Οι εσωστρεφείς είναι οι παιδαγωγοί, οι προαγωγοί της κουλτούρας και των πνευματικών αξιών που είναι τόσο αναγκαία στον πολιτισμό μας.
Carl Jung, 1921
Οι παρεξηγημένοι της κάθε σύγχρονης κοινωνίας είναι οι ήσυχοι, οι λιγομίλητοι, οι σκεπτόμενοι, είναι αυτοί που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το μισό πληθυσμό.
Στον αντίποδα οι φωνακλάδες, οι παρορμητικοί κι οι απρόβλεπτοι μονοπωλούν την προσοχή του περίγυρου τους και των ΜΜΕ.
Στο σημερινό σημείωμα και σε αυτά που θα ακολουθήσουν θα προσπαθήσω να αποκαταστήσω την εικόνα των εσωστρεφών και να αναδείξω τα δυνατά τους σημεία σαν μαθητές και σαν ενεργά μέλη της κοινωνίας.
Ταμπεραμέντο και Προσωπικότητα
Η έννοια του ταμπεραμέντο αφορά κάθε κληρονομικό χαρακτηριστικό το οποίο αναφέρεται σε συμπεριφορές και συναισθήματα τα οποία μπορούμε να παρατηρήσουμε στη βρεφική ηλικία και όταν τα παιδιά είναι στα πρώτα τους χρόνια στο σχολείο.
Η έννοια της προσωπικότητας είναι το σύνθετο μίγμα χαρακτηριστικών το οποίο αναπτύσσεται ή μάλλον αναδεικνύεται τα αμέσως επόμενα χρόνια. Τότε που με τη συνδρομή πολιτισμικών παραγόντων και προσωπικών εμπειριών κτίζεται το οικοδόμημα της προσωπικότητας.
Αν θέλουμε να δούμε αυτή τη διαδικασία σαν εικόνα, τότε το ταμπεραμέντο είναι τα θεμέλια κι η προσωπικότητά μας είναι το κτήριο που κτίζουμε, διαμορφώνουμε και ανακαινίζουμε σε όλη μας τη ζωή.
Πρωτόγνωρες καταστάσεις
Τα παιδιά που αντιδρούν υπερβολικά σε κάθε νέο εξωτερικό ερέθισμα όπως σε ένα παιδικό πάρτι με άγνωστα παιδιά, σε ένα μεγάλο πάρκο, την πρώτη μέρα τους στο σχολείο έχουν πολλές πιθανότητες να γίνουν εσωστρεφή.
Είναι τα παιδιά που παρατηρούν τα πάντα κι όχι μόνο τα σημάδια που είναι δυνητικά απειλητικά. Έτσι τα βλέπουμε να είναι διστακτικά, ενώ στην πραγματικότητα αυτά ζυγίζουν όλα τα δεδομένα για να κάνουν τη σωστή επιλογή, δηλαδή σκέπτονται και αισθάνονται σε μεγαλύτερο βαθμό από τα συνομήλικά τους. Η αλήθεια είναι ότι δυσκολεύονται να εφαρμόσουν στην πράξη αυτά που γνωρίζουν στη θεωρία.
Προ ημερών αντιμετώπισα μερικές παρόμοιες περιπτώσεις μικρών άριστων μαθητών που, ενώ ήταν πολύ καλά προετοιμασμένα, αδυνατούσαν να πουν μερικές φράσεις.
Φανταστείτε πως αισθάνονται όταν βρίσκονται σε περιβάλλοντα που οι πολλοί λειτουργούν παρορμητικά, φωνάζουν και φωνασκούν. Η ευαισθησία τους και ο πολύπλοκος τρόπος σκέψης τους τα φέρνει σε μια διαφορετική θέση.
Ο ρόλος της αμυγδαλής
Θέση που δυσκολευόμαστε εμείς οι ενήλικοι που ντυνόμαστε τα ρούχα ‘των εξωστρεφών’ να κατανοήσουμε. Η αγωνία των παιδιών μας να επιβιώσουν στον κόσμο της υπερβολής, της επίδειξης και της δήθεν υπεροχής ενεργοποιεί αρχέγονους μηχανισμούς.
Ας δούμε πως σκέπτονται οι μικροί μας φίλοι…
Μόλις βρεθούν σε μια άγνωστη κατάσταση που δεν έχουν μάθει πως να τη διαχειριστούν, αγχώνονται. Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνονται οι παλμοί της καρδιάς τους, η πίεσή τους κι η θερμοκρασία στα δάκτυλά τους, ενώ μερικά δυσκολεύονται να αναπνεύσουν.
Αυτή η μικρή κρίση πανικού είναι ορατή στους παρατηρητές που είναι συνήθως εκπαιδευτικοί. Τα παιδιά εμφανίζονται να θέλουν να φωνάξουν βοήθεια και δεν μπορούν.
Σε αυτή την κατάσταση ενεργοποιείται ένα δυναμικό όργανο στον εγκέφαλό τους, η αμυγδαλή, που είναι μέρος ενός αρχέγονου δικτύου. Η αμυγδαλή λειτουργεί σαν ένας πίνακας ελέγχου που λαμβάνει πληροφορίες από όλα τα όργανα και μετά δίνει την εντολή στον εγκέφαλο και στο νευρικό σύστημα πώς νααντιδράσει.
‘Να εγκαταλείψουμε την προσπάθεια, να φύγουμε για να σωθούμε’ είναι το επείγον σήμα που λαμβάνουν οι μικροί μας φίλοι.
Η δύναμη των εσωστρεφών
Η ικανότητα των εσωστρεφών παιδιών να παρατηρούν δυναμικά το περιβάλλον και τις συμπεριφορές των συμμαθητών τους τα φέρνει σε πλεονεκτική θέση. Έτσι όσα έχουν αναπτύξει συναισθηματική νοημοσύνη ερμηνεύουν με εξαιρετική ακρίβεια τις παρορμήσεις των συνομηλίκων τους. Όσα έχουν αναπτύξει λογική ή καλλιτεχνική δεξιότητα αφοσιώνονται με επιμέλεια στη λύση προβλημάτων, ασκήσεων ή σε κατασκευές, συναρμολογήσεις, ζωγραφιές κ.ά. Χαρακτηριστική ήταν η αντίδραση ενός 7χρονου κοριτσιού που έλυσε σε χρόνο ρεκόρ ένα θέμα που απασχολούσε τους συμμαθητές της.
Το ερώτημα ήταν ποιος θα παίξει πρώτος με το νέο παιχνίδι που εγκατέστησαν στην αυλή του σχολείου; Η απάντηση της ‘Μα είναι απλό, με αλφαβητική σειρά των επιθέτων μας’.
Το θέμα των εσωστρεφών παιδιών δεν εξαντλείται γι’ αυτό θα συνεχίσω στο επόμενο σημείωμα.
Οι παρεξηγημένοι της κάθε σύγχρονης κοινωνίας είναι οι ήσυχοι, οι λιγομίλητοι, οι σκεπτόμενοι, είναι αυτοί που αντιπροσωπεύουν σχεδόν τον μισό πληθυσμό.
Στον αντίποδα οι φωνακλάδες, οι παρορμητικοί κι οι απρόβλεπτοι μονοπωλούν την προσοχή του περίγυρού τους και των Μ.Μ.Ε.
Στο σημερινό σημείωμα και σε αυτά που θα ακολουθήσουν θα προσπαθήσω να αποκαταστήσω την εικόνα των εσωστρεφών και να αναδείξω τα δυνατά τους σημεία σαν μαθητές και σαν ενεργά μέλη της κοινωνίας.
40 χρόνια στην ξενόγλωσση εκπαίδευση
Με μια σειρά εκδηλώσεων γιορτάζουμε φέτος τα 40 χρόνια λειτουργίας του Κέντρου Αγγλικής Γλώσσας ΠΟΛΥΓΝΩΣΗ που ίδρυσα στα Χανιά το 1975.
40 αντίτυπα του βιβλίου μου ‘Τα ΓλωσσοΨυχοΠαιδαγωγικά σημειώματα, 5ο τεύχος χαρίζονται στους αναγνώστες των Χανιώτικων Νέων’.
Τα βιβλία θα είναι διαθέσιμα στα γραφεία της εφημερίδας μας στην οδό Καραϊσκάκη-δίπλα στο Δημαρχείο Χανίων
