Το σαρίν, μία από τις πιο θανατηφόρες ουσίες που παρασκεύασε ποτέ ο άνθρωπος με σκοπό να χρησιμοποιηθεί για μαζικές εξοντώσεις πληθυσμών, ήλθε πρόσφατα και πάλι στην επικαιρότητα, μετά τη ρίψη χημικών αερίων με 72 θύματα στην εμφύλια διαμάχη της Συρίας.
Τι ακριβώς είναι
το σαρίν;
To σαρίν (χημικός τύπος: C4H10FO2P, ) είναι μια χημική ένωση που ανήκει στην κατηγορία των νευροπαραλυτικών παραγόντων, στην οποία κατατάσσονται οι ουσίες με την ταχύτερη δράση και την μεγαλύτερη τοξικότητα στον άνθρωπο. Η δράση του, αν και προσομοιάζει με αυτήν των οργανοφωσφορικών εντομοκτόνων, είναι πολύ εντονότερη και τα αποτελέσματα που επιφέρει ασύγκριτα καταστρεπτικότερα. Η ουσία δεν υπάρχει στη φύση, αλλά ανακαλύφθηκε το 1938 στη ναζιστική Γερμανία για να χρησιμοποιηθεί αρχικά ως εντομοκτόνο. Αν και υιοθετήθηκε από τη Γερμανική Υπηρεσία Στρατιωτικών Όπλων ως αέριο χημικού πολέμου και παρασκευάστηκε σε μεγάλες ποσότητες, για άγνωστους λόγους δεν χρησιμοποιήθηκε από τα γερμανικά στρατεύματα το 2ο παγκόσμιο πόλεμο . Αν και στην καθαρή του μορφή είναι ένα άχρωμο, άγευστο και άοσμο υγρό, μπορεί εύκολα να αεριοποιηθεί (να γίνει ατμός) και να διαχυθεί στο περιβάλλον. H θανατηφόρος δόση, η ποσότητα δηλαδή που μπορεί να σκοτώσει ένα ενήλικο άτομο, είναι μόλις 0.5 mg (μισό χιλιοστό του γραμμαρίου). Στην πρόσφατη ρίψη χημικών αερίων σε άμαχο πληθυσμό στη Συρία, οι γιατροί κατέγραψαν νευροτοξικά συμπτώματα στα θύματα, συμβατά με τη χρήση σαρίν, το οποίο είχε ξαναχρησιμοποιηθεί παλαιότερα στον ίδιο εμφύλιο πόλεμο.
Πώς εκτίθενται οι άνθρωποι στο σαρίν;
Το σαρίν απελευθερώνεται συνήθως σε αέριο μορφή στο περιβάλλον και προσβάλλει τους ανθρώπους μέσω του δέρματος, των ματιών ή της αναπνοής μολυσμένου αέρα. Η ουσία, επίσης, είναι εύκολα υδατοδιαλυτή, με αποτέλεσμα να έχει τη δυνατότητα να μολύνει όσους έλθουν σε επαφή ή καταναλώσουν ποσότητα επιμολυσμένου νερού ή κάθε είδους τροφίμου. Επιπροσθέτως, κάποιος μπορεί να μολυνθεί ακόμη αν φορέσει ρούχα που έχουν εκτεθεί στο αέριο. Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο που εντείνει την καταστρεπτική δράση του, είναι ότι στην αέριο μορφή είναι βαρύτερο από τον ατμοσφαιρικό αέρα και έτσι παραμένει κοντά στο έδαφος που κινούνται οι άνθρωποι. Γενικά, το σαρίν μπορεί να μολύνει εσωτερικούς χώρους, νερά και υδροφόρους ορίζοντες, κάθε είδους τροφή, εξωτερικούς χώρους ή και αγροτικά προϊόντα.
Πώς δρα το σαρίν;
Οι βλάβες που προκαλεί εξαρτώνται από το ποσό του σαρίν στο οποίο εκτίθεται κάποιο άτομο, αλλά και από τον τύπο και τη διάρκεια της έκθεσης. Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται λίγα δευτερόλεπτα μετά την έκθεση στο αέριο και λίγα λεπτά ή και ώρες μετά την επαφή με την υγρή μορφή. Όπως, όλοι οι νευροτοξικοί παράγοντες, επηρεάζει καίρια τη λειτουργία των μυών και των αδένων, προκαλώντας την υπερδιέγερσή τους, που εκδηλώνεται με αίσθημα κόπωσης και δυσκολία στην αναπνοή, αλλά και προκαλεί την επακόλουθη καταστροφή των ζωτικών οργάνων. Το σαρίν είναι ο πιο πτητικός νευροτοξικός παράγοντας, γεγονός που σημαίνει ότι γίνεται πολύ εύκολα ατμός και διαχέεται ακόμη πιο εύκολα στο περιβάλλον, ενώ είναι εκατοντάδες φορές τοξικότερο από το κυάνιο. Ακόμη, όταν το αέριο θερμανθεί δημιουργεί εκρηκτικά μείγματα, ενώ για να απενεργοποιηθεί απαιτούνται από λίγες ημέρες, ως αρκετές εβδομάδες ή και μήνες.
Ποια είναι τα άμεσα σημάδια και συμπτώματα στον άνθρωπο;
Επειδή το σαρίν είναι άοσμο, άχρωμο και άγευστο, όσοι προσβάλλονται από αυτό δεν μπορούν να το αντιληφθούν εύκολα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επαφή ακόμη και με μια μικρή σταγόνα της ουσίας μπορεί να προκαλέσει πρήξιμο και έντονες μυικές συσπάσεις, ενώ η έκθεση σε θανατηφόρα δόση μπορεί να σκοτώσει ένα ενήλικα σε λιγότερο από ένα λεπτό.
Τα άτομα που εκτίθενται σε μικρή ή μεσαία δόση αναπνέοντας μολυσμένο αέρα, τρώγοντας μολυσμένη τροφή, πίνοντας μολυσμένο νερό ή αγγίζοντας μολυσμένες επιφάνειες, ενδέχεται να παρουσιάσουν ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα, από μερικά δευτερόλεπτα έως και λίγες ώρες μετά την έκθεσή τους:
– άφθονα δάκρυα στα μάτια
– ρινική καταρροή
– πόνος και διογκωμένες κόρες ματιών
– θολή όραση
– αυξημένη έκκριση σάλιου και ιδρώτα
– σφίξιμο στο στήθος και γρήγορη αναπνοή
– διάρροια
– ναυτία, εμετός ή και κοιλιακός πόνος
– αυξημένη διούρηση
– αδυναμία και πονοκέφαλος
– διανοητική σύγχυση
– διαταραχή καρδιακού ρυθμού
– μείωση ή αύξηση της αρτηριακής πίεσης
Η έκθεση σε μεγάλες δόσεις του σαρίν σε οποιαδήποτε μορφή μπορεί να έχει καταστρεπτικές συνέπειες, όπως:
– πλήρη απώλεια συνείδησης
– παράλυση
– σπασμούς
– παράλυση των αναπνευστικών μυών και αναπνευστική ανεπάρκεια (ασφυξία) που οδηγεί συχνά στο θάνατο
Πώς μπορεί να προστατευτεί κάποιος από την έκθεση στο σαρίν;
Τα αντίδοτα που προστατεύουν από το σαρίν θα πρέπει να χορηγούνται το συντομότερο δυνατό. Αν η χορήγηση αντιδότου δεν είναι εφικτή, τα άτομα που αντιλαμβάνονται την απελευθέρωση του αερίου σε κλειστό χώρο, θα πρέπει να απομακρύνονται αμέσως από το χώρο που βρίσκονται και να αναζητούν καθαρό αέρα. Αν βρίσκονται σε εξωτερικό χώρο, θα πρέπει να μετακινούνται ταχύτατα σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη απόσταση και κατά προτίμηση στο ψηλότερο δυνατό σημείο, επειδή το αέριο είναι βαρύτερο από τον ατμοσφαιρικό αέρα και κατακάθεται στο έδαφος.
Αν κάποιος πιστεύει ότι εκτέθηκε στο αέριο, πρέπει να βγάλει αμέσως τα ρούχα του και να πλυθεί καλά σε όλο το σώμα με άφθονο νερό και σαπούνι, αλλά και να αναζητήσει το συντομότερο ιατρική βοήθεια. Κανονικά τα ρούχα δεν θα πρέπει να βγαίνουν τραβώντας τα, αλλά κόβοντάς τα με ψαλίδι ή μαχαίρι για να μειωθεί η επαφή με το δέρμα, καθώς και να τοποθετούνται σε δύο πλαστικές σακούλες, η μία μέσα στην άλλη, προκειμένου να μην εξαπλωθεί η ουσία. Αν υπάρχει υποψία ότι το σαρίν έχει καταποθεί μέσω τροφίμων, δεν θα πρέπει να προκαλείται εμετός ή να δίνεται οποιοδήποτε υγρό στο προσβληθέν άτομο, ενώ τα μάτια δεν πρέπει να καλύπτονται με επιδέσμους.
Πώς γίνεται η ιατρική αντιμετώπιση;
Η βασική αντιμετώπιση περιλαμβάνει απομάκρυνση της ουσίας από το σώμα και άμεση χορήγηση ειδικών αντιδότων (ατροπίνης, πραλιδοξίμης, βιπεριδίνης κ.α.). Η ατροπίνη έχει ακριβώς αντίθετη δράση στους μύες ώστε να εξουδετερωθεί η δράση του σαρίν, ενώ τα υπόλοιπα αντίδοτα προσπαθούν να αναστρέψουν τις βιολογικές βλάβες που προκαλεί η ουσία. Η επείγουσα αντιμετώπιση περιλαμβάνει και άλλες ιατρικές παρεμβάσεις, που εξαρτώνται τόσο από την ηλικία, όσο και από τη διάρκεια και ένταση της έκθεσης κάθε ατόμου στο σαρίν.
Πού έχει χρησιμοποιηθεί ιστορικά το σαρίν;
Υπάρχουν ενδείξεις ότι το σαρίν έχει χρησιμοποιηθεί εδώ και δεκαετίες σε πολλά μέρη του κόσμου για την εξόντωση ολόκληρων πληθυσμών. Ο πρώην ηγέτης του Ιράκ Σαντάμ Χουσεΐν κατηγορήθηκε ότι πραγματοποίησε εκατοντάδες επιθέσεις σε Κούρδους και άλλες μειονότητες, οδηγώντας στο θάνατο ή τη μόνιμη παραμόρφωση χιλιάδες άτομα. Επίσης, σαρίν (μικρής τοξικότητας) χρησιμοποιήθηκε από Ιάπωνες τρομοκράτες το 1995, όπου η επίθεση στο μετρό του Τόκυο προκάλεσε το θάνατο 12 ατόμων και τον τραυματισμό τουλάχιστον 5.000 άλλων. Τον Αύγουστο του 2013, για άλλη μια φορά, η ρίψη χημικών αερίων όπως το σαρίν από τις αντιμαχόμενες παρατάξεις, χρησιμοποιείται ως πρόσχημα από τις μεγάλες δυνάμεις για την εισβολή, την καταπάτηση και την ισοπέδωση μιας ακόμη χώρας με άμοιρους πολίτες, της Συρίας…
Πόσο επικίνδυνο είναι τελικά το σαρίν;
Το σαρίν είναι μια από τις πιο επικίνδυνες ουσίες χημικού πολέμου που κατασκεύασε ποτέ ανθρώπινος νους, όχι μόνο εξαιτίας της τεράστιας τοξικότητάς του, αλλά κυρίως λόγω του ύπουλου τρόπου δράσης του, που δεν γίνεται αντιληπτός παρά μόνο όταν προκαλέσει καταστρεπτικά ή και θανατηφόρα αποτελέσματα. Η ουσία αυτή, απαγορευμένη από κάθε διεθνή οργανισμό και συνθήκη, συνεχίζει ακόμη και σήμερα να παρασκευάζεται σε κάποιες χώρες και να χρησιμοποιείται, άγνωστο πόσο συχνά, για την εξόντωση ανθρώπινων πληθυσμών, αλλά και ως πρόσχημα για την επιβολή, με τον τραγικότερο τρόπο, καλυμμένων ή φανερών, ολοκληρωτικών ιδεολογιών και πρακτικών από αρρωστημένους ηγέτες, οργανώσεις ή καθεστώτα…
* Ε-mail: stefanogiannis@gmail.com
Βιβλιογραφία:
http://www.bt.cdc.gov/agent/sarin
http://www.chem.ox.ac.uk
http://usmilitary.about.com
