Μέρα αποφράδα για το μικρό χωριό μου τα Χαιρεθιανά Κισάμου

Μέσα στην 4χρονη κατοχή που ακολούθησε τη Μάχη της Κρήτης, ο Γερμανός κατακτητής δεν ξέχασε ούτε στιγμή πως η κρητική μαγκούρα έγινε ρόπαλο Ηρακλή που σακάτεψε και θρυψάλιασε τα κόκκαλά του. Πλήρωσαν βέβαια την αποκοτιά τους αυτή οι Κρητικοί με εκτελέσεις, εμπρησμούς, φυλακίσεις σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, μα ποτέ δεν τόβαλαν κάτω και ποτέ δεν εσυνθηκολόγησαν. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα της εκδίκησης και του αφανισμού φτάνουμε στα μέσα Αυγούστου του 1944. Ο κατακτητής, εκτός των άλλων, κάνει και επιτάξεις τροφίμων, που τα προορίζει για τον στρατό του. Έτσι, το φάσμα της πείνας που επικρατεί στις πόλεις, φτάνει και στα χωριά, που μέχρι τότε εθεωρούντο προνομιούχα. Σε μια μεγάλη αποθήκη στον Δραπανιά (το χωριό μου τότε ανήκε στην κοινότητα Δραπανιά και ο πρόεδρος ήταν Χαιρεθιανός) έχουν συγκεντρωθεί πολλά προϊόντα. Υπάρχουν μέσα σιτηρά, αλεύρι, όσπρια, αβγά, αμύγδαλα, κρεμμύδια, λάδι, πατάτες κ.ά. Η εθνική αντίσταση αποφασίζει να πάρει αυτά τα τρόφιμα για τις ανάγκες των αντάρτικων ομάδων που βρίσκονται στην περιοχή του δυτικού Σελίνου και των εννιά Χωριών, μα και για να μοιράσει και στους κατοίκους των γύρω χωριών που λιμοκτονούσαν. Το εγχείρημα καταστρώνεται στα Χαιρεθιανά σε όλες του τις λεπτομέρειες και μπαίνει σ’ εφαρμογή. Αρχηγός είναι ο παπα – Σπύρος, καπετάνιος του ΕΛΑΣ, πλαισιωμένος από αντάρτες και πολλούς Χαιρεθιανούς. Υποχρεώνεται ο πρόεδρος (που δυστυχώς υπήρξε και το μοιραίο πρόσωπο για την καταστροφή που ακολούθησε) να πάει να ανοίξει την αποθήκη. Είναι τα μέσα Αυγούστου του ’44. Η Αποθήκη ανοίγει τη νύχτα και σε λίγο τίποτε δεν μένει μέσα. Αλλα προϊόντα προωθούνται στ’ αντάρτικα λημέρια και άλλα μοιράζονται επί τόπου. Ο κατακτητής δείχνει πως δεν πειράχτηκε και για ό,τι έγινε αδιαφορεί. Είχε όμως στα χέρια του λίστα με τα ονόματα Χαιρεθιανών που πήραν μέρος στο σαμποτάζ. Οι χωριανοί από την πρώτη στιγμή παίρνουν τα μέτρα τους. Ολοι έχουν ετοιμάσει κρυψώνες στα σπίτια τους, μα τα βράδια διανυκτερεύουν στο ύπαιθρο. Είναι 27 προς 28 Αυγούστου 1944. Μια πρόωρη βροχή, μα και η χρονική απόσταση που έχουν πάρει τα γεγονότα, κάνουν τους κατοίκους να διανυκτερεύσουν στο χωριό. Υπήρχε όπως προανέφερα η εναλλακτική λύση του κρυψώνα στο σπίτι. Τα βαθιά χαράματα τα σκυλιά ουρλιάζουν δαιμονισμένα. Κανείς τώρα δεν αμφιβάλλει πως η συμφορά έφταξε. Στα τρία υψώματα που περιβάλουν το χωριό έχουν εγκατασταθεί πολυβόλα που έχουν σκοπό να ελέγχουν όλες τις εξόδους. Είχαν βλέπετε γίνει αναγνωρίσεις σε χρόνο ανύποπτο. Αρχίζει πια να χαράζει. Οι χωριανοί είναι όλοι στο πόδι. Οι μεγάλοι κρύβονται και τα γυναικόπαιδα περιμένουν με την ψυχή στο στόμα. Είμαι τότε γύρω στα 15. Ο πατέρας μου κρύβεται στον αχερώνα κι ο αδερφός μου σ’ έναν ανηφόρα από πιθάρι θραψανιώτικο κι εγώ στην κουφάλα μίας πυκνόφυλλης μουριάς στην από πάνω αυλή του μπαρμπα-Αριστείδη. Από εκεί, βλέπω και ακούω τα πάντα. Ακούω τον θόρυβο της γερμανικής μπότας στο καλντερίμι, βλέπω τους γκεσταπίτες να τραβούν τεράστιους σκύλους που οσμίζονταν την ανθρώπινη σάρκα μέσα στο σπίτι. Δεν περνά πολλή ώρα, που περνούν γύρω στα δύο μέτρα από δίπλα μου και πιο εκεί η θεία Αριστείδαινα με την κόρη της, που καμώνονται πως ταΐζουν τις κότες. Από τη στιγμή αυτή αρχίζει μιά τραγωδία που μπροστά της ωχρυούν οι τραγωδίες του Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Δύο μπαίνουν μέσα στο σπίτι κι ο τρίτος μένει έξω. Δεν περνά ούτε λεπτό και βγαίνει ο ένας που τραβούσε τον 18χρονο Νικόλα Λουβιτάκη.

Τον στήνει στον τοίχο και τον εκτελεί μπροστά στα μάτια της μάνας του και της αδερφής του. Αμέσως κάνει νόημα στον άλλο που στέκει απ’ έξω και μπαίνουν τώρα κι οι δύο μέσα. Με σπαρακτικές φωνές η αδερφή υποβαστάζει το παλληκάρι που πέφτει νεκρό στην αγκαλιά της μάνας του. Σε χρόνο λιγότερο από δύο λεπτά βγαίνουν οι δήμιοι τραβώντας τον άλλο γιο, τον 20χρονο Νικήτα, τον στήνουν στον τοίχο και τον εκτελούν κι οι δύο μαζί. Τώρα οι γυναίκες σπαράζουν. Η αδελφή αγκαλιάζει τ’ αδέρφια της κι η μάνα σαν λέαινα προσπαθεί να ξεσκίσει με τα νύχια της τ’ ανθρωπόμορφα τέρατα. Αυτοί, με δύναμη τη σπρώχνουν και βιαστικά απομακρύνονται στρίβοντας τη γωνία. Εγώ, στο θέαμα αυτό, νοιώθω το αίμα μου να παγώνει και τα πόδια μου νάναι βιδωμένα στο χώμα. Πόση ώρα έμεινα εκεί, δε θυμάμαι. Οι πυροβολισμοί τώρα συνεχίζονται στην από πίσω ρούγα. Εκτελείται μέσα στο σπίτι του ο Αποστόλης Στεφανουδάκης, 57 χρόνων, πατέρας 4 παιδιών και μέσα σ’ ένα ανηφόρα ο Κωστής Παντελάκης, 28 χρόνων. Η μέρα έχει πια σηκώσει και η εκκαθάριση συνεχίζεται. Συλλαμβάνονται 55 άνδρες από 15 μέχρι 78 χρόνων. Από εκεί, περιστοιχισμένοι από τους επιδρομείς, κατηφορίζουν προς Καλουδιανά. Εκεί, τους στοιβάζουν στ’ αυτοκίνητα και τους μεταφέρουν στο κολαστήρι της Αγιάς.

Στο χωριό τώρα κλαίνε τους νεκρούς κι οι σπαραγμοί, οι κατάρες κι οι οιμωγές απλώνονται απ’ άκρη σ’ άκρη. Οι έγκλειστοι της Αγιάς υπομένουν τα πιο φρικτά βασανιστήρια. Στοιβαγμένοι όλοι σ’ έναν θάλαμο 4×5. Ετσι φτάνουμε στις 17 Σεπτεμβρίου 1944. Η πόρτα του θαλάμου ανοίγει, όχι όμως για το καθημερινό μέτρημα, μα για να πάρουν τους αδελφούς Μανώλη (22 χρόνων) και Μίμη (20 χρόνων) Σχετάκη και τον Κωστή Φωτεινάκη 57 χρόνων και να τους εκτελέσουν μαζί με άλλους πατριώτες τη μέρα εκείνη. Είχαν δυστυχώς καταδοθεί πως είχαν πάρει μέρος στο σαμποτάζ. Την ίδια τύχη βέβαια θα είχαν και οι υπόλοιποι, αν στο μεταξύ δεν γονάτιζε το χιτλερικό τέρας και από τα πράγματα έπρεπε ν’ αλλάξει τακτική. Οι έγκλειστοι απελευθερώνονται και σαν σκιές ανθρώπινες από τις κακουχίες, την πείνα και τις ψείρες γυρίζουν στο χωριό κι η πρώτη τους φροντίδα είναι να στήσουν μνημείο περίτεχνο για τους νεκρούς τους. Απ’ όσα παραπάνω σε συντομία ανέφερα, φαίνεται πως τα Χαιρεθιανά δεν υστέρησαν σε μεγαλείο και θυσία από τ’ άλλα χωριά της Κρήτης. Και τελειώνοντας, θέλω να πω τούτο. Πως εμείς εδώ, όταν μας ρωτούν, αν οι ήρωές μας πέθαναν, απαντούμε με τους στίχους του ποιητή: Όχι!! Πως πέθαναν δεν ειν’ αλήθεια καλοκοιτάχτε κι όπου η γης φανεί πως αναπνέουν τα πλατιά της στήθια εκεί από κάτω είναι όλοι ζωντανοί. Και μέσα στον ατέλειωτο καιρό οι ήρωες θα μπαίνουν στην αράδα και τραγουδώντας τη μεγάλη Ελλάδα θα σέρνουν τον αιώνιο χορό. *συνταξιούχος δάσκαλος