Bιότοπος – περιγραφή
H επιστημονική ονομασία του βοτάνου είναι Aloysia triphylla (Αλοϋσια η τρίφυλλος). Άλλα συνώνυμα του βοτάνου είναι Lippia citriodora (Λιππία η κίτροσμος), Verbena triphylla (Βερβένα η τρίφυλλος- δεν έχει καμία σχέση με την Verbena officinalis με την οποία συχνά συγχέεται), Aloysia citriodora, Zaphamia citriodora και Lemon Verbena. Ανήκει στην οικογένεια των Βερβενοειδών. Την συναντούμε με τις ονομασίες Λεμονόχορτο, Αλουίζα, Αλουσία, Λουίζα, Ελουίζα, Λιππία, Ομορφόχορτο.
Είναι φυτό ημιανθεκτικό, φυλλοβόλο, πολυετές. Στη χώρα μας φτάνει συνήθως σε ύψος το 1-1,5 μέτρο. Σε ποικιλία που καλλιεργήθηκε στο Κέντρο Γεωργικής Έρευνας Μακεδονίας Θράκης σε γραμμή παρατηρήσεων δεν ξεπέρασε το ύψος του ενός μέτρου. Στην Κρήτη όμως συχνά συναντούμε φυτά που ξεπερνούν αρκετά τα 2 μέτρα, ενώ στο νησί Ράιτ (Αγγλία) όπου για πρώτη φορά καλλιεργήθηκε τον 18ο αιώνα, αναφέρεται πως έφτασε σε ύψος τα 4,5 μέτρα.
Έχει φύλλα με κοντό μίσχο, λογχοειδή, αδενώδη, οδοντωτά ή ακέραια σε σπονδύλους των 3 ή 4. Ανθίζει τέλος Μαΐου με αρχές Ιουνίου και βγάζει άνθη λευκά, μικρά σε μασχαλιαίους ή επάκριους βότρεις με σπονδυλωτή διάταξη. Δεν αντέχει σε ψυχρές θερμοκρασίες και χάνει τα φύλλα της τον χειμώνα.
Στη Ελλάδα το φυτό έχει εγκλιματιστεί τελείως. Υπάρχει μάλιστα και μία ποικιλία η Κομβανθής, πολύχρονη με βλαστούς που ριζοβολούν έρποντας και φύεται σε παραθαλάσσιες περιοχές και ελώδεις εκτάσεις της Αττικής, Πελοποννήσου, Σύρου και Κρήτης.
Ιστορικά στοιχεία:
Η Λουΐζα έφτασε στην Ευρώπη τον 17ο αιώνα από τους Ισπανούς που την έφεραν από τη Νότιο Αμερική. Στην Αμερική το βότανο το ονόμαζαν Κέντρον. Το όνομα Λουΐζα το πήρε προς τιμή της Μαρίας – Λουίζα Τερέσα ντε Πάρμα (1751-1819) συζύγου του Βασιλιά Κάρλος του 4ου της Ισπανίας, η οποία όπως αναφέρεται το έπινε συχνά.
Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς η Λουΐζα ήρθε στην Ελλάδα. Είναι όμως σαφές πως από πολύ παλιά το βότανο αυτό χρησιμοποιείται στη λαϊκή ιατρική του τόπου μας. Ο μοναχός Αγάπιος που έζησε τον 17ο αιώνα και εξέδωσε το 1620 στη Βενετία το «Γεωπονικό» του, ίσως από ερανισμούς από το Βοτανολόγιο του Κάστωρος Ντουράντε, που τον αποκαλεί «έμπειρο ιατρό» αναφέρει ότι το φυτό αυτό έχει πολλές θεραπευτικές ιδιότητες, χρησιμοποιούμενο όμως ιδίως κατά του πονόματου. Ο Κάστωρ Ντουράντε το συνιστούσε σε έγχυμα κατά των στομαχικών παθήσεων και σαν θαυμάσιο χωνευτικό. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιείται έντονα ακόμα και σήμερα. Ο Cazin το συνιστούσε σαν περίφημο στομαχικό και αντισπασμωδικό, κατά της δυσπεψίας, των γαστραλγιών, των νευρώσεων του στομάχου κ.α. Παράλληλα όμως το έγχυμα αυτό το συνιστούσε για την λεπτότητα του δέρματος σε πλύσεις προσώπου. Για την χρήση όμως αυτή πρέπει να συλλέγονται πρόσφατα φύλλα και οι ανθισμένες κορυφές.
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιήθηκε για τις στομαχικές διαταραχές και τις νεφρολιθιάσεις λόγω της διουρητικής δράσης της. Στη Λατινική Αμερική χρησιμοποιήθηκε ενάντια στο άσθμα, το κρυολόγημα, τους κολικούς, τη διάρροια, τη δυσπεψία και τον πυρετό. Το έγχυμα του βοτάνου γίνεται πολύ ευχάριστο αν του προσθέσουμε μέλι ή αναμιχθεί με γάλα.
Συστατικά-χαρακτήρας:
Είναι βότανο στυπτικό, αρωματικό και πλούσιο σε αιθέρια έλαια.
Όλο το φυτό αναδίδει μια διαπεραστική οσμή ανάλογη των λεμονιών και κίτρων, που γίνεται εύκολα αντιληπτή αν τρίψουμε τα φύλλα μεταξύ των δακτύλων.
Οι μεμβράνες στο κάτω μέρος του φύλλου περιέχουν πτητικά έλαια (σε αναλογία 0,90% που αντικαθιστά στην αρωματοποιία την κιτρονέλη, έχει πυκνότητα 0,900 και περιέχει 35% κιτράλη). Για τον λόγο αυτό τα φύλλα συνθλιβόμενα να αναδίδουν έντονο άρωμα λεμονιού.
Η γεύση του είναι πικρή, λίγο δριμεία και αρωματική.
Περιέχει βερβεναλίνη, βερβενίνη, αιθέριο έλαιο (το οποίο περιέχει τις αλδεϋδες νεράλη, γερανιάλη και τα μονοτερπενοειδή λιμονίνη, καρβόνη, διπεντίνη, λιναλόλ, νερόλ και γερανιόλη), μια πικρή ουσία και μία τανίνη που δεν έχουν εξερευνηθεί οι ιδιότητές της.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Η Λουΐζα ανθίζει τέλος Μαΐου με αρχές Ιουνίου. Άνθη, φύλλα και βλαστοί έχουν θεραπευτικές ιδιότητες. Τα φύλλα τα μαζεύουμε τον Μάιο πριν αρχίσουν να μαραίνονται και να σκουραίνουν. Αποξηραίνονται πολύ γρήγορα, διατηρώντας το χρώμα και το άρωμα τους. Οι σπόροι ωριμάζουν Σεπτέμβριο και Οκτώβριο.
Εκτός όμως από τις θεραπευτικές της ιδιότητες, η Λουΐζα είναι πολύ καλή στο να αρωματίζει τα ροφήματά μας, αλλά παράλληλα με τα νωπά φύλλα του βοτάνου μπορούμε να αρωματίσουμε λάδι και ξύδι, ποτά, γλυκίσματα, ζελέ και κέικ. Μια κουταλιά του γλυκού ψιλοκομμένα νωπά φύλλα σε σπιτικό παγωτό είναι μια ενδιαφέρουσα γεύση.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Έχει δράση ήπια ηρεμιστική, αντιπυρετική και σπασμολυτική, ιδιαίτερα για το πεπτικό σύστημα, όπου βοηθά την πέψη και μειώνει τις κράμπες. Είναι καταπραϋντική, ιδιαίτερα των βρόγχων και της ρινικής κοιλότητας.
Τη χρησιμοποιούμε σε εμπύρετα κρυολογήματα και δυσπεψία. Βοηθά επίσης σε διάρροιες και αιμορραγίες. Εξωτερικά χρησιμοποιείται υπό μορφή καταπλασμάτων στους νευρικούς πόνους, ισχιαλγία, νευρικές κεφαλαλγίες και πόνους στα αυτιά. Στην αρωματοθεραπεία χρησιμοποιείται για νευρικά και πεπτικά προβλήματα, για την ακμή, καλόγερους και κίστες.
Συνίσταται για τις λεφρολιθιάσεις λόγω της διουρητικής της δράσης.
Το έγχυμα της Λουΐζας διεγείρει το γενικό μεταβολισμό, διώχνει την ξινίλα και τα αέρια και κάνουν πιο αποτελεσματικές τις δίαιτες αδυνατίσματος. Δεν είναι βέβαια πανάκια για να χάσουμε βάρος. Αυτό χάνεται μόνο όταν λαμβάνουμε λιγότερες θερμίδες από όσες καταναλώνουμε. Ένα μίγμα όμως Τσουκνίδας και Λουΐζας δείχνει να βοηθά στην προσπάθεια μας, να αδυνατίσουμε.
Η Λουΐζα είναι χρήσιμη και στις αϋπνίες που προέρχονται από νευρική κούραση. Η καταπραϋντική δράση του φυτού και η αντισηπτική του ικανότητα το κάνουν πολύτιμο στο μπάνιο. Κρεμάστε ένα σακουλάκι με φύλλα στο νερό του μπάνιου, για να απολαύσετε το άρωμα και την χαλαρωτική φύση του βοτάνου.
Το αιθέριο έλαιο του φυτού έχει εντομοκτόνο και βακτηριοκτόνο δράση.
Παρασκευή και δοσολογία:
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε σε ένα κουταλάκι του τσαγιού ξηρό βότανο ένα φλιτζάνι βραστό νερό και το αφήνουμε σκεπασμένο για 10 λεπτά. Σουρώνουμε και το πίνουμε πριν κρυώσει.
Προφυλάξεις:
Να έχουμε υπ’ όψιν μας ότι μπορεί η μακρόχρονη χρήση της να ερεθίσει το στομάχι. Για τον λόγο αυτό την πίνουμε 2-3 εβδομάδες, διακόπτοντας στη συνέχεια για μία εβδομάδα, όπως άλλωστε πρέπει να κάνουμε με όλα τα βότανα που χρησιμοποιούμε.
Αποφεύγουμε την χρήση κατά την εγκυμοσύνη και τον θηλασμό. Την αποφεύγουμε και σε περίπτωση που έχουμε χαμηλή πίεση ή παθήσεις των νεφρών γιατί μπορεί να τα ερεθίσει.
