Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Ο Αντρέας!

«Είναι ο συγγραφέας ενός πρωτοφανέρωτου πολιτικού και κυβερνητικού αφηγήματος που διαβάζεται, ξαναδιαβάζεται, παρερμηνεύεται και παραφράζεται κατά το δοκούν»
(Γ. Γιατρομανωλάκης, «Ο Αρχηγός είναι πάντα εδώ»,
εφημ. «Το Βήμα», 26-6-2016)

O ΑΝΔΡΕΑΣ Παπανδρέου (1919-1996), είκοσι χρόνια μετά, ούτε ηρωοποιείται ούτε ωραιοποιείται. Απομυθοποιείται, ώστε να φανούν οι πραγματικές διαστάσεις του έργου και της προσωπικότητάς του.
ΑΜΦΙΛΕΓΟΜΕΝΗ και αινιγματική φυσιογνωμία, κυκλοθυμικός τύπος για όσους τον έζησαν από κοντά, πηγή πάθους για όσους τον ψήφιζαν, καιροσκόπος και λαοπλάνος για όσους δεν τον ψήφιζαν, ο Α.Π. υπήρξε αδιαμφισβήτητα μια εμβληματική πολιτική φυσιογνωμία τόσο οικεία στον μέσο Έλληνα πολίτη των δεκαετιών 1980 και 1990, ώστε να αποκαλείται «ο Αντρέας»!
ΗΛΘΕ στην Ελλάδα (από την Αμερική) στις αρχές της δεκαετίας του ’60, προσκαλεσμένος από τον τότε πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή (αρχηγό της ΕΡΕ) προκειμένου υπό την εποπτεία του να ιδρυθεί το «Κέντρο Οικονομικών Ερευνών» (ΚΟΕ). Από το 1964 αρχίζει την πολιτική του σταδιοδρομία ερχόμενος συχνά σε σύγκρουση με τον (πρωθυπουργό) πατέρα του -τον «Γέρο της Δημοκρατίας»- και με τον εαυτό του. Η δημιουργία -και διάλυση με την κατάρρευση της Χούντας- του αντιστασιακού ΠΑΚ, η μη αποδοχή κατά την επιστροφή του στην Ελλάδα (1974) της ηγεσίας του κόμματος του πατέρα του («Ένωση Κέντρου») και η ίδρυση ενός νέου πολιτικού φορέα -του ΠΑΣΟΚ (Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα)- προσέδωσαν το στίγμα της πορείας του.
ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ επιτυχημένη πρωθυπουργική τετραετία «παροχών» (1981-1985) διαδέχθηκε μια δεύτερη «προσαρμογών». Και ενώ είχε ξεκινήσει ένα σοβαρό πρόγραμμα δημοσιονομικής πειθαρχίας της χώρας, ξέσπασε το σκάνδαλο Κοσκωτά με την κρίση του ’89. Ακολούθησε η  περιπέτεια του Ειδικού Δικαστηρίου στο οποίο τον οδήγησε η σύμπραξη δεξιάς και αριστεράς («βρόμικο» 1989). Και όταν επανήλθε στην πολιτική με την υγεία του κλονισμένη (1993) και την προσωπική του ζωή διαπομπευμένη, ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε πια αλλάξει. Αυτό φάνηκε στο τελευταίο μεγάλο κείμενο/ομιλία του, στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο, μετά τις εκλογές (2/12/1993). Τότε καταλήγοντας, προείπε: «Οφείλουν όλοι να αγωνισθούν ξέροντας ότι είτε το έθνος θα εξαφανίσει την υπερχρέωση της χώρας είτε η υπερχρέωση θα αφανίσει το έθνος. Οικονομική υποβάθμιση σημαίνει και εθνική υποβάθμιση» (1). Κάτι που ζούμε έντονα σήμερα.

ΟΥΤΩΣ ή άλλως υπήρξε ένα «πολιτικό ον» που επηρέασε την πολιτική ζωή της χώρας, για πάνω από 32 χρόνια (1964-1996). Και μόνο το γεγονός ότι, όταν ο λαός τού έδωσε γενναιόδωρα την εξουσία (1981), ανέτρεψε το κυρίαρχο συντηρητικό κοινωνικό status δημιουργώντας νέα «ταξικά» δεδομένα (ανάδειξη της μεσαίας τάξης), τον συναριθμεί στους σημαντικότερους πολιτικούς της σύγχρονης ιστορίας μας. Εφερε στο προσκήνιο μια ανύπαρκτη ουσιαστικά κοινωνική τάξη (τους «μη προνομιούχους») αλλά μαζί της μεγέθυνε δυστυχώς και τον λαϊκισμό, άνοιξε πολλές θέσεις εργασίας για τον κόσμο, αλλά διόγκωσε ακολουθώντας την τακτική της δεξιάς υπέρμετρα το δημόσιο καθιστώντας το τελείως κομματικό φέουδο («πρασινοφρουροί»).
ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΟΣ και χειμαρρώδης ομιλητής (όπως ο πατέρας του), ανέδειξε τον όρο «Αλλαγή» (le changement του Mitterand και αργότερα του “We can Change” του Barak Obama) ως βασική πολιτική επιδίωξή του (1981). Η νέα λέξη γοήτευε. Και, ενώ είχε ρηξικέλευθες ιδέες γνωρίζοντας τι ακριβώς χρειαζόταν η Ελλάδα για να εκσυγχρονιστεί, δεν αποτόλμησε την ολοκλήρωση της «αλλαγής» του. Είτε φοβούμενος το πολιτικό κόστος είτε επιδιώκοντας να διατηρήσει τις ισορροπίες του κόμματός του. Εξάλλου, η εξουσία φθείρει όταν γίνεται προσωποπαγής. Κι ο Ανδρέας δεν ξέφυγε από τον κανόνα («το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα»). Όποιος διαφωνούσε με τη γραμμή του «έθετε εαυτόν εκτός κινήματος» ή «κατέβαινε από το τρένο της Αλλαγής», κατά προσφιλείς εκφράσεις του.
ΑΦΑΙΡΕΣΕ πολλά από τα συνθήματα της Αριστεράς, περιλαμβάνοντας ταυτόχρονα στο ΠΑΣΟΚ και πολλά στελέχη της (ό,τι αντίστροφα έκανε ο Τσίπρας στις μέρες μας!). Αναγνώρισε την Εθνική Αντίσταση (παρέχοντας και συντάξεις), συμφιλίωσε «αντάρτες» (Δημοκρατικός Στρατός) και «εθνικόφρονες» (Εθνικός Στρατός) προσκαλώντας σε συνάντηση (1984) τους Θρ. Τσακαλώτο και Μ. Βαφειάδη, αντιπάλους στον εμφύλιο. Κι αυτό, για να εκλείψει το ασίγαστο μετεμφυλιακό μίσος που διαιρούσε τον λαό. Διόρισε σε νευραλγικές θέσεις στελέχη και του αριστερού χώρου. Ίδρυσε το γνωστό μας Εθνικό Σύστημα Υγείας – ΕΣΥ (Γ. Γεννηματάς), άσκησε μια περήφανη εξωτερική πολιτική (αδέσμευτοι), προώθησε μια φιλοαραβική και φιλειρηνική πολιτική (συνάντηση Καντάφι-Μιτεράν, 1984) κ.λπ.
ΠΟΙΟΣ λησμονεί τα ηχηρά «αντιδυτικά»/«αντιδεξιά» συνθήματά του, όπως «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, το ίδιο συνδικάτο», «Η Ελλάς ανήκει στους Έλληνες», «Ο λαός δεν ξεχνά τί σημαίνει δεξιά!», «Θα κλείσουμε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας τη δεξιά»; Ποιος δεν θυμάται τον ακραίο λαϊκισμό του με το «Τσοβόλα, δώσ’ τα όλα»; Φίλος ή εχθρός των Αμερικανών, είναι γεγονός ότι δέχτηκε από τη «δεύτερη» πατρίδα του (τις ΗΠΑ) όπου σπούδασε, «όλα τα προνόμια της υπηκοότητας και των γνωριμιών του» -όπως λέει ο Θ. Βερέμης (2)- «ενώ στο δημόσιο βίο του τους αποδίδει όλα τα προβλήματα της Ελλάδας»!
ΚΑΘΙΕΡΩΣΕ το μονοτονικό στη δημόσια εκπαίδευση και διοίκηση, άλλαξε άρδην όλα τα σχολικά εγχειρίδια επί τα βελτίω, κατάργησε το θεσμό του «επιθεωρητή» (κομματική αξιολόγηση), δημιούργησε τον «Κανονισμό Μαθητικών Κοινοτήτων», ενίσχυσε και «εκδημοκράτησε» το συνδικαλιστικό κίνημα κ.ά.
ΟΛΑ τα παραπάνω είχαν ευεργετικά στην αρχή αποτελέσματα, αλλά ο μη εξορθολογισμός τους (με ποιοτικά και χρονικά χαρακτηριστικά) οδήγησε σε κατάχρηση των δικαιωμάτων αυτών, τη δε κοινωνία σε ακραίες καταστάσεις: οι καταλήψεις στα σχολεία έγιναν ετήσιος (!) θεσμός και επεκτάθηκαν σε πολλούς άλλους τομείς, η ιεραρχία καταστρατηγήθηκε υπέρ μιας αμφισβητήσιμης μειοψηφικής «δημοκρατικότητας», η ασυδοσία υπερτέρησε της (αυτο)πειθαρχίας, ενώ κι ο κομματικοποιημένος πια συνδικαλισμός «διεκδικούσε» μόνο  αυξήσεις μισθών. Στην ουσία επρόκειτο για ένα συνδικαλισμό που καταργούσε ή απαξίωνε τις υποχρεώσεις των μελών του θέτοντας σε πρώτο πλάνο μόνο οικονομικά αιτήματα και νέα δικαιώματα.
Ο ΑΝΤΡΕΑΣ έλεγε και έκανε πάντα αυτό που ήθελε να ακούσει ο ψηφοφόρος του. Όχι αυτό που το συμφέρον -και το μέλλον- του τόπου απαιτούσε. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη πολιτική αδυναμία του.
ΠΟΛΥΚΥΜΑΝΤΗ και θυελλώδης η ζωή του. Ρηξικέλευθη, εντυπωσιακή αλλά και αχαρτογράφητη πολλές φορές η εξωτερική πολιτική του. Έχοντας φανατικούς οπαδούς και ορκισμένους εχθρούς, πορεύτηκε μια ζωή με πολλές αμφιθυμίες, μεγαλεία και ταπεινώσεις. Δημεγέρτης αλλά όχι μεγάλος ηγέτης, ανέβασε μεν τα οικονομικά των νοικοκυριών, αλλά κατέστρεψε εκείνα του κράτους προσθέτοντας χρέη: αύξησε το δημόσιο χρέος από 7% (1981) στο 24% (1996). Έδωσε δουλειά σε πολλούς, αλλά εξαχρείωσε περισσότερους ευνοώντας την αναξιοκρατία επιτρέποντας τη διαφθορά και τη διαπλοκή (Τσοχατζόπουλος κ.ά.). Ο ίδιος δεν ήταν φιλοχρήματος. Είχε άλλα πάθη. Αν έκανε καλύτερη επιλογή συνεργατών, αν δεν «απέπεμπε» από τις θέσεις τους πολύ αξιόλογα στελέχη που θέλανε να πραγματώσουν μια πραγματική «αλλαγή» στη χώρα, ίσως να μη φτάναμε ποτέ στο  σημερινό σημείο.
ΟΜΩΣ, στην ιστορία θα μείνει ως «ο Αντρέας της Αλλαγής», αυτός που έδωσε ψωμί και αξία στον απλό «μη προνομιούχο» πολίτη προσφέροντάς του μια δημοκρατία πρωτόγνωρη, αλλά και αχαλίνωτη…

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Θ. Βερέμης, «Ανδρέας Παπανδρέου»-Μια Ιστορία, σελ. 178, έκδ. «Καθημερινή», 2015
-(2) ο.π. σελ. 37


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα