Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Μία άλλη λειτουργία της ποιητικής

Είκοσι πέντε αιώνες πέρασαν από τότε που ο Αριστοτέλης έγραψε το ακροαματικό του σύγγραμμα “Περί Ποιητικής” και μέσα σ’ αυτό το διάστημα όλες οι μετέπειτα ποιητικές καθορίστηκαν, στη βάση τους τουλάχιστον, απ’ το αριστοτελικό κείμενο.
Η ποιητική ξεκίνησε ως μια θεωρία της ποίησης, ως μια προσπάθεια καταγραφής των γενικών κανόνων που διέπουν το ποιητικό φαινόμενο (τεχνική, φύση και είδη του ποιητικού λόγου, διάρθρωση του ποιητικού έργου κ.λπ.). Με τον Οράτιο η ποιητική αποκτά δεοντολογικό και ρυθμιστικό χαρακτήρα αποσκοπώντας στην καταγραφή εκείνων των αισθητικών κανόνων που μπορούν να βοηθήσουν στη σύνθεση ενός σπουδαίου ποιητικού έργου. Μέχρι τον 18ο αιώνα ο χαραχτήρας αυτός διατηρείται. Απ’ τον 20ό κι δώθε η ποιητική γίνεται κλάδος επιστημονικός που φιλοδοξεί να εντοπίσει τους καθολικούς νόμους για την ερμηνεία των λογοτεχνικών έργων (και όχι μόνον της ποίησης πλέον) αναπτύσσοντας ταυτόχρονα και τα θεωρητικά εργαλεία για έναν τέτοιο εντοπισμό.
Πέραν όμως αυτών των λειτουργιών που επιτελεί η ποιητική, αν ιδωθεί ως μια υπόθεση καθαρά προσωπική, του ιδίου του γράφοντος ποίηση, μη αποσκοπούσα σε νουθεσίες και στη διατύπωση κανόνων, τότε μπορεί να προσλάβει έναν χαρακτήρα εντελώς ατομικό, προσιδιάζων μόνον στην περίπτωση του ποιητή που τη διατύπωσε κι επομένως μια ποιητική μη κανοναρχούσα και μη ρυθμίζουσα το έργο άλλων ομοτέχνων.
Αυτός που αποφασίζει ν’ ασχοληθεί με την ποίηση σοβαρά, συστηματικά και προγραμματικά, εγείροντας αξιώσεις ποιητή και κυνηγώντας μια έκφραση κι ένα ύφος εντελώς προσωπικό (δηλαδή όχι προϊόν μιμήσεως ρευμάτων και τάσεων του συρμού και πάντως ανεπηρέαστο από τάχα αυθεντίες και “δασκάλους” της τέχνης), επιδιώκει (ή θα έπρεπε να επιδιώκει) τη διαμόρφωση μιας προσωπικής στάσης και θέσης απέναντι στο “καλό” γενικότερα και στην ποίηση ειδικότερα, δηλαδή μιας φιλοσοφίας δικής του πάνω στο καλλιτεχνικό φαινόμενο καθορίζουσας το ποιητικό του ύφος και την έκφρασή του κατ’ επέκταση. Επομένως, είναι σε θέση ο ποιητής να ερμηνεύσει και να υποστηρίξει θεωρητικά τον τρόπο δουλειάς του; Έχει προβληματιστεί πάνω στη δική του ματιά απέναντι στο ποιητικό φαινόμενο; Μπορεί να εξηγήσει τον εαυτό του ως συγγραφέα/ποιητή; Με λίγα λόγια έχει τη δική του ποιητική;
Μια τέτοια ποιητική, διαμορφωτική του συγγραφικού του σύμπαντος, καθίσταται αναγκαία στον δημιουργό γιατί του δίνει τους προσανατολισμούς εκείνους για να κινηθεί στον χώρο της ποίησης χωρίς τη βοήθεια αισθητικών κανόνων τεθειμένων από τρίτους. Παράλληλα τον βοηθάει ν’ αποκτήσει συνείδηση του ρόλου του ως ποιητή κι επίγνωση του τρόπου δουλειάς του και του αποτελέσματος που αυτός επιφέρει. Η ποιητική συγκροτεί τη σκέψη του και τη μέθοδο του συντελώντας στον γεωμετρικό χαρακτήρα του έργου του.
Η αντίληψη ότι ο ποιητής γράφει όπως του έρθει σε στιγμές ρέμβης, αναπόλησης και νιρβάνας, ανεπίγνωστα και απροβλημάτιστα δεν ευσταθεί. Ο ποίηση δεν μπορεί ν’ αποτελεί αντικείμενο εργασίας των αργόσχολων, των επιδειξιομανών, των ανίατα επιθυμούντων ν’ ανέβουν στη συνείδηση των άλλων και της κοινωνίας κι εκείνων που, λόγω κορεσμού της ζωής τους της ίδιας, αποφασίζουν να συγγράψουν για να ξεπεράσουν την πλήξη τους!
Εξυπακούεται ότι όσο προχωρά στη συγγραφή ο ποιητής, η ποιητική του αλλάζει και μαζί με αυτήν κι ο ίδιος. Αυτό σημαίνει ότι δεν στατικεύεται ούτ’ η ποιητική του ούτ’ αυτός μέσ’ από παγιωμένες θέσεις κι ιδέες. Η σχέση του, λοιπόν, με την ποιητική του είναι διαλεκτική: την εξελίσσει και μέσα απ’ αυτήν ωριμάζει κι ο ίδιος. Η εξέλιξη αυτή προφυλάσσει τον ποιητή από επαναλήψεις και βαρετούς μανιερισμούς που μοιραία βαλτώνουν το έργο του.
Η αναζήτηση, λοιπόν, μιας προσωπικής ποιητικής προσδίδει στον δημιουργό ένα βάρος κι ένα κύρος που αντικατοπτρίζεται τόσο στο ύφος του όσο και στο ίδιο του το έργο και είν’ αυτή τούτη η αναζήτηση που ξεχωρίζει τον σοβαρό από τον ασόβαρο ποιητή.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα