…Καίγεται και το βιος μας… Κι ο πόνος μας δε λέγεται, δε γράφετ’ ο καημός μας…
Ρωμιοσύνη, Ρωμιοσύνη δεν θα ησυχάσεις πια, ένα χρόνο ζεις ειρήνη και τριάντα στη σκλαβιά…
Καλδάρας
Μικρά Ασία – Πυθαγόρας
Δεκατρείς του Σεπτέμβρη, παραμονή του Σταυρού. Γράφω. Επέτειος κατάμαυρη και θλιβερή…
Το ’22. Η Σμύρνη, πυρπολείται εγκληματικά, σαν σήμερα… Το Κεμαλικό όνειρο, λένε, έλαβε σάρκα και οστά πάνω στις στάχτες… Ν’ αφανιστεί η ωραία πολιτεία…
Μαρτυρία Αμερικανών στρατιωτών. Είδαν με τα μάτια τους, Τούρκους που έριχναν βενζίνη κι έβαζαν φωτιά σ’ όλες τις συνοικίες, μόλις έφυγε και ο τελευταίος Τούρκος…
Σε νοσοκομεία, σε μαγαζιά, σε σπίτια… σ’ εκκλησίες ακόμη!
Κατέφευγαν οι ανήμποροι και ηλικιωμένοι σ’ εκκλησίες, κι εκεί, καίγονταν ζωντανοί… Η λαϊκή μούσα, θρηνολογεί…
Σαν της Σμύρνης το γιανγκίνι – φωτιά στον ντουνιά δεν έχει γίνει… κάηκε κι έγινε στάχτη, κι έβγαλ’ ο Κεμάλ το άχτι…
Κάψανε τη Βαγγελίστρα που τη χτίζαν μέρα νύχτα, κάψανε το Σταυροδρόμι…
…Σμύρνη φτωχομάνα, Σμύρνη, πουν’ η ομορφιά σου εκείνη, κάηκε από θεμέλια…
Κι η έντεχνη εκδοχή, ενός σημαντικού δημιουργού…
«Κατακαημένο Αϊβαλί και παινεμένο Αϊδίνι… αρχοντοπούλα Σμύρνη…
Κλάψε για το Κουσάντασι και για τα Μοσχονήσια δουλεύει ο χάρος στα Βουρλά κι ο θάνατος στην Προύσα…
…Και να φωνάξω με φωνή που να ματώσουν οι ουρανοί όλοι μας πνίγαν, και μας σφάζανε μαζί, Εγγλέζοι Γάλλοι κι Αμερικανοί!».
Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης στο “Μεγάλο Τσίρκο” του, δίνει το ιστορικό στίγμα του καιρού, και η αξέχαστη Τζένη Καρέζη, καθώς και ο Αρχάγγελος της Κρήτης, ο δικός μας ο Νίκος Ξυλούρης, αρθρώνουν συγκλονιστικά τον ρεαλιστικό λόγο του, έτσι κι αλλιώς εναρμονισμένο μελωδικά, στις θείες νότες του Ξαρχάκου!
Το μαγικό Ισμίρ, ζούσε, ανέπνεε, άνθιζε με τρόπο διαφορετικό, κοσμοπολίτικο…
Ηταν ένα μεγάλο εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο σ’ Ανατολή και Δύση…
Το πανσέληνο, ένα ωραίο πανσέληνο που βλέπεις με τα ματάκια σου θα ’λεγε η Αγγέλα Παπάζογλου.
