Ενα βιβλίο ΑΞΙΟΔΙΑΒΑΣΤΟ
ΣΤΕΛΙΟΥ ΡΑΜΦΟΥ
ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ
ΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Δίδαξε στη Βένσεν 1969-1974 στην Αθήνα δίδαξε στο Ίδρυμα Γουλανδρή και τώρα διδάσκει στο ίδρυμα Βασίλη και Μαρίνας ΘΕΟΧΑΡΑΚΗΕκδόσεις Μούσες
ΑΡΜΟΣ 2017 2η έκδοση
Η ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
η βιολογία του πολιτικού φαινομένου
οι αιτίες κατάρρευσης καθεστώτων
οι επτά Λόγοι του Αριστοτέλη για τις εξεγέρσεις
τα θετικά πολιτεύματα (Αριστεία, βασιλεία, Πολιτεία) αλλά εκτός η …Δημοκρατία…
Ο καινούργιος κόσμος και Άνθρωπος από την Αναγέννηση ως σήμερα που γίνεται πιο καινούριος, αλλά και πιο απάνθρωπος με τις ηγεμονικές και τις υπερηγεμονικές εξουσιαστικότητες, που τις εγκαινίασε θεωρητικά και πρακτικά με το διάσημο έργο του ο «Ηγεμόνας» της σκληρής πολιτικής του Μακιαβέλλι που εφαρμόζεται μόνο για τα ίδια συμφέροντα σε αντίθεση με τον Αριστοτέλη της ανθρωπιστικής πολιτικής που δίνει βάρος στο κοινό συμφέρον…..
Για να είναι σήμερα επίκαιρη και αναγκαία η αριστοτελική πολιτική έναντι της απάνθρωπης πολιτικής του σύγχρονου υπερηγεμονικού κόσμου του νεότερου μακιαβελισμού.
ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
Όμως, ποια είναι τα αίτια της παθολογίας του κράτους από την αρχαία ελληνική εποχή;
Αυτά τα εξέτασαν έλληνες φιλόσοφοι και ιδιαίτερα ο Αριστοτέλης.
Τα πολιτικά του Μεγάλου Έλληνα Φιλόσοφου δεν είναι, ένα ενιαίο έργο, όπως σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου του (που ήδη παρουσιάσαμε 2 άρθρα) «ΚΑΛΩΣ ΑΡΧΕΙΝ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣΘΑΙ». Ο Στέλιος Ράμφος αναφέρει ότι τα πολιτικά του Αριστοτέλη, αποτελούν συνένωση οκτώ επιμέρους συγγραφών, όπως έχω, ήδη, αναφέρει στα δυο προηγούμενα άρθρα μου.
Με τη θέση των πολιτικών του Αριστοτέλη στην ιστορία των ίδιων να είναι βαρυσήμαντη.
Στο τέταρτο βιβλίο του ο Αριστοτέλης συνέχισε να εξετάσει τη βιολογία του πολιτικού φαινομένου.
ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗΣ ΚΑΘΕΣΤΩΤΩΝ
Αλλά, στο πέμπτο βιβλίο εξετάζει τα αίτια της ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ του κράτους στα διάφορα πολιτεύματα και συγκεκριμένα τους λόγους της καταστροφής μαζί με τους τρόπους της Σωτηρίας του.
Βασικά πραγματεύεται τις αιτίες της καταρρεύσεως ενός καθεστώτος και των επαναστάσεων. Ενώ στο έκτο βιβλίο αναπτύσσει τα μέσα σωτηρίας μόνο της Δημοκρατίας και της Ολιγαρχίας, επικαλούμενος πλήθος παραδειγμάτων από όλη την τότε Ελλάδα. Αυτό το βιβλίο των πολιτικών αναφέρει, ο συγγραφέας Στέλιος Ράμφος, δεν είναι διόλου τυχαία η επίδραση που άσκησε, αυτό το βιβλίο των πολιτικών στον Μακιαβέλλι.
Στα τέσσερα πρώτα κεφάλαια αυτού του βιβλίου ο Αριστοτέλης επιμένει στις γενικές αιτίες των επαναστάσεων και των πολιτικών ανατροπών υπερεξουσιαστικών πολιτευμάτων. Στα επόμενα κεφάλαια εξετάζει τα ιδιαίτερα αίτια των επαναστάσεων, και των πολιτικών αλλαγών στα διάφορα πολιτεύματα. Με τις αιτιολογήσεις στις οποίες οδηγείται, και τις θεραπείες του προτείνει να είναι εντυπωσιακής ωριμότητας και διαχρονικής επικαιρότητας.
ΕΠΤΑ ΛΟΓΟΙ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ
Ο Αριστοτέλης, για τις πολιτειακές ανατροπές σημειώνει ότι η πολλαπλότητα των πολιτευμάτων οφείλεται στις διαφορετικές αντιλήψεις περί δικαίου και ισότητας.
Λέει ότι «Για τους Δημοκρατικούς, οι άνθρωποι ως ΙΣΟΙ προς την ελευθερία είναι και απόλυτα ΙΣΟΙ μεταξύ τους. Έτσι εκείνο που υποδαυλίζει το συγκρουσιακό-ανατρεπτικό πνεύμα είναι το πάθος των μεν γα ισότητα και η άμυνα για τα πολιτικά προνόμια των δε.
Στόχοι των εξεγειρόμενων είναι το κέρδος και η τιμή με αποφυγή της ζημίας και της ατιμώσεως, αλλά, όσο για τις πνευματικές (εν τινι μέτρο ψυχολογικές) αιτίες των εξεγέρσεων ο Αριστοτέλης αναφέρει επτά:
1-3 η δίψα του κέρδους και των τιμών
την ύβρι, τον φόβο, την υπερβολή ανωτερότητας, την περιφρόνηση, την χωρίς όρια αύξηση της δυνάμεως και επιπλέον (αιτίες διχόνοιας αλλά και των ταραχών) την σπουδαρχία (εριθεία), του αδιάφορου κινδύνου (ολιγωρία), την απροσεξία της λεπτομέρειας/μικρότης, που προκαλεί γενναίαν μετάβαση στην ανομοιότητα ως φυλετική, αλλά διαφοροποιεί την φυλετική διατάραξη των πολιτών.
ΕΚΤΟΣ, ΑΠΟ ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ…!
Όλες αυτές τις σοβαρές και διαχρονικές- πολιτικές αιτίες, θεωρήθηκαν προφητικές εδώ και χιλιάδες περίπου χρόνια, ως πολιτικές αιτίες συγκρούσεων και ταραχών.
Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης παρατηρεί μέσα από το πλήθος ιστορικών παραδειγμάτων, ότι συχνά μεγάλα γεγονότα προκύπτουν από ασήμαντες αιτίες, με καταστροφικές εξεγέρσεις, που γίνονται ανεξέλεγκτες αν δεν προληφθούν εν τη γενέσει τους.
Πάντως από το τρίτο βιβλίο ο Αριστοτέλης είχε ορίσει πως τα θετικά πολιτεύματα (αριστεία, βασιλεία, πολιτεία) (όχι Δημοκρατία) αποβλέπουν στο κοινό συμφέρον και στο ευ Ζην των πολιτών. Ενώ, στις εκτροπές τους: (ΟΛΙΓΑΡΧΙΑ, ΤΥΡΑΝΝΙΑ, ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ) οι κρατούντες σκέπτονται μόνο το δικό τους συμφέρον.
Ο Αριστοτέλης λέει ότι η φύσι του ανθρώπου είναι ΠΟΛΙΤΙΚΗ…..
Όπου ανάγει σ’αυτό το θέμα την οικογένεια και την πόλι σε γεγονότα πνευματικά (Ηθικά Νικομάχεια).
ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Αλλά, ο Αριστοτέλης αναγνώριζε σε ένα βαθμό τον βιολογικό προσδιορισμό της πολιτικής.
Με το βιολογικό-φυσικό στοιχείο να παραμένει στον μεσαίωνα κάτω από την επίδραση του χριστιανισμού, ΑΤΡΟΦΙΚΟ, όπου στην πνευματική διάσταση του ανθρώπου κυριαρχούσε στη Θεολογία και στη σύνολη σκέψη. Μάλιστα, στην, πολιτική, θεωρία, ήταν ανύπαρκτη, καθώς τον τόνο έδιναν «τα κάτοπτρα ηγεμόνων», με δεοντολογίες της κατάθεσης εξουσίας, επί των ανθρώπων, στη Βασιλεία της γης.
Όμως, όσο η ανθρωπότητα απομακρυνόταν από τον Μεσαίωνα και πλησίαζε στην αναγέννηση αναφέρει ο Στέλιος Ράμφος αναδύθηκε ένας καινούργιος κόσμος κι ένας καινούργιος άνθρωπος όπου όλα μεταβάλλονταν και η πολιτική από πρακτική τέχνη έγινε και θεωρία. Για να παίξει πλέον ιδιαίτερο ρόλο, αφού στόχος της πολιτικής πράξεως γινόταν η κατάληψη της εξουσίας από ισχυρά άτομα για το δικό τους συμφέρον.
Ο ΝΕΟΣ ΣΚΛΗΡΟΣ ΗΓΕΜΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΑΚΙΑΒΕΛΛΙ
Σ’ αυτή τη νέα πολιτική – εξουσιαστική πραγματικότητα το κυρίαρχο πρόσωπο του νέου σκληρού ηγεμονισμού διαμορφώθηκε στο πρόσωπο του διάσημου, ως σήμερα, Νικολό Μακιαβέλλι. Γεννήθηκε στη Φλωρεντία το 1469. Με κλασική παιδεία κατέλαβε κρίσιμες θέσεις ευθύνης στη Φλωρεντινή Δημοκρατία. Όμως, με την πτώση της και την επάνοδο των Μεδίκων (15120 αποκλείσθηκε απ’ όλα τα δημόσια αξιώματα. Όπου, τον επόμενο χρόνο θεωρήθηκε ύποπτος συνωμοσίας.
Συνελήφθη, βασανίσθηκε και φυλακίσθηκε. Όταν ελευθερώθηκε αποσύρθηκε στο κτήμα του και έγραψε (το 1513) τον ηγεμόνα και το 1519 άρχισε να συντάσσει τους Λόγους για την πρώτη δεκάδα του Τίτου Λίβυου.. Όπως συνεχίζει ο Στέλιος Ράμφος, ο Μακιαβέλλι από το 1514 ως το 1525 (11 χρόνια) βρισκόταν στο περιθώριο. Όμως, το 1525 αποκτά την εμπιστοσύνη των Μεδίκων καθώς δεν συμμετείχε σε συνομωσία εναντίον τους.
ΜΑΚΙΑΒΕΛΛΙ: ΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕΤΑΞΥ ΔΙΑΒΟΛΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΛΟΓΗΤΗΣ ΤΗΣ ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΑΣ
Αλλά τότε επανήλθε το Δημοκρατικό καθεστώς και αποκλείσθηκε πάλι από κάθε δημόσια δραστηριότητα. Απογοητευμένος πέθανε το 1527.
Για να αναφέρει ο συγγραφέας του «ΚΑΛΩΣ ΑΡΧΕΙΝ και ΑΡΧΕΣΑΘΙ» (σελ. 89) ότι: «Στους αιώνες που ακολούθησαν, το έργο του αμφισβητήθηκε έντονα κι ο ίδιος θεωρήθηκε κάτι μεταξύ διαβολικού πολιτικού και απολογητή της ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΑΣ.
Τα θέματα που εισάγει στις πολιτικές του συνδέονται με μια αντίληψη της πολιτικής η οποία ελέγχει την εν γένει ανθρώπινη συμπεριφορά, όπως καθορίζεται από το δέλεαρ της εξουσίας.
Τα φαινόμενα δεν είναι πρωτόγνωρα. Όμως, η ένταξη τους στην πολιτική θεωρία είναι.
Συνιστούν έργα του Μακιαβέλλι και της Ιταλικής αναγέννησης.
Ο ΗΓΕΜΟΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΜΑΚΙΑΒΕΛΛΙ ΕΙΧΕ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥΣ ΗΓΕΜΟΝΙΣΜΟΥΣ
Αυτή, είναι μια πολιτική η οποία ξεπερνάει την απλή σύγκρουση μεταξύ παραδοσιακής πολιτικής και νεωτερικής κοινωνίας.
Είναι μια αναστοχαστική συμβολή του Μακιαβέλλι που θέτει ζητήματα αδιανόητα, για ένα προγενέστερό του, ας πούμε τον Αριστοτέλη, όπως σχολιάζει ο συγγραφέας Στέλιος ΡΑΜΦΟΣ. Όμως, και κατά τη δική μας γνώμη ο ΗΓΕΜΟΝΙΚΟΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, που ο ηγεμόνας δεν ενδιαφέρεται για τα κοινά, αλλά μόνο για τα δικά του συμφέροντα και της υπερκυριαρχικής ηγεμονίας οδήγησε στους σύγχρονους επικυρίαρχους Δημοκρατικούς, σκοτεινούς πολιτικούς εξουσιασμούς των παγκόσμιων κυριαρχικών Συμφερόντων. Με τον Αριστοτέλη να είναι πολιτικά-ανθρωπιστικά επίκαιρος, να δίνει βαρύτητα στο κοινό συμφέρον «Θετικά» ενώ ο Μακιαβέλλι αδιαφορεί για πολιτεύματα και τα πνευματικά τους συμπαραμαρτούντα….
ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΤΕΙ ΑΠΟ ΠΟΛΙΤΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ
Βασικά, τον Μακιαβέλλι τον ενδιαφέρει ο νέου τύπου ηγέτης, όχι ο νόμιμος, του οποίου η εξουσία δεν ενέχει βία, αλλά ο ανατροπέας της κατεστημένης εξουσίας, τον οποίο ευνοεί η φύση των πραγμάτων…. Ο Μακιαβέλλι θέλει ένοπλο τον «προφήτη ηγεμόνα» γιατί πιστεύει πως ο άοπλος προφήτης έχει πεπρωμένο την ήττα και δεν μπορεί να διεκδικεί από την ιστορία τίποτε.
Για να καταλήξω να πω ότι στη σημαντική ανάλυση των σπουδαίων θέσεων και –συγκρίσεων με τη σημερινή μας πραγματικότητα σ’ ολόκληρο τον κόσμο και στη χώρα μας έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το βιβλίο «ΚΑΛΩΣ ΑΡΧΕΙΝ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣΘΑΙ» θεωρώ πως είναι πολύτιμο, για σημερινούς καιρούς όχι μόνο για πολιτικούς αλλά περισσότερο, για πολίτες και των 2 φύλων και όλων των ηλικιών.
Από το σημαντικό επίμετρό του κλείνω μ’ ένα σπουδαίο απόσπασμά του: «Ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης, με δίδαξαν πως τα θεμέλια μιας κοινωνίας είναι πρωτίστως ηθικής τάξεως και δευτερευόντως οικονομικής’
Η οικονομία ικανοποιεί υλικές ανάγκες των ανθρώπων, η ηθική ορίζει τις σχέσεις της με τους άλλους. Ο κοινωνικός όμως κλονισμός ενέχει ψυχική κόπωση και πολιτική φθορά, την οποία βιώνουμε σήμερα τόσο δραματικά στη χώρα μας και στον κόσμο ευρύτερα
