Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Ως παιδεία στα Μέσα Επικοινωνίας

Παιδεία είναι αυτό που επιβιώνει όταν όλα όσα έχουν μαθευτεί, ξεχνιούνται
B.F. Skinner, 1904-1990, Αμερικανός ψυχολόγος

Ο εγγραμματισμός στα Μέσα Επικοινωνίας  αποτελεί ένα δυναμικό και εξελισσόμενο πεδίο που διαμορφώνει νέες προκλήσεις  στην εκπαίδευση   σήμερα  σε όλες τις βαθμίδες, τόσο για τους εκπαιδευτικούς,  όσο και για τους εκπαιδευόμενους, με σκοπό τη διαμόρφωση ενεργών πολιτών.    Διεθνώς τεκμηριώνεται η  σημαντικότητα του σχολείου ως πλαίσιο στο οποίο συντελούνται συστηματικές και στοχοθετημένες πρακτικές γραμματισμού.
Πρόσφατα παρουσιάστηκε στο βιβλιοπωλείο «ΙΑΝΟS» μια πολύ ενδιαφέρουσα συλλογική έκδοση με τίτλο: «Εγγραμματισμός στα μέσα /MEDIA LITERACY  σε αναζήτηση της έννοιας και της λειτουργίας της» από τις «ΜΕΤΑΜΕΣΟΝΥΚΤΙΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ» που αποδίδει στους αναγνώστες, από την πρωτότυπη δουλειά 20 συγγραφέων,  επιστημονικά δεδομένα για την αναγκαιότητα της σύγκλισης των Επιστημών της Αγωγής με την Επικοινωνία των Μέσων και τον Εγγραμματισμό στα Μέσα .     Η έκδοση αποτελεί προπομπό και απόσταγμα μιας πολύχρονης ερευνητικής διαδρομής και διεπιστημονικής προσέγγισης που επιδιώκει τη δημιουργία νέου τμήματος με σχετικό προσανατολισμό στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Κύπρου.
Οι τρεις επιμελήτριες του τόμου είναι η  Σοφία Ιορδανίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια και Ακαδημαϊκή Υπεύθυνη του Μεταπτυχιακού προγράμματος Επικοινωνία και Νέα Δημοσιογραφία του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου, η Σοφία Παπαδημητρίου, Προϊσταμένη της Εκπαιδευτικής Ραδιοτηλεόρασης και Ψηφιακών Μέσων του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και η κ Λίνα Βαλσαμίδου M.Ed, M.Sc, M.A., υποψήφια Διδάκτωρ Επικοινωνίασ και Νέα Δημοσιογραφία-Α.Π.ΚΥ., ερευνήτρια Αdvanced Media Institude, οι οποίες   επισημαίνουν χαρακτηριστικά για την αποστολή της  έκδοσης:
Η κα Σοφία Παπαδημητρίου: «[…]Οι πολίτες σαν καταναλωτές των Μέσων μπορεί να θεωρηθούν ευάλωτοι και παθητικοί, οπότε χρειάζεται να προστατευτούν από το επιβλαβές περιεχόμενο. Υπάρχει όμως και μια άλλη οπτική κατά την οποία, μπορεί να θεωρηθούν ικανοί και δυνατοί, οπότε δίνεται έμφαση στην ενδυνάμωση, παρέχοντας γνώση για τη λειτουργία των Μέσων και δεξιότητες κριτικής σκέψης.  Έχουμε δηλαδή δυο προσεγγίσεις/οπτικές: Προστασία versus (εναντίον)  ενδυνάμωσης Η Εκπαίδευση στα Μέσα  δεν θεωρείται τρόπος προστασίας, αλλά τρόπος προετοιμασίας των μαθητών, για να ανταποκριθούν στις προκλήσεις και τις δυνατότητες του ψηφιακού κόσμου που τους περιβάλλει. Τα Μέσα Επικοινωνίας «στην Εποχή της Πληροφορίας μιας Δικτυωμένης Κοινωνίας» φέρνουν αλλαγές στη σύγχρονη τάξη με έμφαση στη συνεργατική προσπάθεια, τους νέους τρόπους διάδρασης, το περιεχόμενο που δημιουργείται από εκπαιδευτικούς και μαθητές.
Στην ανοιχτή συζήτηση στον Ιανό, προσπαθήσαμε να αναδείξουμε με παραδείγματα και καλές πρακτικές, διαφορετικές πτυχές του Γραμματισμού στα Μέσα, καθώς και τη σημασία και την αξία που έχουν, οι πολίτες  να κατανοούν τον ρόλο του. Τα Νέα Μέσα αποτελούν πλατφόρμες ανάδυσης, διαμόρφωσης και οργάνωσης της κοινωνικής και πολιτισμικής αλλαγής, οι οποίες οδηγούν σε νέες παιδαγωγικές προσεγγίσεις. Η διείσδυση των νέων Μέσων στη σχολική καθημερινότητα και τη μαθησιακή διαδικασία απαιτεί την απόκτηση νέων γνώσεων, την καλλιέργεια νέων δεξιοτήτων και στάσεων από μαθητές και εκπαιδευτικούς…»
Η κ. Σοφία Ιορδανίδου : «[…] Ένα από τα κεντρικά θέματα αυτού του συλλογικού τόμου είναι ο πραξιακός προσανατολισμός της Εκπαίδευσης στα Μέσα και του Εγγραμματισμού στα Μέσα. Οπως  και στη Διδακτική και Παιδαγωγική, έτσι κι εδώ, η θεωρία πρέπει να προέρχεται  από την πράξη και να προορίζεται για την πράξη. Η Εκπαίδευση στα Μέσα που αποσκοπεί στον Εγγραμματισμό στα Μέσα δεν αποτελεί μια απλή δραστηριότητα , αλλά είναι σκέψη  και σκόπιμη δράση μαζί, συνιστά έτσι  Πράξη με την αριστοτελική έννοια του όρου.Έχει σαφείς σκοπούς και προϋποθέτει  οργάνωση και μεθοδικότητα  ως απόρροια της τελολογικής φύσης. Ισχύει για το πεδίο του Εγγραμματισμού  στα Μέσα όπως ισχύει  και για κάθε μορφή διδακτικής πράξης  το μότο η αγωγή  δεν είναι μόνο πράξη αλλά και θεωρία που διέπει την πράξη…».
Η κα Λίνα Βαλσαμίδου : «[…]Η αυταπόδεικτη  και αλληλένδετη σχέση συνέχειας της Εκπαίδευσης στην Επικοινωνία και της Εκπαίδευσης στον Εγγραμματισμό στα Μέσα, οδηγεί στην ανάγκη της οριοθέτησης του πεδίου της Εκπαίδευσης στην Επικοινωνία, αφενός μέσα από μια αναγκαία ιστορική αναδρομή στις ρίζες της, αφετέρου από την εστίαση στα πεδία που τη συναποτελούν και τέλος, από την ανάδειξη της αναγκαιότητας της στο σχολικό/εκπαιδευτικό περιβάλλον..»
Και πώς άραγε ο γραμματισμός  στα Μέσα  αποτελεί δια της εκπαίδευσης  πτυχή του πολιτισμού; Υπάρχουν πολλές απαντήσεις  που τεκμηριώνουν αποτελεσματικά αυτή τη θέση της γράφουσας .Συνήθως στις παρουσιάσεις αναρίθμητων  πτυχών του πολιτισμού, μέσα από αυτή τη στήλη, περιορίζομαι σε μια μικρή εισαγωγή που οδηγεί τον αναγνώστη  να προσδιορίσει ο ίδιος μόνος του τη δυναμική του πολιτισμικού αγαθού  για το οποίο γίνεται λόγος. Αυτή τη φορά όμως  αποτελεί πρόκληση για μένα αυτό το αφιέρωμα για δύο λόγους κυρίως:
Γιατί μου πήρε πολλά χρονιά να μελετώ το πεδίο της πολιτισμικής επικοινωνίας σε συνεχή διάλογο με την παιδαγωγική επικοινωνία στο πλαίσιο της διδακτορικής μου διατριβής . Πολιτιστική επικοινωνία λοιπόν  είναι η κάθε μορφής παραγωγή και προώθηση ενός πολιτιστικού αγαθού από το δημιουργό του καθώς και η  κριτική πρόσληψή του από το εκάστοτε κοινό του με βάση τους 3 κομβικούς στόχους της, δηλαδή την ευαισθητοποίηση , τη συμμετοχή και την συνειδητοποίηση των αποδεκτών .
Γιατί  επίσης αδιαμφισβήτητα ο  τομέας της επικοινωνίας αποτελεί ένα διεπιστημονικό πεδίο που πρώτιστα  συσπειρώνει πολυπρισματικές οπτικές και διαμορφώνει  τους πολυγραμματισμούς,  αναδεικνύοντας την κρίσιμη αναγκαιότητα  της  κριτικής προσέγγισης  πολλών σημειωτικών γλωσσών. Αξίζει να αναφερθεί για την ιστορία, ότι στο Μουσείο Σχολικής Ζωής Χανιών  στην αίθουσα δραστηριοτήτων του, στην τελευταία του περιοδική έκθεση «ΜΕΣΑ ΜΑΘΗΣΗΣ» που είχα την τιμή να επιμεληθώ (2009), τεκμηριώθηκε πολλαπλά  μέσα από εργαστήρια βιωματικά  στο πέρασμα των χρόνων η αναγκαιότητα  του γραμματισμού στα μέσα  και των πολυγραμματισμών,  με κρίσιμο εργαλείο την πολύτεχνη έκφραση και βασικό άξονα την πολυτροπικότητα των πηγών.
Από την αίθουσα των δραστηριοτήτων  του Μουσείου Σχολικής Ζωής Χανίων   όπου οι τέχνες συνομιλούν με τις Νέες Τεχνολογίες  και φιλοξενείται  στην πλήρη του μορφή το εκπαιδευτικό υλικό του προγράμματος «ΜΕΛΙΝΑ: Εκπαίδευση και Πολιτισμός» που αξιοποιήθηκε πολλαπλά στα βιωματικά εργαστήρια, ενδεικτικό κείμενο: «[….]η μάθηση για την παιδαγωγική των πολυγραμματισμών αποτελεί μία δυναμική και πολύμορφη διαδικασία, μία πράξη συνάντησης των μαθητών και των εκπαιδευτικών με άλλες πηγές κατανόησης του κόσμου εκτός της γλωσσικής, όπως οι ηχητικές ή οι οπτικές πηγές, οι εικόνες, η μουσική και οι χειρονομίες. Για αυτό και το υλικό της διδασκαλίας αντλείται από τον καθημερινό λόγο, τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, τις μορφές της τέχνης, τη λογοτεχνία, το θέατρο, τις φωτογραφίες, τις κινηματογραφικές ταινίες, τους ζωγραφικούς πίνακες, τα περιοδικά, τα ντοκιμαντέρ[…]»
Ο πολιτισμός δηλαδή  αξιοποιώντας  τις διάφορες μορφές τέχνης υπηρετεί πολύ δημιουργικά τον Εγγραμματισμό στα Μέσα προβάλλοντας διαχρονικά  την πεμπτουσία των αρχών του εθνικού προγράμματος «ΜΕΛΙΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ»  Αξίζει να σημειωθεί ότι το εθνικό πρόγραμμα «ΜΕΛΙΝΑ» επεδίωξε  από τη δεκαετία του ‘90 τον οπτικοακουστικό αλφαβητισμό στην εκπαίδευση. Έτσι έθεσε από την πρώτη στιγμή της εφαρμογής του,  στην πολύτεχνη εργαστηριακή του επιμόρφωση για τους εκπαιδευτικούς της χώρας,  βασικές  αρχές  και δραστηριότητες εγγραμματισμού και πολυγραμματισμών ,  δια του κ. Μένη Θεοδωρίδη παιδαγωγού – σκηνοθέτη – επιστημονικού συνεργάτη του προγράμματος  για την οπτικοακουστική παιδεία.
Την επόμενη δεκαετία (2010-11) υπέβαλε στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο  μια ολοκληρωμένη πρόταση αισθητικής παιδείας στην υποχρεωτική εκπαίδευση Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια, απόσταγμα της πολύχρονης εφαρμογής του προγράμματος « ΜΕΛΙΝΑ» που δυστυχώς έμεινε μετέωρη μαζί με την εφαρμογή των Νέων Προγραμμάτων Σπουδών του «ΝΕΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ». Η συγκεκριμένη πρόταση όχι μόνο συμπεριλάμβανε τον εγγραμματισμό στα μέσα ( media literacy ),  αλλά  αναδείκνυε την οπτικοακουστική έκφραση ως «ένα  ολοκληρωμένο εναλλακτικό σύστημα επικοινωνίας» και  πρότεινε  όχι απλά μια «στενή νοητική θωράκιση», αλλά «διατύπωση κριτικού λόγου» και  «απόλαυση της καλλιτεχνικής οπτικοακουστικής έκφρασης»,  ώστε οι μαθητές να  διαμορφωθούν σε « κριτικά  σκεπτόμενοι φιλότεχνοι», αλλά  και «συνειδητοποιημένοι παραγωγοί  με τη χρήση των σύγχρονων τεχνολογικών  εργαλείων και εκφραστικών  μέσων…»
Ευχή της γράφουσας η έκδοση να ταξιδέψει γόνιμα και να φέρει τους επιθυμητούς στόχους της συγγραφικής ομάδας μέσω όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης,  διαμορφώνοντας μακροπρόθεσμα  την αναγκαία και επιθυμητή  παιδεία στα μέσα στους πολίτες!
• Τα  έργα τέχνης που πλαισιώνουν το κείμενο ανήκουν στη συλλογή της ζωγράφου κ. Στέλλας Κουκουλάκη από την έκθεση της «ARTCODE» στον χώρο τέχνης ARTION και την ευχαριστώ θερμά για την ευγενική παραχώρηση.

Αναλυτικότερα στις διευθύνσεις:

Εγγραμματισμός στα Μέσα/ Media Literacy


https://www.politeianet.gr/books/9789607800824-sullogiko-metamesonukties-ekdoseis-eggrammatismos-sta-mesa-media-literacy-291240
https://paideia-news.com/anoikto-panepistimio/2019/10/18/apky-%C2%ABeggrammatismos-sta-mesa-media-literacy-se-anazitisi-tis-ennoias-tis%C2%BB-peri-tinos-prokeitai;/
http://2dim-kalam.thess.sch.gr/old-web/arthra/arthr4.htm
http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/1967
https://www.typosthes.gr/politismos/153021_thessaloniki-mathainontas-ton-artcode-tis-stellas-koykoylaki


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

1 Comment

  1. Ανεκτίμητης αξίας και σημασίας άρθρο – δοκίμιο που άπτεται πολλών θεμάτων της Παιδείας κι αξίζει τα θερμά μας συγχαρητήρια. Σπάνιο και περιεκτικότατο άρθρο. Φιλικά Γιώργος Καραγεωργίου συντ/χος νομικός, κοινωνιολόγος ΧΑΝΙΑ

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα