Προσωπείον και προσωπικότης

Η προσωπικότητα  ως περιοχή έρευνας ανήκει κυρίως στην Ψυχολογία. Χρησιμοποιείται όμως ευρύτατα και στην κοινωνιολογία και την ηθική. Ο π. Ιγνάτιος την μελετά από την πλευρά του Ιεροκήρυκα με επισημάνσεις ηθικοθρησκευτικού κυρίως περιεχομένου.
Κατά την ψυχολογική άποψη προσωπικότητα είναι το σύνολο των χαρακτηριστικών ενός ανθρώπου, επομένως ψυχολογικώς όλοι άνθρωποι είναι προσωπικότητες. Στην ελληνική καθημερινότητά  όμως όταν κάνομε λόγο για “προσωπικότητα” εννοούμε άτομο διακρινόμενο από τους συνανθρώπους του, ως προς το ήθος ή τη μόρφωση. Η ελληνική λέξη |προσωπικότητα χρησιμοποιείται, με την ψυχολογική της σημασία διεθνώς, και παράγεται από το προσωπείο (μάσκα) που έφεραν οι ηθοποιοί στο αρχαίο θέατρο.
Ο π. Ιγνάτιος, γνωστός από τα πολλά και βαθυστόχαστα δημοσιεύματά του, αντιμετωπίζει το θέμα της προσωπικότητας ως ιεροκήρυκας, από ηθικοθρησκευτική πλευρά και   κρίνει τις διάφορες μορφές    συμπεριφοράς του ανθρώπου ως ατόμου – μέλους της κοινωνικής ομάδας στην οποία ανήκει και παρουσιάζει τους διαφόρους τύπους αντικοινωνικών υποκειμένων υπερανθρώπους, μεγαλοϊδεάτες, τους οποίους και καταδικάζει. Θεωρεί το άτομο ως κοινωνικό ον και τονίζει την υποχρέωσή του να ενεργεί θετικώς στις σχέσεις του με τους συνανθρώπους του.
Υποστηρίζει εκείνο που πολλοί κοινωνιολόγοι, αλλά και θεολόγοι υποστηρίζουν ότι το άτομο πρέπει να κάνει υπέρβαση και να γίνεται πρόσωπο, από το ΕΓΩ να πηγαίνει προς το ΕΣΥ από το το ΕΜΕΙΣ στο ΕΣΕΙΣ, από το άτομο προς το πρόσωπο. Η πορεία αυτή, παρόλο που έχει πολύ μεγάλη σημασία, για την αυτοπραγμάτωση του προσώπου δεν τονίζεται όσο πρέπει. Ο π. Ιγνάτιος τονίζει τη σημασία των διαπροσωπικών σχέσεων και επεκτείνεται στις υποχρεώσεις της Πολιτείας, αλλά και των διαφόρων κοινωνικών ομάδων σήμερα, που περνάμε ημέρες οικονομικής κρίσης, να  δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες ώστε η υπέρβαση αυτή από το άτομο στο πρόσωπο, από το ΕΓΩ στο ΕΣΥ να πραγματοποιηθεί.
Το σύνθημα που τονίζεται στις μέρες μας «όλοι μαζί μπορούμε» είναι ένα θετικό σημάδι θετικής κοινωνικής συμπεριφοράς. Οι θέσεις του π. Ιγνατίου στα κεφάλαια τρίτο και τέταρτο αντιμετωπίζουν το θέμα πολύ θετικά και οι σκέψεις του συγγραφέα είναι σημαντικότατες από κοινωνιολογικής κυρίως πλευράς
Οπως πιστεύουν οι ανθρωπιστές παιδαγωγοί, η κοινωνία θεωρείται ως οργανισμός που οφείλει τη γένεσή του σε έμφυτες καταβολές του ανθρώπου (οργανισμική θεωρία). Την άποψη αυτή υποστήριξαν ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, οι οποίοι παρομοίασαν την κοινωνία προς το ανθρώπινο σώμα. Οπως τα επί μέρους όργανα του σώματος προσλαμβάνουν την αξία τους, επειδή είναι συνδεδεμένα με το όλο σώμα, έτσι και το άτομο προσλαμβάνει τη σημασία που έχει, επειδή είναι συνδεδεμένο με την κοινωνία.
Η εξουσία επομένως απορρέει από το όλο, από την κοινωνία και όχι από τα επί μέρους άτομα. Την οργανισμική θεωρία ακολούθησαν στην αρχαιότητα οι Στωικοί φιλόσοφοι, καθώς και ο Χριστιανισμός (πρβλ. Ρωμ. ιβ, 4 και Κορινθ. Α, ιβ΄12 κ.ε.).
Η θεωρία ανανεώθηκε αργότερα από τον Ρουσσώ, τον Εγελο και άλλους…
Δυστυχώς και μετά τη θεωρία αυτή επικράτησε στο τέλος η ατομοκρατία με τα ισχυρά άτομα να κυριαρχούν. Από εδώ προέρχεται η ανάγκη της μετάβασης από το άτομο προς το πρόσωπο, από το ΕΓΩ στο ΕΣΥ, πράγμα το οποίο και ο π. Ιγνάτιος τονίζει, αναφερόμενος ιδιαιτέρως στο μεγαλοϊδεατισμό και τον υπεράνθρωπο.
Ευχαριστούμε τον π. Ιγνάτιο και για την προσφορά του αυτή, που έρχεται να δώσει  μια πληρέστερη εικόνα των υποχρεώσεων του ατόμου, που έχει επιτελέσει την υπέρβασή του από το άτομο στο πρόσωπο, και έχει γίνει ζωντανό και χρήσιμο μέλος της κοινωνίας στην οποία ζει και κινείται.