικά και τουριστικά ονόματος «Κρήτη» ως Π.Ο.Π. και προβολή του από όλους τους φορεις της Κρήτης και την κρητική ομογένεια.
– Κατάρτιση κοινού, συντονισμένου και μελετημένου, σχεδίου δράσης προωθητικών ενεργειών με πρωτοβουλία της Περιφέρειας. Αυτόνομες δράσεις χάνονται ή αποβαίνουν αρνητικές.
– Οργάνωση ενημερωτικών δράσεων σε ξένες χώρες σε επιλεγμένες ομάδες πληθυσμού π.χ. Σχολεία, Πολιτιστικούς και Κοινωνικούς Συλλόγους κ.ά.
– Οργάνωση ενημερωτικών επισκέψεων ειδικών επαγγελματικών ομάδων π.χ. Αρχιμαγείρων, Διατροφολόγων, Εκπαιδευτικών, Γιατρών κ.ά.
Δρ ΝΙΚΟΣ ΜΙΧΕΛΑΚΗΣ*
*Ο δρ Νίκος Μιχελάκης, που είναι πρώην δ/ντής του Ινστιτούτου Ελιάς Χανίων και επιστ. σύμβουλος του Σ.Ε.ΔΗ.Κ., διευκρινίζει ότι τα άρθρα του εκφράζουν προσωπικές του απόψεις και δεν απηχούν κατά ανάγκη τις απόψεις του Σ.Ε.ΔΗ.Κ. (nmixel@otenet.gr)
