Ο λοιμός των Αθηνών

Η πανδημία της covid-19 εδημιούργησε αφινιδίως στον κόσμο μια κατάσαση ενημερωτικών πληροφοριών, που σε πολλές περιπτώσεις παρατηρήθηκαν περιστατικά έλλειψης ήθους και σοβαρότητος. Δογματικοί αρθρογράφοι αφοσιώθηκαν στο θέμα με πάθος, στοχοποιώντας όποιους εξεδήλωναν το συναίσθημα του φόβου, παραπληροφορώντας τους κατά τρόπον, ώστε πολλοί να συμπεριφέρονται χωρίς μέτρα προφύλαξης και να αρνούνται την πραγματικότητα, παρά τις προειδοποιήσεις των ειδικών, καθιστάμενοι βόμβες, έτοιμες να εκραγούν επί φρονίμων και ατάκτων.
Μερικοί δημοσιογράφοι βρήκαν την ευκαιρία να διεκτραγωδήσουν τη μάστιγα, αναφερόμενοι στο μυθιστόρημα του νομπελίστα Αλμπέρ Καμύ (1913-1960) “Πανούκλα”, (1947) στο οποίον περιγράφεται φανταστική επιδημία στην Αλγερία, που ήταν και ιδιαιτέρα του πατρίδα, μεταφέροντας την πραγματική ασθένεια, χολέρα, του 19ου αιώνα. Η “πανούκλα” λειτούργησε και αλληγορικά εναντίον της εξάπλωσης του φασισμού.
Πιο κατατοπιστικά, όμως, θα ήταν αν επήγαιναν το χρόνο πιο πίσω στον 4ον αι. π.Χ. Τότε προέκυψε ο “λοιμός των Αθηνών” που αναφέρεται στην ιστορία του Θουκυδίδη (Α’ Βιβλίο Β’ κεφ. 47-55). Κατά τη διάρκεια του 27ετους Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.) μετά τον λόγο του Περικλή στην Εκκλησία του Δήμου τον λεγόμενο “Επιτάφιο” που ακολούθησε ο ενταφιασμός των νεκρών και πέρασε ο χειμώνας, μπήκαν στην Αττική οι Πελοποννήσιοι με τους συμμάχους τους και κατέστρεψαν την ύπαιθρο.
Γράφει ο Θουκυδίδης: «ολίγας δε ημέρας μετά την εισβολή των εις την Αττικήν ήρχισε να εμφανίζεται μεταξύ των Αθηναίων η νόσος…», (Β’ 47) Αναφέρει λεπτομερώς ότι η νόσος ξεκίνησε από την Αιθιοπία, μεταπήδησε στο βασίλειο των Περσών, πήγε στην Αίγυπτο, ύστερα στη Λιβύη, προσέβαλλε τους Πειραιώτες και έφθασε στην πόλη των Αθηνών. Αν διαβάσει κανείς τον Θουκυδίδη θα διαπιστώσει με πόσες λεπτομέρειες περιγράφει το λοιμό, (θανατικό, πανώλη το έλεγαν) ποια ήταν τα συμπτώματα και η πορεία, που ακολούθησε εκείνη η επιδημία. Συνετέλεσε στην κατάρρευση των κοινωνικών αξιών και το χειρότερο στο να χάσουν οι Αθηναίοι τον πόλεμο.
Οι περιγραφές απ’ τον Θουκυδίδη, τα συμπτώματα του λοιμού, πώς αρρώσταιναν και πώς πέθαιναν οι Αθηναίοι είναι τα ίδια, που συμβαίνουν και σήμερα. Αύξηση της θερμοκρασίας, προσβολή του ρινοφάρυγγα, ακατάσχετη δίψα, συνεχής διάρροια και τέλεια εξάντληση. Κοινό σημείο επώασης η 7η ή 9η μέρα από την εκδήλωση και μετά ο θάνατος. Χάθηκαν περίπου 4.800 Αθηναίοι σε διάστημα δύο χρόνων, που κράτησε ο λοιμός. Απ’ αυτή την επιδημία πέθανε ο Περικλής και όλη του η οικογένεια το Φθινόπωρο του 429 π.Χ., μάλιστα ασθένησε και ο Θουκυδίδης, αλλά ηπίως και το ξεπέρασε. Λέγεται ότι την περίοδο εκείνη ήταν στην Αθήνα και ο Κώος Ιπποκράτης, ο οποίος προσέφερε τις ιατρικές του υπηρεσίες.
Η εξιστόρηση απ’ τον Θουκυδίδη λεπτομερώς των συμπτωμάτων του λοιμού, της πορείας, που ακολούθησε με την κατάρρευση των κοινωνικών ισορροπιών, ανεξάρτητα απ’ την επιστημονική και λογοτεχνική αξία, αυτή η ιστορία μετράει ως αρχαιοπρεπές πρότυπο για περιγραφή των λοιμών, θέμα το οποίον συνετέλεσε με αξιόλογη ιδιαιτερότητα στον πλούτο της νεότερης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.