Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

Κουνούπι: ο ενοχλητικός επισκέπτης του καλοκαιριού

» Ο δρ Αντώνης Μιχαηλάκης από το Μπενάκειο μιλά στα “Χ.ν.” για τα νέα ερευνητικά δεδομένα
Ο πιο σταθερός… καλοκαιρινός επισκέπτης στην Κρήτη είναι το κουνούπι και συγκεκριμένα ο “τίγρης”. Το ενοχλητικό είδος που έχει φωλιάσει για τα καλά στο νησί, δεν αντιμετωπίζεται εύκολα και αποτελεί αντικείμενο έρευνας για την επιστημονική κοινότητα.
Για τα νέα ερευνητικά δεδομένα, τους τρόπους διαχείρισης των πληθυσμών κουνουπιού και την ανάγκης εκπαίδευσης των πολιτών για αυτοπροστασία μιλά στα “Χανιώτικα νέα” ο ερυνητής στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (ΜΦΙ) δρ. Αντώνης Μιχαηλάκης.
Ο ίδιος απαντά και στο επίκαιρο ερώτημα για ενδεχόμενη μετάδοση του κορωνοϊού μέσω των κουνουπιών αλλά και για το γενικότερο ρόλο των εντόμων στην εξάπλωση επιδημιών.

• Βρισκόμαστε λίγο πριν την έναρξη του καλοκαιριού και στα Χανιά ξεκινήσαμε ήδη να βλέπουμε κουνούπια. Σύμφωνα με τα δικά σας ερευνητικά δεδομένα, πώς αναμένεται να κινηθεί ο πληθυσμός των κουνουπιών στην Κρήτη και ειδικά αυτός του «τίγρη»;
Ο φετινός χειμώνας χαρακτηρίστηκε από ήπια καιρικά φαινόμενα χωρίς να σημειωθούν χαμηλές θερμοκρασίες. Δυστυχώς, οι συνθήκες αυτές και σε συνδυασμό με το κλίμα που επικρατεί την άνοιξη και το καλοκαίρι στην ΠΕ Χανίων ευνοεί τη δημιουργία μεγάλων πληθυσμών των κουνουπιών. Το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο για αρκετά χρόνια παρακολουθούσε τη διακύμανση των κουνουπιών στην Κρήτη και ειδικότερα για το Ασιατικό κουνούπι τίγρης βλέποντας την εισαγωγή και εγκατάστασή του στο νησί, για πρώτη φορά, είχε οργανώσει αρκετές δράσεις με στόχο την ενημέρωση των αρμόδιων υπηρεσιών αλλά και των πολιτών. Αν και δεν έχουμε κάποιο σύστημα πρόβλεψης της πληθυσμιακής διακύμανσης των κουνουπιών, όλοι μπορούν να φανταστούν ότι η παρουσία των κουνουπιών θα είναι το ίδιο ενοχλητική όπως κάθε χρόνο και θα μας θυμίζουν συνεχώς ότι θα πρέπει να δράσουμε ταυτόχρονα και με ακρίβεια τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

• Εχει ανακοινωθεί και η έναρξη των ψεκασμών από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας. Έχει αλλάξει κάτι στην καταπολέμηση τα τελευταία χρόνια, μετά και τις σχετικές έρευνες που έκανε το Μπενάκειο στην Κρήτη;
Πιστεύω ότι όλοι οι πολίτες πλέον έχουν καταλάβει ότι στα προβλήματα δημόσιας υγείας δεν υπάρχουν «μαγικές λύσεις». Το ίδιο συμβαίνει και με τα κουνούπια που πλέον έχει γίνει κατανοητό ότι οι «ψεκασμοί» δεν επαρκούν για να μειώσουν τους ήδη ενεργούς πληθυσμούς τους. Απαιτούν από κάθε κοινωνία να δρα διαχειριστικά και όχι αποκλειστικά με τη μορφή καταπολέμησης. Τα κουνούπια δεν γνωρίζουν ιδιοκτησίες και σε καμία περίπτωση «δε συγχωρούν» διαχειριστικά λάθη εκ μέρους μας. Για παράδειγμα, η εκπαίδευση των πολιτών για τη φροντίδα του χώρου τους (ώστε να μην έχει εστίες αναπαραγωγής κουνουπιών) είναι διαχείριση ενώ η εφαρμογή βιοκτόνων στα ρέματα και σε άλλους δημόσιους χώρους είναι καταπολέμηση. Όμως όταν αυτή η καταπολέμηση γίνεται με τον σωστό σχεδιασμό, έγκαιρα και με τη σωστή εφαρμογή βιοκτόνων τότε μπορεί να τη θεωρήσουμε ταυτόχρονα και διαχείριση. Ειδικότερα για τον τίγρη, λόγω της βιολογίας του που θέλει μικρές εστίες νερού για τον πολλαπλασιασμό του, οι ψεκασμοί δείχνουν να μη βοηθάνε όπως θα θέλαμε και για το λόγο αυτό προτείνονται συνδυαστικά και με άλλες μεθόδους όπως αυτής της «πόρτα-πόρτα». Όμως, όπως σε όλες τις μεθόδους έτσι και στην περίπτωση της «πόρτα-πόρτα» απαιτεί σωστό σχεδιασμό, σωστή ενημέρωση των πολιτών και συνεχή αξιολόγηση των αποτελεσμάτων για την εφαρμογή διορθωτικών μέτρων, αν απαιτηθεί. Συμπερασματικά να τονίσουμε ότι όλες οι έρευνές μας στην Κρήτη, σε ολόκληρη την Ελλάδα αλλά και σε άλλες χώρες αναδεικνύουν συνεχώς την ανάγκη της ορθολογικής διαχείρισης των κουνουπιών αφού καμία μέθοδος ή δράση από μόνη της δεν είναι αρκετή για να μειώσει τον πληθυσμό των κουνουπιών.

• Μας είχατε μιλήσει στο παρελθόν για μια πειραματική αντιμετώπιση με εξαπόλυση στείρων αρσενικών κουνουπιών, με στόχο τη μακροπρόθεσμη μείωση του πληθυσμού του τίγρη. Τι αποτελέσματα είχατε;
Όπως γνωρίζετε, η πιλοτική εφαρμογή έγινε για πρώτη φορά την Ελλάδα το 2018 και εκ τότε έγιναν μία σειρά ενεργειών που έφεραν τη χώρα μας ευρωπαϊκά στην πρώτη θέση τόσο για τον σχεδιασμό όσο και για τα αποτελέσματα. Το ΜΦΙ σε συνεργασία και με άλλους φορείς συνδύασε τη συγκεκριμένη τεχνική και με τη μέθοδο «πόρτα-πόρτα» πετυχαίνοντας τη δραματική μείωση των κουνουπιών στην περιοχή όπου εφαρμόστηκε. Τα αποτελέσματα μας σε συνδυασμό και με άλλων κρατών οδήγησαν στην έναρξη ενός πολύ μεγάλου εγχειρήματος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας που ως στόχο έχει την αξιολόγηση της μεθόδου αυτής στη μείωση των κρουσμάτων από ιούς που μεταδίδονται από τον τίγρη και άλλα παρόμοια κουνούπια όπως πχ Δάγκειος, Chikungunya, Κίτρινος Πυρετός και Ζίκα [https://www.iaea.org/newscenter/news/fighting-chikungunya-dengue-yellow-fever-and-zika-new-guidelines-bring-global-harmonization, πρόσφατη ανακοίνωση του ΔΟΑΕ όπου μου ζητήθηκε να εκφέρω και τη γνώμη μου για τη σημαντικότητα του θέματος (στην τελευταία παράγραφο)].

• Θα μπορούσε να εφαρμοστεί κάτι τέτοιο στην Κρήτη; Εχουν επικοινωνήσει μαζί σας εκπρόσωποι της Περιφέρειας;
Πιστεύω ότι σε μερικά χρόνια θα είναι διαθέσιμη σε επίπεδο Περιφέρειας ή Δήμων. Δηλαδή θα μπορεί ο κάθε φορέας που είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση των κουνουπιών να επιλέγει την περιοχή της εξαπόλυσης στείρων κουνουπιών. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η μέθοδος αυτή είναι «άλλη μία διαθέσιμη μέθοδος» και δε θα αντικαταστήσει τις ήδη υπάρχουσες. Ο πολίτης θα πρέπει να συνεχίσει να μην αφήνει μικρο-εστίες αναπαραγωγής κουνουπιών στο σπίτι του και οι αρμόδιες αρχές να εκτελούν με σωστό τρόπο τη διαχείριση των εστιών αναπαραγωγής κουνουπιών σε δημόσιους χώρους.
Ως ΜΦΙ, όταν σχεδιάζουμε και αξιολογούμε οτιδήποτε καινοτόμο για την Ελλάδα, στόχος μας είναι ο εμπλουτισμός του «οπλοστάσιού» μας με νέα όπλα για τη μάχη μας ενάντια στα κουνούπια. Στο ίδιο πνεύμα ήταν και η αξιολόγηση της μεθόδου «πόρτα-πόρτα» που δείχνει ότι σύντομα θα εφαρμόζεται (έστω και πιλοτικά) σε πολλούς Δήμους της χώρας μας.

• Τον τελευταίο χρόνο διαβάσαμε διάφορες προτάσεις ή έρευνες αναφορικά με τα ερασιτεχνικά μέτρα αντιμετώπισης του κουνουπιού στο σπίτι. Ακόμα και για μπολ με ζαχαρόνερο έχουμε ακούσει! Πρακτικά τι μπορεί να κάνει κάποιος στο σπίτι του πέρα από τις “παραδοσιακές” ταμπλέτες ή τα απωθητικά κεριά και φώτα;
Όταν τα προγράμματα διαχείρισης κουνουπιών δε δίνουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα τελικά o πολίτης επιφορτίζεται με το βάρος της προστασίας από τα κουνούπια. Όλες αυτές οι «ερασιτεχνικές» μέθοδοι δεν έχουν αποτέλεσμα και η επιλογή μη εγκεκριμένων απωθητικών καθιστά την ατομική προστασία σε πολλές περιπτώσεις μη επαρκή. Να υπενθυμίσουμε ότι τα εντομοαπωθητικά δε σκοτώνουν τα κουνούπια, αλλά προλαμβάνουν το τσίμπημά τους και η εφαρμογή μεγαλύτερων ποσοτήτων εντομοαπωθητικών δεν οδηγεί σε μεγαλύτερη χρονική περίοδο προστασίας από τα τσιμπήματα. Το πιο σημαντικό είναι ότι τα εντομοαπωθητικά πρέπει να είναι εγκεκριμένα ΜΟΝΟ από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ) πριν διατεθούν προς πώληση (ο ΕΟΦ δίνει για καλλυντικά και όχι για βιοκτόνα). Καλό είναι, λοιπόν, ο πολίτης πριν την αγορά οποιαδήποτε «εντομοαπωθητικού» να αναζητά πάνω στη συσκευασία τη σχετική άδεια από το ΥΠΑΑΤ.
Κάθε πολίτης θα πρέπει να φροντίζει σχολαστικά το χώρο του μέσα και έξω από το σπίτι του προκειμένου να αποφεύγει να δημιουργεί εστίες στάσιμου νερού (σημεία όπου το νερό παραμένει περισσότερο από 6-7 ημέρες). Μερικά παραδείγματα είναι:
• Το νερό σε σιντριβάνια, μεγάλα ανθοδοχεία ή άλλες παρόμοιες διακοσμητικές κατασκευές θα πρέπει να αντικαθίσταται τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα. Τα πιατάκια επίσης από τις γλάστρες θα πρέπει να αδειάζουν σε τακτά χρονικά διαστήματα.
• Η διάνοιξη οπών στον πυθμένα βαρελιών, δοχείων και άλλων περιεκτών που δεν μπορούν εύκολα να απομακρυνθούν.
• Αντικείμενα που φράσσουν φρεάτια, υδρορροές κ.λ.π. πρέπει να απομακρύνονται, ώστε να μη συσσωρεύεται στάσιμο νερό.
• Στα ανθοδοχεία των νεκροταφείων είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούνται συνθετικά άνθη, ώστε να μην απαιτείται η χρήση νερού.

• Σε προηγούμενη συνέντευξη στα “Χ.ν.”, είχατε επισημάνει τον κίνδυνο μεταφοράς ιών όπως ο Ζίκα από το κουνούπι τίγρης. Ισχύει κάτι τέτοιο στην περίπτωση του κορωνοϊού;
Το ερώτημα αυτό είναι εύλογο να απασχολεί τον πολίτη αν αναλογιστεί κανείς τι αντιμετωπίσαμε τον τελευταίο καιρό. Όχι, ευτυχώς δεν υπάρχει καμία τέτοια ένδειξη.
Για να μπορεί ένα κουνούπι να μεταδώσει κάποια ασθένεια θα πρέπει ο μολυσματικός παράγοντας να παραμείνει ζωντανός μέσα στο κουνούπι μέχρι να ολοκληρωθεί η μεταφορά του. Όταν ένα θηλυκό κουνούπι λαμβάνει αίμα, άμεσα αρχίζει η διαδικασία της πέψης. Για να μπορέσει ένας μολυσματικός παράγοντας να περάσει στον επόμενο ξενιστή θα πρέπει να «ξεφύγει» από τα πεπτικά ένζυμα μέσα στο στομάχι κουνουπιού. Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι το κουνούπι δεν είναι «ιπτάμενη σύριγγα» και κατά συνέπεια δεν μπορεί να μεταδώσει τον ιό εξαιτίας της ύπαρξης μικρής ποσότητας αίματος στη προβοσκίδα του κουνουπιού, όπως συμβαίνει αντίστοιχα σε μία βελόνα.
Λόγω της ανάγκης της ενημέρωσης των πολιτών στο θέμα αυτό, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου AIM COST, στο οποίο είμαι ο συντονιστής της 2η Ομάδας Εργασίας που ασχολείται με την καταπολέμηση των κουνουπιών, ετοιμάσαμε ένα βίντεο σχετικό με το ερώτημα αυτό (διαθέσιμο στα αγγλικά https://www.youtube.com/watch?v=OcRx9hIq48o).

• Η επιδημία του κορωνοϊού, μοιάζει βγαλμένη από σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Έχουμε δει βέβαια και σενάρια τέτοια, με πρωταγωνιστές έντομα που σκορπούν πανδημίες. Υπάρχει τέτοιος κίνδυνος μελλοντικά;
Τα κουνούπια εδώ και αιώνες προκαλούν σημαντικά προβλήματα στη δημόσια υγεία. Στις μέρες μας δεν είναι λίγες οι περιοχές στον πλανήτη μας όπου μαστίζονται από επιδημίες που οφείλεται στα κουνούπια. Πιστεύω ότι θα συνεχίσουν να δημιουργούν προβλήματα αλλά μόνο σε τοπικό επίπεδο, σε πολλές και διαφορετικές χώρες αλλά σε καμία περίπτωση ταυτόχρονα σε όλο τον πλανήτη.

• Οσον αφορά τη χρηματοδότηση της έρευνας, συνεχίζεται η στήριξη από την Ευρωπαϊκή Ένωση; Υπάρχουν οι απαραίτητοι πόροι για να προχωρήσουν έργα όπως το “Life Conops”;
Το έργο LIFE CONOPS έχει πλέον τελειώσει αλλά το παραγόμενο έργο του είναι πολύ σημαντικό όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Αξίζει να σας αναφέρω ότι το πρωτόκολλο παρακολούθησης του Ασιατικού κουνουπιού τίγρης που αναπτύχθηκε από το ΜΦΙ έχει πλέον προταθεί να εφαρμόζεται από φέτος σε όλες τις Ευρωπαϊκές και γείτονες χώρες με στόχο την εναρμόνιση όλων των πρωτοκόλλων που υπάρχουν σε εφαρμογή. Ένα μέρος τους πρωτοκόλλου αυτού είχε αξιολογηθεί και στα Χανιά τα προηγούμενα χρόνια με μεγάλη επιτυχία.
Όλο αυτό το ερευνητικό και επιστημονικό έργο είναι αποτέλεσμα κοπιωδών και ανταγωνιστικών προσπαθειών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Δεν μας παρέχονται πόροι αλλά τους διεκδικούμε μέσα από τις προτάσεις των προγραμμάτων που καταθέτουμε.
Ως ΜΦΙ συμμετέχουμε σε πολλά ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά έργα και προγράμματα και στον τομέα των κουνουπιών συνεχίζουμε με «φρέσκες ιδέες» που ελπίζουμε ότι στο μέλλον θα ενισχύσουν τον αγώνα μας ενάντια στα κουνούπια.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα