Μια πρωτότυπη, σύγχρονη κρητική όπερα, που θα βασίζεται στο εμβληματικό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη “Ο καπετάν Μιχάλης”, είναι η κύρια πρόταση της Κρήτης στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821.
Το λιμπρέτο και η μουσική θα είναι του συνθέτη Δημήτρη Μαραμή που μετά τους “Στοιχειωμένους” και τον “Ερωτόκριτο” έχει βυθιστεί στο μυθιστορηματικό σύμπαν του μεγάλου κρητικού λογοτέχνη και στοχαστή επιχειρώντας να φωτίσει τον οικουμενικό αγώνα του ανθρώπου για ελευθερία, αλλά και τη διαχρονική πάλη του για τη λύτρωση της ψυχής του.
Μετρώντας αντίστροφα από τον Σεπτέμβριο του 2021 όπου έχει τοποθετηθεί η πρεμιέρα του έργου στα Χανιά, τα “Χ.ν.” συνάντησαν τον Δημήτρη Μαραμή και μίλησαν μαζί του για τις προκλήσεις του ξεχωριστού αυτού καλλιτεχνικού εγχειρήματος που φιλοδοξεί να υπερβεί τη συγκυρία και να μιλήσει για πανανθρώπινες αξίες που παραμένουν αναλλοίωτες μέσα στον χρόνο.
– Ποια είναι η αίσθηση που σας άφησε ως αναγνώστης ο “Καπετάν Μιχάλης”;
Θεωρώ ότι πρόκειται αν όχι για το αριστούργημα του Νίκου Καζαντζάκη σίγουρα για ένα από τα αριστουργήματά του. Το μήνυμα του βιβλίου είναι ο αγώνας για την ελευθερία. Δεν περιορίζεται όμως στο στοιχείο της επανάστασης. Η σκηνογραφία του έργου μπορεί να αφορά την επανάσταση του 1889, το Μεγάλο Κάστρο που είναι το Ηράκλειο και να έχει ενσωματωμένα στη μυθοπλασία ιστορικά στοιχεία προγενέστερων επαναστάσεων, όμως η ουσία του έργου είναι πέραν της ιστορικότητας. Έχει να κάνει με τον αγώνα του οικουμενικού ανθρώπου να φύγει από την ύλη και να γίνει πνεύμα, που παλεύει για την ελευθερία αλλά και για τη λύτρωση της ψυχής του. Όλο αυτό όμως μέσα από την Κρήτη, την Κρήτη που στο έργο αυτό γίνεται ιδέα.
– Πώς θα περιγράφατε τον καπετάν Μιχάλη ως μυθιστορηματική προσωπικότητα;
Τολμώ να πω ότι καπετάν Μιχάληδες συναντώ και σήμερα στην Κρήτη, όμως πιο προσγειωμένους και πιο ανθρώπινους. Άλλωστε κι ο ίδιος ο Καζαντζάκης ομολογεί ότι στο μυθιστόρημα όλα είναι σε μια υπερβολή, ότι οι χαρακτήρες έχουν φτάσει στα άκρα τους. Μιλάμε για έναν άνθρωπο που δεν μπορεί να γελάσει αν δεν αποκτήσει αυτό που θέλει, την ελευθερία. Συγχρόνως ο καπετάν Μιχάλης είναι “φορτωμένος” τους προγόνους του, φέρει ένα μεγάλο βάρος. Είναι η έννοια του χρέους που συχνά γίνεται “σκιά” που σε γονατίζει. Βέβαια ο πρωταγωνιστής δεν είναι άτρωτος. Ερωτεύεται σφόδρα και προσπαθεί να αντιπαλέψει το πάθος του, το οποίο θα νικήσει τελικά μόνο αφού σφάξει την Εμινέ κι ενώ ήδη έχει καταστραφεί ο ίδιος.
– Ο λόγος του Καζαντζάκη έχει μουσικότητα;
Ενώ ο “Ερωτόκριτος” ήταν σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο κι άρα το πλαίσιο ήταν ασφαλές, στον “Καπετάν Μιχάλη” μελοποιώ ένα πεζό κείμενο κι αυτό είναι η μεγαλύτερη δυσκολία. Στο έργο θα υπάρχουν μελοποιημένοι διάλογοι του έργου, όπως τους έχει γράψει ο Καζαντζάκης, που είναι κυρίως αντρικά ντουέτα. Επίσης, έχω ζητήσει από τον ποιητή Σωτήρη Τριβιζά να δημιουργήσει κάποια χορικά, μετατρέποντας κάποια αποσπάσματα του έργου σε στίχους ώστε να γίνουν τραγούδια, ενώ θα υπάρχει και πρόζα που θα είναι οι γυναικείες παρουσίες. Ο λόγος του Καζαντζάκη έχει πάντως μουσικότητα, έχει επαναληπτικότητα φράσεων, έχει κρητική διάλεκτο και είναι επηρεασμένος από τον Όμηρο. Μιλάμε άλλωστε για ένα επικό μυθιστόρημα.
– Υπάρχει η σκέψη η όπερα να εμφανιστεί στη φορτέτσα στο παλιό λιμάνι και μάλιστα οι θεατές να είναι πάνω σε πλωτές εξέδρες…
Η παράσταση προέκυψε κατόπιν της ενασχόλησής μου με την κρητική γραμματεία, καθώς θεωρώ ότι πρόκειται για ένα αριστουργηματικό κείμενο που μιλάει για το μήνυμα της ελευθερίας και “κουμπώνει” με τα 200 χρόνια από την επανάσταση. Η παραγωγή χρηματοδοτείται από την Περιφέρεια Κρήτης σε συμπαραγωγή με το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, ενώ θα υπάρχει και εξωτερικός παραγωγός που θα κάνει την εκτέλεση λόγω των υψηλών απαιτήσεων του έργου. Από εκεί και πέρα οι Δήμοι Χανίων, Ρεθύμνης, Ηρακλείου και Αγίου Νικολάου, ίσως και ο Δήμος Σητείας, είναι συνεργαζόμενοι φορείς, ενώ έχει ήδη αποφασιστεί να ανέβει το έργο τον χειμώνα του 2021 στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Η ιδέα για την Φορτέτσα και την πλωτή εξέδρα είναι μια φιλοδοξία του Δήμου Χανίων. Δεν ξέρω ακόμα αν πρακτικά αυτό θα είναι εφικτό. Θα έλεγα ότι είναι κάτι πέραν της κοινής λογικής, όπως, όμως, είναι και οι ήρωες του καπετάν Μιχάλη. Μακάρι να μπορέσει οικονομικά και τεχνολογικά να στηριχθεί το εγχείρημα χωρίς όμως να χάσει το έργο τη συγκινησιακή του φόρτιση. Προσωπικά, επιδιώκω πάντα να δημιουργώ εσωτερική μουσική, δεν φτιάχνω φανφάρες ή πυροτεχνήματα που θα μπορούσαν να εμφανιστούν σ’ ένα λιμάνι, κάνω πράγματα που χρειάζονται ένα κλειστό πλαίσιο.
– Οι βασικοί συντελεστές ποιοι είναι;
Η σκηνοθεσία είναι της καλλιτεχνικής διευθύντριας του ΔΗΠΕΘΕΚ Έφης Θεοδώρου, τα σκηνικά της Εύας Μανιδάκη, τα κοστούμια του Άγγελου Μέντη, οι φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη, η κινησιολογία της Χαράς Κότσαλη, μαέστρος θα είναι ο Μίλτος Λογιάδης, ενώ θέλουμε οι μουσικοί να είναι από την Κρήτη. Θα υπάρχουν επίσης παραδοσιακοί μουσικοί. Το καστ δεν έχει κλείσει και είναι νομίζω καλό να μην αναφερθούμε.
