Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Η πυρπόληση του Λιβαδά από τους Γερμανούς στις 29-9-1943

«Θέλοντας να θυμίσω αλλά και να τιμήσω τούτο το συγκλονιστικό ιστορικό γεγονός θα αποτολμήσω σήμερα δυο βήματα στο σκοτεινό θάλαμο της ιστορικής μνήμης. Το πρώτο είναι να κάμω μια «ανθρωπογεωγραφική περιδιάβαση» στο Λιβαδά των χρόνων του μεσοπολέμου και το δεύτερο, το συγκλονιστικότερο, είναι να περιγράψω την τραγική μοίρα των γυναικόπαιδων του Λιβαδά, όπως την έζησα ο ίδιος, την αποφράδα εκείνη μέρα της 29ης Σεπτεμβρίου 1943».
Σε λίγες μέρες έρχεται η θλιβερή επέτειος του ολοκαυτώματος του Λιβαδά από τους Γερμανούς που έγινε στις 29-9-1943. Η ανάμνηση αυτού του θλιβερού γεγονότος ανέβασε στο πεδίο της συνείδησής μου σκηνές από τη ζωή των Λιβαδιανών πριν ακόμη ξεσπάσει η λαίλαπα του πολέμου αλλά και σκηνές από το ολοκαύτωμα του χωριού.
Θέλοντας λοιπόν να θυμίσω αλλά και να τιμήσω, όπως λέω στην εισαγωγή, την επέτειο του ολοκαυτώματος του χωριού μου, θα κάμω σήμερα το πρώτο βήμα αυτής της περιδιάβασης και θα προσπαθήσω να περιγράψω σκηνές από την καθημερινή ζωή των Λιβαδιανών. Θα αναφέρω χαρακτηριστικές στιγμές της ιστορίας του χωριού και θα περιγράψω με συντομία πώς γιόρταζαν τις γιορτές και τα πανηγύρια του χωριού τους, πώς γλεντούσαν, πώς αθλούνταν ρίχνοντας «το κρητικό βόλι» Ακόμη πώς οι γυναίκες διάζονταν και ύφαιναν στον αργαλειό. Πώς έκαναν την μπουγάδα τους στην Κείθε Βρύση. Πώς μάζευαν τις ελιές και πώς οι άντρες τι ς έβγαζαν στα λιοτριβειά, πώς όργωναν και έσπερναν τα χωράφια τους, πώς θέριζαν και αλώνιζαν τα σπαρτά τους, πώς έσκαβαν και τρυγούσαν τα αμπέλια τους και γενικώς καθετί που διατηρεί ζωντανή την ιστορική μνήμη.
Σε τούτη την περιδιάβαση θα μπορούσε να ξεκινήσει κανείς από τα βάθη της ιστορίας του χωριού, κυρίως όμως από την εποχή που αναφέρεται η ύπαρξη του χωριού, δηλ. από την ενετοκρατία. Ετσι αποδείξεις της ύπαρξης του Λιβαδά, ως χωριού και μάλιστα αξιόλογου, ανευρίσκομε σε δυο ιστορικά ντοκουμέντα της ενετικής εποχής. Το πρώτο με τίτλο “Καστροφύλακας” και το δεύτερο, το πιο αξιόλογο, με τίτλο “Τριβάν”, που τιτλοφορείται ως εξής; «Αφήγησις περί διαφόρων γεγονότων εκτυλυχθέντων εν τω Βασιλείω της Κρήτης, από του έτους1182 μέχρι και του 1669, οπότε παρέμεινε υπό την εξουσίαν της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καταρτισθείσα υπό του κυρίου Αντωνίου Τριβάν, Δημόσιου Δουκικού Συμβολαιογράφου».
Στις σελίδες, λοιπόν 81 και 82 της ανωτέρω αφήγησης, αναγράφονται τα χωριά του «Καστελίου του Σελίνου» ανάμεσα στα οποία αναφέρεται ρητά και το χωριό Λιβαδάς. Επομένως τυχόν άλλες εκδοχές ελέγχονται ως ανακριβείς. Πιστεύω πως πρέπει να βγαίνουν προς τα έξω μόνον όσα η ιστορική έρευνα αποκαλύπτει με αδιάσειστα στοιχεία…
Μετά την περίοδο της ενετοκρατίας ακολούθησε η υποδούλωση της Κρήτης στον τουρκικό ζυγό με πληθώρα επαναστάσεων, σφαγών, διωγμών, καταστροφών και δηώσεων. Μέσα σε αυτή την κόλαση των τουρκικών διωγμών βρέθηκε επανει λημμένως και ο Λιβαδάς, κυρίως κατά τις μεγάλες κρητικές επαναστάσεις του 1821, 1866, 1867, 1897 και όχι μόνο, και στη συνέχεια στον αδιάλειπτο αγώνα για την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Σε όλες αυτές λοιπόν τις αιματηρές επαναστάσεις και συγκρούσεις βρέθηκε και ο Λιβαδάς, για να φθάσουμε στην περίοδο του Μεσοπολέμου, δηλαδή λίγα χρόνια πριν από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Η περίοδος αυτή ως τις παραμονές της κήρυξης του ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940, ήταν εξαιρετικά γόνιμη και παραγωγική για το Λιβαδά. Και αυτό γιατί ήταν μια περίοδος γεμάτη πρόοδο και προκοπή για το χωριό. Θα έλεγα πως ήταν η περίοδος των παχέων αγελάδων για το Λιβαδά.
Ερευνώντας κανείς τούτη την ιστορική περίοδο του χωριού θα κάμει πολλές ανακαλύψεις – διαπιστώσεις και γενικά θα βρει πολλά στοιχεία τα οποία συνθέτουν το ανθρωπογεωγραφικό προφίλ του Λιβαδά. Ετσι θα διαπιστώσει πως λίγο χρόνο προ της πυρπόλησής του ο Λιβαδάς ήταν ένα πολύ αξιόλογο χωριό. Ενα χωριό πολυάνθρωπο αφού οι τρεις γειτονιές του Παπαδερά, Αντωνιανά και Σειραδιανά είχαν 175 κατοίκους Να σημειωθεί ότι οι περισσότεροι απ’ αυτούς ήταν νέοι άνθρωποι, αληθινό “αντρολάσι” όπως τους έλεγαν, οι οποίοι μάλιστα ξεχώριζαν για την λεβεντιά και την ευφυϊα τους. Είχε ακόμη και πολλές και όμορφες κοπελιές, νοικοκυρές και ξομπλιάστρες, γνωστές παντού για την ηθική και τη νοικοκυροσύνη τους. Επιπρόσθετα στο Σχολείο του φοιτούσαν πολλά παιδιά γιατί όλες οι οικογένειες τότε ήταν πολύτεκνες.
Γενικά είχε μια μεγάλη πνευματική παράδοση και καλλιέργεια αφού είχε πολλούς, πνευματικά καλλιεργημένους ανθρώπους, πολλούς εργάτες της επιστήμης και των γραμμάτων, πράγματα για τα οποία οι Λιβαδιανοί υπερηφανεύονταν και πίστευαν-όχι άδικα- πως το χωριό τους αποτελούσε την κορωνίδα των χωριών της περιοχής.
Οι Λιβαδιανοί, άνθρωποι από τη φύση τους ελευθερόφρονες και περήφανοι αλλά και έξυπνοι και δημιουργικοί, έβρισκαν τα μέσα και τον τρόπο να αξιοποιούν τα όποια πλεονεκτήματα του χωριού τους και να τα μετατρέπουν σε πηγές πλούτου αλλά και πνευματικής καλλιέργειας. Μερικοί απ’ αυτούς είχαν ταξιδέψει για εμπορικούς – επιχειρηματικούς λόγους ως την Πόλη, τη Σμύρνη και την Προύσα, ενώ άλλοι εφάρμοζαν πρωτοποριακές για την εποχή τους καλλιεργητικές μεθόδους, χρησιμοποιώντας πρωτότυπες για τα χρόνια τους μεθόδους λιπάνσεων και βελτιωμένες ποικιλίες αμπελιών και άλλων δέντρων.
Τα δέκα λιοτριβειά στις τρεις γειτονιές του χωριού μαζί με τα αμέτρητα λιόφυτα, τα δεκαπέντε πατητήρια στο Σελί, στα Καμπιά και στην Ωχρα, τα δεκατέσσερα αλώνια με τις θεμωνιάστρες από τον Βάτση ως τη Βίγλα και τον Βόθωνα, τα τρία μαντριά των Τσουρήδων και των Παπαδερών με τα αλάλητα γιδοπρόβατα, τα πέντε – έξι μικρά εξοχικά μποστανάκια στο Ζουριδά, στις Ψιακιές, στα Βρυσάλια στη Μαρτακιά, στα Πλακάκια και αλλού, που έκαναν μοναδικά σε ποιότητα και νοστιμιά λαχανικά, κ.λ.π. βεβαιώνουν πως ο Λιβαδάς στις παραμονές της πυρπόλησής του είχε φθάσει σε πολύ υψηλό σημείο οικονομικής ανάπτυξης και πνευματικής καλλιέργειας.
Κατάλοιπα όλων αυτών των δημιουργημάτων ενός λαμπρού λαϊκού πολιτισμού σώζονται και είναι ακόμη και σήμερα διάσπαρτα σε όλα τα σημεία του χωριού και παρά τη φθορά του χρόνου και τη θύελλα της κατοχής, εξακολουθούν να διατηρούν το μεγαλείο τους.
Φαίνεται όμως πως η εικόνα αυτή ενός χωριού που άκμαζε και ανθούσε σε όλους τους τομείς της ζωής προκάλεσε τη βάσκανο μοίρα του και στις 29-9-1943 καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Γερμανούς. Θλιβερά αποκαΐδια του ολοκαυτώματος του χωριού κατά το 1943, υπάρχουν ακόμη και σήμερα και αποτελούν αψευδείς μάρτυρες εκείνης της βιβλικής καταστροφής.
Αιωνία η μνήμη εκείνων των “Επιφανών Ανδρών και Γυναικών” που με τη θυσία και τον αγώνα τους θα αποτελούν αιώνιο σημείο αναφοράς και παραδειγματισμού για τις επερχόμενες γενιές. Στη μνήμη αυτών των μοναδικών ανθρώπων αφιερώνονται εν είδει μνημοσύνου, οι παραπάνω γραμμές με την ευκαιρία της επετείου του ολοκαυτώματος του χωριού τους.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα