Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Η πρόσφατη έκθεση του Ο.Η.Ε. για τις κλιματικές αλλαγές και η Ελλάδα

Στα τέλη Σεπτεμβρίου δόθηκε στη δημοσιότητα η 5η έκθεση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές αλλαγές. Η αλλαγή του κλίματος στον πλανήτη θεωρείται το πιο σοβαρό περιβαλλοντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σήμερα και επηρεάζει λίγο – πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων σε πολλές χώρες, ενώ οι προβλέψεις για ακόμη μεγαλύτερες κλιματικές αλλαγές στον αιώνα που διανύουμε έχει σημάνει διεθνή συναγερμό.


Η έκθεση αυτή του Ο.Η.Ε. δίδεται στη δημοσιότητα σε μια χρονική στιγμή που υπάρχει αμφισβήτηση για τον χρόνο και το εύρος των κλιματικών αλλαγών καθώς τα τελευταία 10 – 15 χρόνια δεν παρατηρείται άξια λόγου υπερθέρμανση του πλανήτη τουλάχιστον στον βαθμό που συνέβαινε στο παρελθόν. Για τη σύνταξη της έκθεσης αυτής συνεργάστηκαν δεκάδες ειδικοί επιστήμονες από πολλές χώρες και τα αποτελέσματα και οι προβλέψεις της έκθεσης δίδονται πιθανολογικά, συνοδευόμενα με εκφράσεις, όπως σχεδόν σίγουρο, πολύ μεγάλη βεβαιότητα, μεσαία βεβαιότητα κ.ά.
Η έκθεση θεωρεί τον άνθρωπο ως τον κύριο υπεύθυνο για τις παρατηρούμενες σήμερα και προβλεπόμενες στο μέλλον κλιματικές αλλαγές και δεν δέχεται ότι αυτές οφείλονται κατά κύριο λόγο σε φυσικά φαινόμενα.
Οπως έχει τεκμηριώσει παλαιότερα ο Μ. Milanκovic (διακεκριμένος Σέρβος επιστήμονας και κλιματολόγος), μικρές αλλαγές στην τροχιά της Γης συνεπάγονται σε βάθος χρόνους σημαντικές κλιματολογικές αλλαγές στο πλανήτη (λόγω της αλλαγής της προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας). Οι κύκλοι του Milankovic αναφέρονται στις αλλαγές στην εκκεντρικότητα της τροχιάς περιστροφής της Γης, στην αλλαγή της γωνίας του άξονα περιστροφής της Γης σε σχέση με το επίπεδο περιστροφής της καθώς και στην αλλαγή της κατεύθυνσης του άξονα περιστροφής της Γης, οι οποίες επηρεάζουν μακροπρόθεσμα (σε βάθος χιλιάδων ετών) το κλίμα της Γης και εξηγούν παρελθόντα κλιματικά φαινόμενα στον πλανήτη όπως η εποχή των παγετώνων.
Οι αλλαγές του κλίματος μετά το 1950 είναι μάλλον γρήγορες. Η ατμόσφαιρα και οι θάλασσες έχουν υψηλότερες θερμοκρασίες, οι πάγοι και τα χιόνια έχουν ελαττωθεί, η στάθμη των θαλασσών έχει ανέλθει και οι συγκεντρώσεις των θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα έχουν αυξηθεί σημαντικά.
Πιο συγκεκριμένα η έκθεση του Ο.Η.Ε. αναφέρει:
α) Επιφανειακή θερμοκρασία.
Οσον αφορά τη μέση επιφανειακή θερμοκρασία του πλανήτη υπολογίστηκε ότι τα τελευταία 150 περίπου χρόνια αυξήθηκε κατά 0,78 βαθμούς Κελσίου. Ομως η αύξηση της μέσης επιφανειακής θερμοκρασίας τα τελευταία 15 χρόνια ήταν μικρότερη σε σχέση με το παρελθόν.
β) Ωκεανοί.
Η αυξημένη θερμότητα στο κλιματικό σύστημα του πλανήτη αποθηκεύεται κατά κύριο λόγο (σε ποσοστό 90%) στους ωκεανούς όπου παρατηρείται σήμερα αύξηση της θερμοκρασίας του ανώτερου στρώματός τους.
γ) Χιόνια και Παγετώνες
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες παρατηρείται αισθητή μείωση των πάγων στον Βόρειο και τον Νότιο πόλο. Η ίδια μείωση παρατηρείται και στα χιόνια ορεινών περιοχών.
δ) Στάθμη της θάλασσας
Η αύξηση της στάθμης της θάλασσας είναι αρκετά μεγαλύτερη σε σχέση με το παρελθόν και τη περίοδο 1900 – 2010 παρατηρήθηκε άνοδος της στάθμης της θάλασσας κατά 0,19 μέτρα.
ε) Θερμοκηπιακά αέρια στην ατμόσφαιρα
Παρατηρείται σημαντική αύξηση των θερμοκηπιακών αερίων στη γήινη ατμόσφαιρα και κυρίως του διοξειδίου του άνθρακα, του μεθανίου και του υποξειδίου του αζώτου. Η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα είναι αυξημένη κατά 40% σε σχέση με τη προβιομηχανική εποχή. Το αυξημένο διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας διαλύεται σε σημαντικό βαθμό στους ωκεανούς προκαλώντας οξύνιση των υδάτων τους (γεγονός που έχει δυσμενή επίπτωση στα θαλάσσια οικοσυστήματα).
Η έκθεση του Ο.Η.Ε. κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον καθώς η κλιματική αλλαγή θα γίνει πιο έντονη και οι επιπτώσεις της στο παγκόσμιο οικοσύστημα πιο σοβαρές. Η αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών από τις κοινωνίες μας προϋποθέτουν δράσεις σε τρεις κατευθύνσεις.
1. Δράσεις για την προσαρμογή των κοινωνιών μας
Οι κοινωνίες θα πρέπει να προσαρμοσθούν στις κλιματικές αλλαγές λαμβάνοντας διάφορα μέτρα που θα αντιμετωπίζουν και θα μετριάζουν τις επιπτώσεις τους σε διάφορους τομείς. Ενδεικτικά τα μέτρα αυτά μπορεί να σημαίνουν μετακινήσεις πληθυσμών από περιοχές που θα κατακλυσθούν με νερά, δημιουργία φραγμάτων για την προστασία περιοχών που απειλούνται από την ανύψωση της στάθμης της θάλασσας, μεταφορά απειλούμενων σημαντικών έργων υποδομής, καλύτερη διαχείριση των φυσικών πόρων κ.ά.

2. Δράσεις για τη μείωση των αιτίων που προκαλούν τις κλιματικές αλλαγές
Καθώς οι κλιματικές αλλαγές προκαλούνται κατά κύριο λόγο από την αύξηση των θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα, θα πρέπει να μειωθεί ο ρυθμός έκλυσης τους σε αυτή, κυρίως με τη μετάβαση σε μία οικονομία με χαμηλή χρήση του άνθρακα. Ενδεικτικά τα μέσα αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν τη χρήση μη ανθρακούχων καυσίμων, την παραγωγή προϊόντων με λιγότερη κατανάλωση ενέργειας κ.ά.

3. Με γεωμηχανικές επεμβάσεις
Οι γεωμηχανικές επεμβάσεις στον πλανήτη αποτελούν μία νέα -αλλά πιθανώς αμφιλεγόμενη και επικίνδυνη- δυνατότητα. Στοχεύουν είτε στη μείωση της προσπίπτουσας ηλιακής ενέργειας στον πλανήτη είτε στη μείωση των θερμοκηπιακών αερίων της ατμόσφαιρας και περιλαμβάνουν:
3.α. Την προσθήκη ψηλά στην ατμόσφαιρα μεγάλων ανακλαστικών επιφανειών οι οποίες θα εμποδίζουν σε κάποιο βαθμό τη πρόσπτωση της ηλιακής ενέργειας στη Γη.
3.β. Την αύξηση των αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα με σκοπό να μειώνεται η προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία στη Γη.
3.γ. Την αύξηση της απορροφούμενης από τους ωκεανούς ποσότητας ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα μέσω της αύξησης των λιπασματικών στοιχείων των ωκεανών και της αύξησης της φωτοσυνθετικής τους ικανότητας.
3.δ. Την απορρόφηση ατμοσφαιρικού  διοξειδίου του άνθρακα τη σταθεροποίηση του και την αποθήκευσή του για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ενδιαφέρον όμως έχει η εστίαση σε δύο σημαντικά σημεία της πρόσφατης έκθεσης του Ο.Η.Ε.
Το πρώτο σχετίζεται με το γεγονός εάν οι παρατηρούμενες κλιματικές αλλαγές οφείλονται σε ανθρωπογενή ή φυσικά αίτια. Η έκθεση αναφέρει ότι είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι κλιματικές αλλαγές έχουν ανθρωπογενή αίτια.
Το δεύτερο σχετίζεται με το γεγονός ότι τα τελευταία 10 – 15 χρόνια δεν παρατηρείται αξιόλογη αύξηση της επιφανειακής θερμοκρασίας της Γης τουλάχιστον σε σχέση με τα αμέσως προηγούμενα χρόνια. Η εξήγηση που δίδεται για το φαινόμενο αυτό είναι ότι οι κλιματικές αλλαγές γίνονται αντιληπτές σε βάθος χρόνου και όχι σε μικρό χρονικό διάστημα και ότι το πρόσφατο αυτό διάστημα υπήρξαν φυσικοί παράγοντες που έδρασαν ενάντια στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, όπως η αυξημένη συγκέντρωση σωματιδίων στην ατμόσφαιρα και η μειωμένη ύπαρξη κηλίδων στην επιφάνεια του ήλιου που συνεπάγεται μειωμένη ηλιακή ακτινοβολία προς τη Γη.
Ενα άλλο σημαντικό στοιχείο που προκύπτει από την έκθεση αυτή είναι το γεγονός της μεγάλης αποθήκευσης θερμότητας στους ωκεανούς. Ετσι ακόμη και εάν σήμερα εκλείψουν οι λόγοι της αύξησης της θερμοκρασίας της γης, η αυξημένη θερμότητα των ωκεανών θα επηρεάζει το κλίμα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ποιες όμως θα είναι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη χώρα μας; Πόσο ευάλωτη είναι η Ελλάδα στις κλιματικές αλλαγές; Πώς θα μπορέσουμε να τις αντιμετωπίσουμε; Ποια μέτρα θα πρέπει να λάβουμε για να προσαρμοσθούμε στην κλιματική αλλαγή; Πώς θα μειώσουμε τα αίτια που την προκαλούν; Ποιο θα είναι το κόστος των κλιματικών αλλαγών και ποιοι θα το επωμισθούν; Πώς θα αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα των περιβαλλοντικών προσφύγων;
Είναι φανερό ότι δεν υπάρχουν μονοσήμαντες απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, όμως ενδεικτικά είναι δυνατόν να προταθούν κάποιες δράσεις. Η πολύ πιθανή μείωση των βροχοπτώσεων στην Ελλάδα μπορεί να αντιμετωπισθεί με την καλύτερη διαχείριση των διαθέσιμων υδάτινων πόρων και την ανακύκλωσή τους όπου είναι δυνατόν. Η επακόλουθη ερημοποίηση των εδαφών μπορεί να αντιμετωπισθεί με την καλύτερη διαχείριση των δασικών
και των γεωργικών εκτάσεων. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα προκαλέσει μεγαλύτερη υφαλμύρωση  των παράκτιων υδροφορέων και γι’ αυτό απαιτείται προσεκτικότερη διαχείρισή τους. Η αλλαγή των θερμοκρασιών θα ευνοήσει τη χλωρίδα και τη πανίδα που αναπτύσσονται καλύτερα στις νέες αυξημένες θερμοκρασίες, ενώ θα πρέπει να επιλέγονται γεωργικές καλλιέργειες προσαρμοσμένες σ’ αυτές. Οσον αφορά τη μείωση των αιτίων που προκαλούν τις κλιματικές αλλαγές θα πρέπει να εστιάσουμε στην εξοικονόμηση ενέργειας και να υποκαταστήσουμε σταδιακά τα ανθρακούχα καύσιμα που
χρησιμοποιούμε και τα οποία εκλύουν κατά τη καύση τους διοξείδιο του άνθρακα με τις μη ρυπογόνες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Η πρόσφατη έκθεση, λοιπόν, του Ο.Η.Ε. για τις κλιματικές αλλαγές θα πρέπει να μελετηθεί από κάθε αρμόδιο και να δώσει το έναυσμα για τη λήψη των απαραίτητων μέτρων πριν είναι πολύ αργά. Είναι προφανές ότι οι κλιματικές αλλαγές θα επηρεάσουν τις επόμενες γενεές, αλλά για λόγους διαγενεακής αλληλεγγύης  η λήψη των αποφάσεων θα πρέπει να γίνει από εμάς.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΟΥΡΔΟΥΜΠΑΣ*
*Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει Ενεργειακή και Περιβαλλοντική Τεχνολογία στο Τ.Ε.Ι. Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του Μ.Α.Ι.Χ.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα