Η καχεξία του αστικού στοιχείου στη νεοελληνική κοινωνία και ιδεολογία

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΘΕΜΕΛΙΟ

Ένα κείμενο προφητικής σημασίας για τη σύγχρονη ελληνική τραγωδία που γράφτηκε το 1991 από τον πρόωρα εκλιπόντα μεγάλο Έλληνα φιλόσοφο, ιστορικό και βαθυστό­χαστο κοινωνικό και πολιτικό αναλυτή, Παναγιώτη Κονδύλη.

Εναν ξεχωριστό Έλληνα (με μετάλλιο Γκαίτε και βραβείο Χούμπολντ) που διετέλεσε εταίρος του Ιδρύματος Ανωτάτων Σπουδών του Βερολίνου.
Έναν πραγματικό σύγχρονο διανοούμενο, ο οποίος έγραψε στα γερμανικά και στα ελληνικά σειρά σημαντικών και πρωτότυπων βιβλίων και διηύθυνε μέχρι τον θάνατο του τη «Φιλοσοφική και Πολιτική Βιβλιοθήκη» των εκδόσεων «Γνώση» και τη σειρά «Ο Νεώτερος Ευρωπαϊκός Πολιτισμός» των εκδόσεων «Νεφέλη».
Για να αποφανθεί στο τέλος αυτής της εισαγωγής (που προτάσσεται στο έργο
του η «Παρακμή του αστικού πολιτισμού», 1991) λέγοντας ότι: «Η νεοελληνική ιστορία, έτσι όπως τη γνωρίσαμε στα τελευταία διακόσια χρόνια, κλείνει τον κύκλο της… με την Ελλάδα να εντάσσεται σε πολύ χαμηλή θέση στο σύστημα του διεθνούς καταμερισμού της υλικής και πνευματικής εργασίας».
Για να φθάσουμε εδώ που φθάσαμε -μέσα σε μια απέραντη παρακμιακή κατάσταση, για την οποία φταίνε, πάρα πολλοί, οι υπερ-εξουσιαστικές δυνάμεις που διαμόρφωναν τις πολιτικο-διεθνείς, γεωστρατηγικές, κυρίως, των τεσσάρων τελευταίων αιώνων, μιας συνεχούς αστικής εκσυγχρονιστικότητας, με πνεύμα επικυριαρχίας των ισχυρών Δύσης και Ανατολής. Με τη χώρα μας να ακολουθεί κακές απομιμήσεις.
Όμως σε όλο αυτό το υπερεκμεταλλευτικό, πολ­λαπλό φταίξιμο των ξένων, παράλληλο ή και με­γαλύτερο είναι το φταίξιμο των Ελλήνων και πανελλήνων πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών δυνάμεων της αυτοκαταστρεφόμενης Ελλάδας.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΠΟΥ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
Αυτό το ευρύ φταίξιμο του νεοελληνικού δρά­ματος προσπαθούν να το ερμηνεύσουν και να το μεθερμηνεύσουν τώρα, εκ των υστέρων (κι αφού βρισκόμαστε στην άβυσσο μιας δεδομένης καταστροφής) παλιότεροι φταίχτες, νεότεροι παίκτες και πιο νεότεροι συμπαίκτες που όλοι μαζί περιστρεφόμεθα γύρω – τριγύρω στο σώμα ενός συντελεσθέντος εγκλήματος. Το οποίο, κατά την άποψη μας, συνεχίζεται με νέες σκοτεινές δια­δικασίες, οι οποίες προάγουν μια επιφανειακή ψευδαίσθηση αλλαγής συμπεριφοράς, αλλ’ όχι νοοτροπίας και ουσίας, αφού η αστική μας συ­νείδηση συνεχίζει να φθείρεται μέσα στα ίδια τέλ­ματα της διαφθοράς και της φθοράς της.

Ο ΣΟΦΟΣ ΛΟΓΟΣ ΠΡΟΛΑΛΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΝΤΑΝΤΗΜΑ ΜΑΣ
Όμως, για αιτίες και αίτιους αυτής της μα­κρόχρονης κρίσης, η οποία, τώρα, λειτουργικά έφθασε στο σημείο της μεγάλης της έκρηξης έχουν μιλήσει -με υψηλό βαθμό ενόρασης, επι­στημονικής ανάλυσης και ευθύνης πάρα πολλοί ανευθυνο-υπεύθυνοι και πολύ λίγοι Έλληνες υπεύθυνοι.
Ένας από αυτούς τους λίγους υπεύθυνους τούτης της χώρας (στην οποία κυριαρχεί η προϊ­ούσα καταστροφική ανευθυνότητα) είναι ο ξεχω­ριστός στοχαστής Παναγιώτης Κονδύλης, διδάκτορας της Φιλοσοφίας από το φημι­σμένο Πανεπιστήμιο της Γερμανίας, της Χαϊ­δελβέργης.
Με ειδικές σπουδές στην Ιστορία και τις Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Φραγκφούρτης, ξεκινώντας από Κλασική Φιλολογία και Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Γεννήθηκε το 1943 στην Αρχαία Ολυμπία και πέθανε στην Αθήνα το 1998. Έχει συγγράψει πολλές, ιδιαίτερης σημασίας και αξίας μελέτες στη γερμανική γλώσσα, ενώ    πολλά βιβλία του κυκλοφορούν από χρόνια στα ελληνικά, βασικά, από τις εκδόσεις Θεμέλιο.

ΑΥΤΟΣ ΠΟΥ ΕΦΥΓΕ ΤΟΣΟ ΝΩΡΙΣ
Ο Παναγιώτης Κονδύλης, ένας από τους πιο σύγχρονους, προοδευτικούς, πολιτικούς, φιλοσοφικούς και κοινωνικούς Έλληνες στοχαστές, με ευρεία αναγνώριση του έργου του στη Γερμανία, αλλά και στην Ευρώπη ευρύτερα, χάθηκε τόσο νωρίς, ενώ βρισκόταν στην ακμή της προσφοράς του.
Το έργο, όμως, που άφησε είναι ιδιαίτερα σύγχρονο για το ελληνικό σήμερα και αύριο. Γεγονός το οποίο φαίνεται σ’ ένα σημαντικό του κείμενο που είναι η εισαγωγή, με τίτλο «Η καχεξία του αστικού στοιχείου στη νεοελληνική κοινωνία και ιδεολογία».
Αυτό το κείμενο, από το βιβλίο του «Η παρακμή του αστικού πολιτισμού» (από τον φιλελευθερισμό στη Μαζική Δημοκρατία)    που    δημοσιεύθηκε το 1991 και ποτελεί, έκτοτε μια συνεχή αναφορά.
Πάντως, επειδή η εισαγωγή αυτή αποτελεί, καθ’ εαυτή, ένα αυτάρκες ξεχωριστό δοκίμιο (όπως αναφέρει ο εκδότης στον πρόλογο του, με το οποίο ο συγγραφέας ήθελε να παρέμβει σε μια επίσης δύσκολη στιγμή της χώρας.
Τώρα, όμως, που οι στιγμές είναι τόσο πιο κρίσιμες, το κείμενο αυτό κυκλοφόρησε αυτοτελές για να δοθεί η δυνατότητα σ’ ένα ευρύτερο    κοινό, σε όλη τη χώρα, να προσεγγίσει το σοβαρό θέμα της σύγχρονης κρίσης μας, μέσα από τον
υπεύθυνο λόγο του αείμνηστου Παναγιώτη Κονδύλη.
Οι υπότιτλοι αυτής της μελέτης είναι οι εξής: Ο νόθος αστισμός, 2) Το κράτος και τα κόμματα, 3) Το έθνος, 4) Εθνικισμός και Ελληνοκεντρισμός, 5) Το γλωσσικό και η γραμματεία, 6) Η νόθα μαζική Δημοκρατία, 7) Οι λαϊκισμοί, 8) Ο
εντόπιος μεταμοντερνισμός.
Για την πολυδύναμη εργασία του, του απονεμήθηκε το μετάλλιο Γκαίτε και το βραβείο Χούμπολντ. Διετέλεσε εταίρος του Ιδρύματος Ανωτά­των Σπουδών του Βερολίνου. Ενώ μέχρι τον θάνατό του διηύθυνε τη «Φιλοσοφική και Πολι­τική Βιβλιοθήκη» των εκδόσεων «Γνώση» και |η σειρά «Ο Νεώτερος Ευρωπαϊκός Πολιτισμός» των εκδόσεων «Νεφέλη».
Ως δείγμα της κριτικής, δυνατής σκέψης, του Παναγιώτη Κονδύλη, παραθέτουμε μερικά ενδει­κτικά αποσπάσματα από τη σπουδαία εισαγωγή του.

ΝΟΘΟΣ ΑΣΤΙΣΜΟΣ
… «Η χαλαρή και ετερογενής εκείνη κοινωνική συνομάδωση, η οποία κατά καιρούς ονομάσθηκε “αστική τάξη”, στην Ελλάδα, ενσάρκωνε άλ­λοτε με εκάστοτε διαφορετικά τμήματα της άλλα γνωρί­σματα του αστικού ήθους και έθους -ποτέ ταυτόχρονα όλα. Επιπλέον ποτέ δεν κατάφερε να δημιουργήσει γηγενή και αυτοτελή αστικό πολιτισμό με ευρύτερη κοινωνική ακτινο­βολία, μολονότι -πάλι με εκά­στοτε διαφορετικά τμήματα της- υιοθέτησε κατά τρόπο πε­ρισσότερο ή λιγότερο επιπόλαιο και ασυνάρτητο διάφορα επιμέρους στοιχεία του ευρω­παϊκού αστικού πολιτισμού. Κυρίως, η μεταφύτευση στοι­χείων της καπιταλιστικής οι­κονομίας σήμαινε ταυτόχρονα και τη μεταφύτευση στοιχείων του αστικού πολι­τισμού, τα οποία είχαν οικειωθεί οι εύποροι Έλληνες στο κοσμοπολίτικο περιβάλλον της διασποράς, χωρίς όμως τα στοιχεία αυτά να δημιουργήσουν στο εσωτερικό της χώρας μια ουσιώδη διάσταση της αστικής οικονομίας, αστικού πολιτισμού και αυτοσυνείδησης»…

ΤΕΡΑΤΟΓΕΝΕΤΙΚΟ ΚΑΙ ΙΛΑΡΟΤΡΑΓΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ
Ως προς το κράτος και τα κόμματα ο Πανα­γιώτης Κονδύλης υποστηρίζει σε αυτό το κείμενο του (βασικά) ότι:
…«η εισαγωγή του κοινοβουλευτισμού και ο μηχανισμός λειτουργίας του κράτους διαμορφώ­θηκε με εν μέρει τερατογενετικό και εν μέρει ιλα­ροτραγικό. Ένα αποτέλεσμα της διασταύρωσης των πιο προηγούμενων πολιτικών θεσμών, όπως ο κοινοβουλευτισμός και η καθολική ψηφοφορία σε μια κοινωνία διεπόμενη από πατριαρχικές σχέσεις, στάσεις, νοοτροπίες και αξίες.
Με αποτέλεσμα τη διόγκωση του ελληνικού κράτους που αποτέλεσε τροχοπέδη για τη διοχέ­τευση πόρων και ενεργειών, σύμφωνα με τις ανά­γκες μιας αμιγούς καπιταλιστικής ανάπτυξης…
…Όμως τα “τζάκια” συμφιλιώθηκαν με το κράτος μόνον από τη στιγμή που μπόρεσαν να το ελέγξουν, είτε ασκώντας επιρροή πάνω στη μο­ναρχία είτε -ακόμα περισσότερο μέσω του πελα­τειακού κοινοβουλευτισμού…».

Η ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑ ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ
Για να φθάσει αυτός ο πελατειακός κοινοβου­λευτισμός να ικανοποιεί το καταναλωτικό επίπεδο της οικονομίας, σε βαθμό ανώτερο από τις παραγωγικές δυνατότη­τες της χώρας.
Για να αποτελέσει η συγκε­κριμένη λειτουργία του ελληνικού πολιτικού συστήματος μια αντιοικονομική διαδικασία, η οποία (όπως έγραψε το 1991 στο κείμενο της εισαγωγής που παρουσιάζουμε στο βιβλίο του η «Η παρακμή του αστικού πολιτισμού), κατάντησε να αποτε­λέσει το βασικό εμπόδιο στην εθνική οικονομική και κοινω­νική ανάπτυξη.
Για να γίνει ο αγωγός της εκποίησης της χώρας, με μόνο αντάλλαγμα τη διαιώνιση αυτής της πολιτικής.
Δηλαδή, τη δυνατότητά της να προβαίνει σε υλικές παροχές, παίρνοντας παροχές ψήφου. Όμως ακόμα και η απλούστερη σκέψη φανερώνει ότι η εθνική ανάπτυξη μπορεί να γίνει μόνο με την αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων, με αντίστοιχο περιορισμό της κατανάλωσης. Προπαντός, όταν τα κα­ταναλωτικά αγαθά δεν τα παράγει η χώρα, αλλά τα εισάγει δανειζόμενη. Με συνέπεια να εκχωρεί, τις αποφάσεις για το μέλλον της στους δανειοδότες της…
Σχιζοφρένεια που διέπει και τη συμπεριφορά κομμάτων, τα οποία πλειοδοτούν σε εθνικιστική ρητορεία, την ίδια στιγμή που εκποίησαν τον κρατικό μηχανισμό και το κράτος γενικότερα, με διαρκή εκποίηση…
Για να φθάσουμε μέσα από τον εντόπιο μεταμοντερνισμό (το έγραφε το 1991) στην εκποίηση του έθνους, με την υλική έννοια να συνοδευθεί και από την πλήρη πνευματική του στειρότητα…
Όμως, εκείνη την εποχή μιας συντελεσμένης εξαμβλωματικής από το 1973 μαζικής δημοκρατίας, ποιοι άκουαν τις σοφές προφητικές φωνές των πνευματικών της Ελλάδας; Τώρα, όμως, αν ζούσε ο Π. Κονδύλης τι θα έγραφε;…..Όμως τώρα το ελληνικό κράτος είναι ερείπιο, είναι αλωμένο, είναι υπόδουλο, με τον ελληνικό λαό περίτρομο να βιώνει καθημερινά τη συνεχή καταστροφή, μια καταστροφή η οποία είναι τόσο οδυνηρή γιατί περίπου τώρα που φθάνομε στα διακόσια χρόνια  ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, χρόνο με το χρόνο φθάσαμε στην απόλυτη τραγική επιβεβαίωση κάθε λέξης από το κείμενο του Κονδύλη. Έτσι σήμερα η εθνική εορτή των ελλήνων, η Ελλάδα είναι πάλι σκλαβωμένη χωρίς αληθινή λευτεριά, μια ένδειξη αυτής της ανελευθερίας αποτελεί η μη οικονομική ανεξαρτησία της για 100 χρόνια ακόμα.