Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

Μνήμη εμφύλιου και εμφύλιοι μνήμης…

•«Ο εμφύλιος πόλεμος είναι κακό και για τα δυο μέρη.  γιατί το ίδιο είναι η καταστροφή και για τους νικητές και για τους νικημένους»
(Δημόκριτος, Ανθ. Στοβ. ΜΓ, 34)

ΠΕΡΑΣΑΝ πάνω από 70 χρόνια. Όμως το θέμα του εμφυλίου πολέμου (1946-1949) (1) παραμένει καυτό. Και θα καίει, όσο δεν αποκαλύπτεται η αλήθεια κι απ’ τις δυο πλευρές.
ΠΟΛΛΟΙ αποτόλμησαν να πουν την «αλήθεια» τους: μίλησαν σε συμπόσια, έδωσαν συνεντεύξεις, έγραψαν απομνημονεύματα, αφηγήθηκαν βιώματα, λυτρώθηκαν. Άλλοι βασανίζονται με «εσωτερικούς» δικούς τους «εμφυλίους». Φυσικά, το σημαντικό -όπως λέει ο Ουμπέρτο Έκο- δεν είναι να έχεις αναμνήσεις, αλλά να έρχεσαι αντιμέτωπος με αυτές. Η διαχείρηση της μνήμης όμως, δεν είναι εύκολη υπόθεση: πολλοί σιωπούν, «φεύγουν» χωρίς να μιλήσουν.
ΒΕΒΑΙΑ, η Ιστορία δεν είναι μόνο μαρτυρίες απλών ανθρώπων ή καταγραφή ντοκουμέντων. Ιστορία είναι η γραφίδα που κρατάει διαρκώς στο χέρι ο πανδαμάτωρ χρόνος καταγράφοντας και ξεκαθαρίζοντας από τη θολούρα κάθε υποτιθέμενη «ιστορική» αλήθεια. Όπως ακριβώς κάνει το τρεχούμενο νερό στο ποτάμι που, στο πέρασμά του, ξελαμπικάρει τις πέτρες. Γι αυτό, περιμένουμε τη δημοσιοποίηση των επίσημων αρχείων του ΚΚΕ. Τότε η Ιστοριογραφία θα  μπορέσει να θεωρήσει εαυτήν α δ έ κ α σ τ η. Λένε πως η Ιστορία γράφεται από τους νικητές. Πιθανόν. Όμως, πρόκειται για προσωρινή «ιστορία» που εξυπηρετεί μόνο πολιτικές σκοπιμότητες. Αυτές   ανατρέπονται εύκολα σε μια ευνομούμενη πολιτεία, είτε από συνεχείς αναθεωρήσεις είτε από έρευνες/προσθήκες ιστορικών στοιχείων.
ΜΕΡΟΚΑΜΑΤΙΑΡΗΔΕΣ αγρότες, κατατρεγμένοι Πόντιοι πρόσφυγες, οι γονείς κι οι συγγενείς μου. Έζησα σε πολύ πολύ μικρή ηλικία  τα τρομερά χρόνια του εμφυλίου -κυρίως τον απόηχό τους- στη Μακεδονία. Βιώνω μέχρι σήμερα τις συνέπειές του. Φορές, νιώθω εξόριστος σε μια δυστοπία της οποίας μερικές βαριές λέξεις («ανταρτοπόλεμος», «συμμοριτοπόλεμος», «ανταρτόπληκτα», «κουκουέδες», «φασίστες», «παιδομάζωμα» κ.ά.) μένουν σφηνωμένες σαν καρφιά στο μυαλό μου. Το ίδιο θα συμβαίνει και με τους επιζήσαντες της «άλλης πλευράς». Με άλλες λέξεις… Ζούμε σέρνοντας ένα βασανιστικό παρελθόν που κανένας «νήδυμος ύπνος» -όπως λέει Σωτήρης Δημητρίου- δεν μπορεί να  αλαφρύνει.
ΠΟΛΛΟΙ και ποικίλοι είναι οι πόλεμοι. Μα, πιο άγριος και απάνθρωπος από τον εμφύλιο δεν υπάρχει. Το μαύρο χρώμα του,  σαν άλλος αόρατος ιστός, παγιδεύει την ύπαρξή σου. Επιδρά   -δέστε το στη μεταπολιτευτική και στη μνημονιακή πολιτική- στον τρόπο με τον οποίο βλέπει κανείς τα πράγματα… Ανδρωθήκαμε στο ήμασταν, με τα γεγονότα μιας τραγικής δεκαετίας, τις αντιλήψεις και τα έντονα πάθη που ακόμη και σήμερα δυστυχώς διαποτίζουν το σήμερα, το είμαστε. Κάθε «μεταρρυθμιστική» ιδέα, κάθε απόπειρα ή ενέργεια συμφιλίωσης με το παρελθόν, φιλτράρεται αναγκαστικά από προσωπικά βιώματα που επηρεάζουν άμεσα το σήμερα που με τη σειρά του διαμορφώνει το αύριο.
ΤΟ ΤΙ υπήρξε για μένα προσωπικά ο εμφύλιος, έχει ξαναγραφεί: στίγματα από αλληλοφονικά, ανείπωτες αγριότητες στα χωριά, δεύτερο κάψιμο του χωριού μας (1947), παντού θρήνος, μαυροφορεμένες γυναίκες, πείνα∙ γενιοφόροι «αντάρτες», ζωσμένοι χιαστί τ’ άρματα, να απειλούν με το όπλο τη χαροκαμένη μάνα, εμένα πεντάχρονο και την αδελφή μου∙ να καίνε το προσφυγόσπιτό μας, να εξαφανίζονται στο πουθενά. Κι όπως γράφαμε (* ), «Το δέντρο της ζωής μας έμεινε για πάντα «καμένο» από εκείνο τον «σπάταλο σε αίμα» αδελφοκτόνο πόλεμο: πέντε από τα κλαδιά-ριζώματά του (5 μέλη της οικογένειάς μας) «έφυγαν» βίαια, θύματα ιδεοληψιών και μοιραίων παιχνιδιών εξουσίας των ξένων». Η εικόνα του εμφυλίου «μου» είναι κατάμαυρη (2).
… ΠΡΟΧΘΕΣ, «Σάββατο των Ψυχών» (18/2), στη Μητρόπολη Χανίων ξαναμνημονεύσαμε νοερά (3) τους νεκρούς και των δυο παρατάξεων. Για καταλλαγή ψυχών, ζωντανών και νεκρών. Έτυχε να ’χω στη ζωή μου καρδιακούς φίλους/συγγενείς «συμπαιδοπολίτες»: με γονείς αριστερούς που όμως κυνηγήθηκαν άγρια στο Παραπέτασμα και έλιωσαν εκεί λησμονημένοι (Ουγγαρία). Δεν αποτελούμε επομένως ξέχωριστή περίπτωση. Και «η άλλη πλευρά» είχε ανάλογα, ίσως και σε χειρότερη έκδοχή, θύματα. Κι αν σήμερα υπάρχει σιωπή, είναι γιατί ο εμφύλιος  υπήρξε μια βαθύτατα διχαστική περίοδος της μεταπολεμικής μας ιστορίας μας.
ΝΕΕΣ μελέτες δημοσιοποιούνται. Πολλές αλλάζουν ακράδαντες πεποιθήσεις (4) περί του εμφυλίου, ανατρέπουν κομματικές μονολιθικότητες ή αποκαλύπτουν εσκεμμένες αποκρύψεις. Πιστεύουμε πως, έστω αργά, η αλήθεια θα αποκαλυφθεί (5).
ΕΙΝΑΙ γεγονός πως η εμπλοκή μιας (οποιασδήποτε) «στρατευμένης» ιδεολογίας στην ερμηνεία ιστορικών γεγονότων, προκαλεί μόνο σύγχυση: για τον εμφύλιο, επί 40 χρόνια (1949-1989) κυριαρχούσε η άποψη των «νικητών». Στη μεταπολίτευση, για άλλα 40 χρόνια κυριάρχησε η «αριστερή» άποψη. Όμως, ο εμφύλιος υπήρξε μια οδυνηρότατη εθνική τραγωδία, όχι μόνο παραταξιακή διένεξη. Όταν, λοιπον, δημοσιοποιηθεί (αν δημοσιοποιηθεί ποτέ!) όλη η αλήθεια, πιστεύουμε ότι αυτή θα αποτελέσει οδηγό για τις επόμενες γενιές: τι και για ποιο λόγο θα πρέπει να αποφεύγουν οι νέοι κάθε είδους «στρατεύσεις», ώστε να μη γίνονται θύματα ιδεοληπτικών παθών τα οποία οδηγούν αναπόφευκτα μόνο στην αυτοκτονία ενός λαού: με μόνους κερδισμένους τους ξένους. (2/17)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

-(1)Συνοπτικά περί Ελληνικού Εμφυλίου (1946-1949): «Με τον όρο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος, 1946-1949, (κατά πολλούς και Δεύτερο Αντάρτικο ή Συμμοριτοπόλεμος ή πόλεμος εναντίον του μοναρχοφασισμού, υπονοώντας ότι ήταν η συνέχεια της Εθνικής Αντίστασης 1941-1944), εννοούμε την περίοδο ενόπλων αντι-ανταρτικών συγκρούσεων που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα μεταξύ του Ελληνικού Στρατού και των ανταρτικών δυνάμεων του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (υπό τον έλεγχο του ΚΚΕ). Διήρκεσε από τον Μάρτιο του 1946 έως τον Αύγουστο του 1949 και είχε ως αποτέλεσμα την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ). Ο Ελληνικός Εμφύλιος θεωρείται διεθνώς ως η πρώτη πράξη του ψυχρού πόλεμου στη μεταπολεμική ιστορία και ήταν η πολεμική σύγκρουση με τις μεγαλύτερες απώλειες που γνώρισε η χώρα από το 1830 έως σήμερα».(από την el.wikipedia.org)
-(2) «…Αν στην κατοχή, εμείς οι τότε νέοι αποκτήσαμε συνείδηση της ανθρωπιάς, στα κατοπινά χρόνια υποχρεωθήκαμε να πιούμε ως τον πάτο το δηλητήριο της απανθρωπιάς (…) Η κατοχή είναι ένας πολύχρωμος πίνακας όπου το μαύρο δένει παράδοξα αρμονικά με το κόκκινο, με το γαλάζιο, με όλα τα χρώματα της ίριδας. Το χρώμα του εμφύλιου είναι το μαύρο, ένα απέραντο απ’ άκρη σ’ άκρη μαύρο κι η μνήμη δεν μπορεί να ρίξει πουθενά μια ευφρόσυνη ματιά» (Μ. Αναγνωστάκης, απόσπασμα συνομιλίας με τους Αντώνη Φωστιέρη-Θανάση Νιάρχο, στο περιοδικό “Λέξη”, τ. 186, οκτ-δεκ. 2005).
-(3)«…Υπάρχει χώρα των ζωντανών και χώρα των νεκρών
και γιοφύρι τους είναι η αγάπη, η μοναδική επιβίωση,
το μοναδικό νόημα» (Θ. Ουάϊλντερ (1897-1975), «Το γιοφύρι του Σαν Λουί Ρέυ»)
-(4) “Εμφύλια πάθη: 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο”, των Στάθη Καλύβα και Νίκου Μαραντζίδη, Μεταίχμιο, 2015 και 2017. Τα “Εμφύλια Πάθη” προσεγγίζουν τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο μέσα από 23 (+2) κρίσιμες ερωτήσεις και απαντήσεις, ξεκινώντας από το τι είναι εμφύλιος  και καταλήγοντας στην κληρονομιά που μας άφησε. [Οι συγγραφείς του, καθηγητές στο Πανεπιστήμιο Yale ο ένας, και στο Μακεδονίας ο άλλος, δεν είναι «στρατευμένοι»! Γι αυτό και το έργο τους είναι ό,τι πιο αντικεμενικό επί του θέματος υπάρχει.]
-(5) «Αποκαλύπτει την αλήθεια ο χρόνος» (Μένανδρος)
* «Χανιώτικα Νέα», 5-12-16, Περι-διαβάζοντας, «Το δέντρο: σημείο αναφοράς ζωής και θανάτου» (Στ.Γ.Κ.)


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

3 Comments

  1. Αγαπητέ, φίλε Σταύρο Καλαϊτζόγλου,
    με το απίστευτα επίκαιρο κι όμορφο άρθρο σου με τον τίτλο “Μνήμη εμφύλιου και εμφύλιοι μνήμης…” πάλι μάς συγκίνησες και μάς γύρισες πίσω στα πέτρινα χρόνια του επάρατου ελληνικού εμφύλιου πολέμου, που να πάνε και να μην γυρίσουν πίσω. Εμείς, που γεννηθήκαμε την δύσκολη δεκαετία 1940, ιδιαίτερα οι βορειοελλαδίτες της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας, έχουμε τέτοια βιώματα της εποχής εκείνης που αντιλαμβανόμαστε στο έπακρον την αξία και σημασία του σπάνιου άρθρου σου, που τσακίζει κόκκαλα και ταρακουνά συθέμελα τις ανθρώπινες συνειδήσεις. Δεν επιθυμώ να γράψω κάτι περισσότερο, παρά μόνο μία φράση: Οκτάχρονο καμπίσιο αγροτόπαιδο το 1950, έβλεπα τα ορφανά παιδιά, όλα ανεξαιρέτως τα ορφανά του εμφυλίου πολέμου, της όμορφης Παιδόπολης της “Καλής Παναγιάς Δοβρά” Βεροίας και μ’ έπιαναν τα κλάματα.. Κι ανάμεσά τους ήσουν κι εσύ Σταύρο, κι άλλοι που λίγο αργότερα ήσαν συμμαθητές [άριστοι] μου στο μικτό Γυμνάσιο Βεροίας. Η ορφάνια δεν έχει χρώμα κι ο πόνος της ορφάνιας δεν ξεκολλά εύκολα από τον ψυχισμό των αθώων παιδιών. Δυστυχώς, οι πατριώτες μας Έλληνες δεν έχουν διδαχτεί από τον καταστροφικό κι επάρατο εμφύλιο και μέχρι και σήμερα, μερικοί, επαίρονται για συμβάντα εκείνης της εποχής. Ωστόσο, θεωρώ σκόπιμο να αναφέρω τη φράση του σπουδαίου κοινωνιολόγου και Φιλοσόφου Καθηγητή στο Παρίσι Κορνήλιου Καστοριάδη -μεγάλου θεωρητικού του Κομμουνισμού-, λίγο μετά τη γνωστή Μεταπολίτευση της χώρας μας, κι ενώπιο τηλεοπτικού συνεργείου: ” Ντρέπομαι που συμμετείχα στον εμφύλιο πόλεμο…” Με εξαιρετική εκτίμηση και φιλική αγάπη Γιώργος Καραγεωργίου, συντ/χος νομικός, κοινωνιολόγος, οικονομολόγος ΧΑΝΙΑ.

  2. Ο ποιητής ΜΑΡΚΟΣ ΜΕΣΚΟΣ (1935 – ) συνέντευξη στην “Καθημερινή”, 1 Μαρτίου 2014

    […]

    – Μετά την πτώση του Τείχους, η Αριστερά βρήκε θέση στο πολιτικό σκηνικό;

    – Η Αριστερά έχει κάνει και αυτή λάθη, σφάλματα, ενίοτε και ορισμένα εγκλήματα. Αλλά δεν μπορώ να βάλω στο ίδιο σακί την Αριστερά με όλες τις δυνάμεις που κυβέρνησαν τον τόπο και τον κόσμο, γιατί πλεονάζει όχι το κακό, πλεονάζει τουλάχιστον η συνείδηση σε ποιον κόσμο ζούμε. Η Αριστερά, όπως την εννοώ, είναι ο κόσμος της προσφοράς και όχι της αρπαγής. Είναι και τέκνο της οργής, της απελπισίας και των δρόμων της ουτοπίας με την ερωτική σημασία. Να μη γίνω πιο σκληρός, διότι το αντίπαλον δέος της Αριστεράς εφρόντιζε να στιγματίζει, να εξορίζει, να φυλακίζει και να σκοτώνει.

    – Δηλώνετε «ουμανιστής κομμουνιστής χωρίς κομματική ταυτότητα». Πώς βλέπετε την ελληνική Αριστερά σήμερα;

    – Στην ελληνική Αριστερά, αν βγάλουμε την πολιτική διάσταση του όρου, έχουμε να προσθέσουμε στο ιδεώδες της τους ανθρώπινους τόνους της κοινωνίας.

  3. Η απάντηση του δεύτερου σχολιαστή, θαρρώ ότι αυτή δεν σχετίζεται με το θέμα του ανωτέρω άρθρου των “Χ.Ν.” που αφορά το κακό και τον απόηχο του Ελληνικού Εμφύλιου πολέμου, ενώ γίνεται προσπάθεια σύγκρισης των γνωστών πολιτικών ιδεολογιών, δηλαδή της “Αριστεράς” και της λεγόμενης -ευρύτερα- “Δεξιάς”. Ποιά Αριστερά και ποιά Δεξιά! Ακόμη, εκεί μείναμε;
    -Μα, σαν ο άνθρωπος χάσει την ελευθερία του [και δεν εννοώ την πολιτική που αυτή δεν είναι απόλυτο μέγεθος], κι αυτό συμβαίνει όταν κλείνεται στο καβούκι του όποιου εγωκεντρισμού του, δεν μπορεί και δεν θέλει να σεβαστεί κι εκτιμήσει το διαφορετικό και μοναδικό πρόσωπο των άλλων συνανθρώπων του, να μοιραστεί και να ζήσει μ’ αυτούς και γι’ αυτούς, να τους αγαπήσει: Ωστόσο, το παραμύθι ή το παιχνίδι ότι εμείς είμαστε οι “καλοί” κι όλοι οι άλλοι οι “κακοί”, πρέπει, επιτέλους, να τελειώνει.
    -Μακάρι, η Αριστερά -όπως την εννοεί ο δεύτερος σχολιαστής- να είναι ο κόσμος της προσφοράς και όχι της αρπαγής κι όλοι εμείς οι υπόλοιποι να την ακολουθήσουμε στη δύσκολη αυτή πορεία. Όμως, με ψευδαισθήσεις και ουτοπίες τα πράγματα δεν αλλάζουν τόσο εύκολα στην κοινωνική πολυπλοκότητα. Και η επιλεκτική μνήμη και ο πιστός σύντροφό της, ο φανατισμός δηλαδή, κάνουν ακόμα πιο δύσκολα και διαφορετικά τα πράγματα…. Χωρίς ίχνος πνευματικής αποτίμησης και με σεβασμό στο ελεύθερο πρόσωπο των συνανθρώπων μας, παραθέτω τα παρακάτω:
    1.- Είναι επανάληψη, αλλά αξίζει να γραφεί πάλι, ότι ο μεγάλος θεωρητικός του κομμουνισμού, ο φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Καθηγητής στο Παρίσι Κορνήλιος Καστοριάδης μπροστά σε Ελληνικό Τηλεοπτικό σταθμό -λίγο μετά τη γνωστή Μεταπολίτευση- είπε: ” Ντρέπομαι που συμμετείχα στον Εμφύλιο πόλεμο…”
    2.- Μόλις πρόσφατα -2007-, ο αείμνηστος Λεωνίδας Κύρκος ο μεγάλος αγωνιστής της δημοκρατίας, ο αληθινός αντιστασιακός και μαχητής για τα συμφέροντα του απλού Ελληνικού λαού, για τους υπεύθυνους ηγέτες της Αριστεράς τον καιρό του Εμφυλίου είπε: “Πρόκειται περί αθλίων επαναστατών του Εμφυλίου πολέμου που θα κατέστρεφαν τη χώρα, αν επικρατούσαν…”
    3.- Πέρυσι, στις 5 του Οκτώβρη 2016, σε συνέντευξή του στο ραδιόφωνο του Alpha [Σπ. Χαριτάτο], ο Τάκης Λαζαρίδης -ιστορικό και σημαίνον μέλος του παράνομου τότε μηχανισμού του ΚΚΕ που καταδικάστηκε σε θάνατο το 1952, όπως και ο Μπελογιάννης- μίλησε για την διαστρέβλωση της Ιστορικής αλήθειας. Ο Τάκης Λαζαρίδης, ως γνωστόν, έγραψε με απίστευτη γενναιότητα το βιβλίο “ΕΥΤΥΧΩΣ ΗΤΤΗΘΗΚΑΜΕ, ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ” και αφορούσε το ΚΚΕ, την Αριστερά και τις ευθύνες αυτής της παράταξης για τις καταστροφές που έχει υποστεί η πατρίδα μας. Αξίξει να αναφερθούν μερικές από τις πρόσφατες συνταρακτικές και γενναίες δηλώσεις του Τάκη Λαζαρίδη, για την αποκατάσταση της Ιστορικής αλήθειας.
    Α.- ” Το δράμα της Ελλάδας, της πατρίδας μας, είναι ότι η μεν Αριστερά ηττήθηκε στο πεδίο των μαχών, νίκησε όμως στο πεδίο της προπαγάνδας. Επειδή κυριάρχησε ιδεολογικά και πολιτικά η Αριστερά, γι’ αυτό ακριβώς έχουμε φτάσει σε αυτό το κατάντημα”.
    Β.- ” Μετά την απελευθέρωση, μετά τον Εμφύλιο, μετά τη χούντα, στήθηκε μία ολόκληρη επιχείρηση διαστρέβλωσης της Ιστορίας.
    -Ποιός έφταιξε για τον Δεκέμβρη του 1944;
    -Ποιός έφταιξε για τον Εμφύλιο; Κυριάρχησε η άποψη της άκρας Αριστεράς, ότι για τον Εμφύλιο φταίξανε οι άλλοι [Αγγλοι – Αμερικανοί], ενώ η ιστορική αλήθεια είναι, ότι για τον Δεκέμβρη και για τον Εμφύλιο [1946-1950] φταίει η Αριστερά. Ρίξαμε στους άλλους τις ευθύνες, ησυχάσμε και κοιτάξαμε να απολαύσουμε τους καρπούς των όποιων κόπων και των όποιων αγώνων μας.
    Γ.- ” Το δράμα της Ελλάδας, της πατρίδας μας, είναι ότι η Αριστερά κατάφερε να βγάλει τις ευθύνες από πάνω της με συστηματική προπαγανδιστική εκστρατεία με τα γραπτά της, με τους διανοούμενούς της, με τους συγγραφείς της, με τα βιβλία της, με τον Τύπο της, με το ραδιόφωνό της κ.λ.π. Τελικά, η Αριστερά κατάφερε να επιπλεύσει ιδεολογικά, κυριάρχησε ιδεολογικά, και σήμερα η ιδεολογική αυτή κυριαρχία και κηδεμονία μετατράπηκε και σε πολιτική κηδεμονία. Κατάφερε ένα μεγάλο μέρος του λαού, για να μην πω την πλειοψηφία του λαού, να το πείσει ότι αυτή είναι άμοιρος ευθυνών: για όλα φταίνε οι ξένοι και συνεχώς φταίνε οι ξένοι. Επειδή κυριάρχησε ιδεολογικά και πολιτικά η Αριστερά, γι’ αυτό ακριβώς έχουμε φτάσει σε αυτό το κατάντημα…”

Γράψτε απάντηση στο ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΙΟΥ [ΣΥΝΤ/ΧΟΣ ΝΟΜΙΚΟΣ-ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΣ] Ακύρωση απάντησης

Please enter your comment!
Please enter your name here

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα