Παραθέτουμε δυο λαϊκά στιχουργήματα με λυρική αλλά και επική έξαρση που καταδεικνύουν την αγάπη του απλού ανθρώπου της Κρήτης στο πρόσωπο και το έργο του εθνάρχη μας, αλλά ταυτοχρόνως και σε όσα μεγαλειώδη και τραγικά διαδραματίστηκαν με αφορμή το θάνατό του, τον Μάρτιο του 1936.
Το ένα είναι η “Μαύρη Καρδιά του Θερίσου” του Ιωάννη Ροκάκη δημοσιευμένο στο βιβλίο “Ελ. Βενιζέλος” του Χαράλαμπου Χρήστου Προυκάκη και το άλλο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Ελευθερίου Βενιζέλου του Ιωάννη Χαλιβελάκη. Το πρώτο επιλέχτηκε ως απόλυτος ύμνος του Θερίσου, τόπος νάμα στο ξεκίνημα του Βενιζέλου και που σηματοδότησε την πορεία του και το δεύτερο με την επιφύλαξη του αδημοσίευτου παρότι γραμμένο, λίγες μέρες μετά το θάνατό του. Περιήλθε στα χέρια μας από τον γιο τού Καμπουρομανώλη -που αναφέρεται στο λαϊκό άσμα- Ηλία Καμπουράκη.
Βιβλιογραφία
-“Ελευθέριος Βενιζέλος” του Χαράλαμπου Χρηστ. Προυκάκη
– “Ελευθέριος Βενιζέλος ο εθνικός ηγέτης” του Θεοδωράκη Εμμανουήλ, εκδ. Αστερίας, Αθήνα 208
Η Μαύρη Καρδιά του Θερίσου
Παρακαλώ την Έλενα, τα τέκνα Βενιζέλου
να κάμουμε προτίμηση, στο Θέρισο στο τέλος
να μας επιτρέψουνε, Δώρο απ’ το χωριό μας
να στείλουμε στον αρχηγό, που ‘χαμε στο πλευρό μας
Κυπαρισσάκι εύμορφο με χώμα του χωριού μας
να πάμε να το φυτέψουμε στον τάφο του αρχηγού μας.
Το Κυπαρίσσι στέλνομε να το ποτίζει η βρύση
γιατί ποτέ το Θέρισο δεν θα τον λησμονήσει
Τα κυπαρίσσια έχουνε, την έννοια μεγάλη.
Ο Βενιζέλος ύψωσε τσ’ Ελλάδας το κεφάλι
το Βενιζέλο είχαμε ακόμα στο πλευρό μας
τώρα απέθανε κι αυτός κι ετάφη το χωριό μας.
Το Θέρισο δοξάστηκε σ’ όλην την οικουμένη
Τώρα στα μαύρα ντύθηκε, ποτέ του δεν λευκαίνει
δεν ημπορώ να γράψω πια, τα μάτια μου είναι βρύση
και η καρδιά μου κλείστηκε, το στόμα μου εσφραγίσθη.
Ιω. Ροκάκης
Τραγούδι αφιερωμένο εις την μνήμη του Ελευθερίου Βενιζέλου
» 18 Μαρτίου 1936
Μαρτίου στις 18 πέθανε στο Παρίσι
στη μοίρα της Ελλάδας μας να ορφανέψει η Κρήτη.
Ευθύς τηλεγραφήσανε φίλοι του από τη Γαλλία
να στείλουν να τον παραλάβουνε πολεμικά μας πλοία.
Οι Γάλλοι που ήταν φίλοι του και τον αναγνωρίσαν
τον Ντεσπερύ Στρατηγό στείλαν φρουρό και τον τιμήσαν.
Αφού τον παραλάβανε κίνησε η αρμάδα
Ολόμαυρα εφόρεσε ολόκληρη η Ελλάδα.
Για την Αθήνα κίνησαν να αγκυροβολήσουν
Το τελευταίο ασπασμό οι Έλληνες να τ’ αφήσουν.
Ευθύς πληροφορήθηκε η Έλενα Βενιζέλου
πως στην Αθήνα που τον παν οι εχθροί του δεν τον θέλουν.
Διέταξε διεύθυνση ν’ αλλάξουν οι καπετάνιοι
και να αγκυροβολήσουνε Χανίων το λιμάνι.
Τα πλοία όταν φθάσανε Χανιών την παραλία
η ΄πόλις όλη σείστηκε από την ομοβροντία.
Χιλιάδες είχανε συγκεντρωθεί οι φίλοι του Χανιώτες
Ολόμαυρα είχαν ντυθεί και των σπιτιών οι πόρτες.
Αφού τον αποβίβασαν και στα Χανιά τον βγάλαν
Σε πυροβόλου τους τροχούς το φέρετρο εβάλαν.
Τιμητική φρουρά εμπήκανε οι Κρήτες Βρακοφόροι,
όλοι λεβέντες ήτανε της Κρήτης το ξαθέρι
Λεβέντες όλοι ήτανε, ντυμένοι Σιλιβάρια
όλοι Χανιώτες ήτανε της Κρήτης παλικάρια.
Μπροστά μπροστά εστέκετο ένα περιστεράκι
στο Θέρισο γέννημα αναθρεφτός Μανούσος το Ροκάκι.
Και παραδίπλα στέκεται η λεβεντιά της νιότης
από το Θέρισο είναι κι αυτός ο Μπαλαντινοπαναγιώτης.
Στην άλλη μεριά στο φέρετρο όμορφο χελιδόνι
Θερισιανός είναι κι αυτός ο Καμπουρομανώλης.
Μαζί του δίπλα στέκεται όμορφο αηδονάκι
από τον Αποκόρωνα Μανούσος Μανουσογιαννάκης.
Σιγά σιγά τον ετραβούν ,σιγά τον ετραβούσαν
Χαλέπα Αγιά Μαγδαληνή, εκεί τον προσκυνούσαν.
Τρία 24ωρα οι φίλοι του περνούσαν
με δάκρυα στα μάτια τους τον απαχαιρετούσαν.
Ποτέ δεν ξαναβρέθηκε τόση πολυκοσμία
να συνοδεύσουν τον νεκρό εις το Προφήτη Ηλία,
για να κοιτάζει από εκεί Χανιών την Πολιτεία,
γιατί από εκεί ξεκίνησε για την Ελευθερία.
Χιλιάδες είχαν μαζευτεί απ’ όλη την οικουμένη,
γιατί είχε όνομα ακουστό Αιώνια θα μένει.
Όλες οι ιστορίες έχουνε πάντα αρχή και τέλος.
Ποτέ τέλος δε θα βρεθεί για το Λευτέρη Βενιζέλο.
Αυτός που το εσύνθεσε τούτο το τραγουδάκι
Ήτανε τότε 19 χρονών Μάκης Χαλιβελάκης.
Εις την Δρακόνα κατοικεί και είναι και ριζίτης
Και έχει αίμα ελληνικό και είν’ παιδί τσης Κρήτης.
Μάρτιος 1936
Εμμανουήλ Χαλιβελάκης του Δημ.
Δρακόνα Κυδωνίας Χανίων Κρήτης
