Η εκτέλεση των “Eξι” το 1922

Εκείνο το πρωινό της 15ης Νοεμβρίου 1922 η ήσυχη φθινοπωρινή χαραυγή στο Γουδί διακόπηκε από μια ομοβροντία πυροβολισμών. Τους πυροβολισμούς του εκτελεστικού αποσπάσματος ακολούθησαν άλλοι έξι πυροβολισμοί, οι χαριστικές βολές. Μόλις είχαν εκτελεσθεί μετά από την καταδικαστική απόφαση του στρατοδικείου οι θεωρούμενοι ως υπεύθυνοι της Μικρασιατικής Καταστροφής: Δημήτριος Γούναρης (πρωθυπουργός, ο οποίος ήταν ασθενής και μεταφέρθηκε από την κλινική στον τόπο εκτέλεσης), Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης (υπουργός οικονομικών), Γιώργος Μπαλτατζής, Νικόλαος Στράτος, Νικόλαος Θεοτόκης (υπουργός Στρατιωτικών) και  Γιώργος Χατζηανέστης (τελευταίος αρχιστράτηγος της Μικρασιατικής Εκστρατείας). Μέσα σε 15 ημέρες από την 31η Οκτωβρίου έως την 15η Νοεμβρίου με συνοπτικές διαδικασίες το δικτατορικό κίνημα με επικεφαλής τον αρχηγό της «Επανάστασης του 1922» συνταγματάρχη Πλαστήρα τιμώρησε τους θεωρούμενους ως πρωταίτιους της εθνικής τραγωδίας. Αυτή η εκτέλεση έκλεισε τον πρώτο κύκλο της αντιπαράθεσης Βενιζελικών –Αντιβενιζελικών, ο οποίος ξεκίνησε με τον Εθνικό Διχασμό του 1915, τη γνωστή σύγκρουση Βενιζέλου και βασιλιά Κωνσταντίνου για την είσοδο της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918). Ταυτόχρονα, όμως άνοιξε ένα δεύτερο κύκλο σκληρών πολιτικών αντιπαραθέσεων και πολιτικής αστάθειας με βραχύβιες κυβερνήσεις, πραξικοπήματα και στρατιωτικά κινήματα ως τη δικτατορία Μεταξά, καθώς τα «φαντάσματα των Έξι» στοίχειωναν την πολιτική ζωή της Ελλάδας ολόκληρη την περίοδο του Μεσοπολέμου.
Στον τοπικό Τύπο των Χανίων και συγκεκριμένα στη «Νέα Έρευνα» στο φύλλο της 17ης Νοεμβρίου 1922, με καθυστέρηση δυο ημερών,  αναφέρεται η εκτέλεση των «Έξι», ενώ τις προηγούμενες ημέρες η εφημερίδα παρουσίαζε καθημερινές ανταποκρίσεις από το στρατοδικείο. Στην τρίτη σελίδα με τον τίτλο «ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑΤΑ» ο συντάκτης αναφέρει την ανακοίνωση από το  Γραφείο Τύπου της κυβέρνησης:
«Η ΘΑΝΑΤΙΚΗ ΠΟΙΝΗ ΕΞΕΤΕΛΕΣΘΗ. ΤΟ ΔΙΑΓΓΕΛΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ».
Οι έξι εκτελεσθέντες πλήρωσαν και χρηματικά πρόστιμα: ο Γούναρης 200.000 δραχμές, ο Στράτος 335.000, ο Πρωτοπαπαδάκης 500.000, ο Μπαλτατζής και ο Θεοτόκης 1.000.000, ενώ ο Στρατηγός Χατζηανέστης καθαιρέθηκε πριν εκτελεσθεί. Δυο ακόμα κατηγορούμενοι, ο Ξενοφών Στράτος και ο στρατηγός Γούδας καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά, πληρώνοντας ταυτόχρονα πρόστιμο 200.000 ο πρώτος, ενώ ο δεύτερος ως στρατηγός καθαιρέθηκε.
Όπως αναφέρει ο γνωστός ιστορικός Γιώργος Μαυρογορδάτος η θυσία των «Έξι» εκτόνωσε τη λαϊκή δυσαρέσκεια και έδρασε κατευναστικά στην ελληνική κοινωνία. Βέβαια, η κατηγορία της «εσχάτης προδοσίας» δεν μπορούσε να αποδειχθεί, αλλά η καταδικαστική απόφαση ουσιαστικά ήταν η μετάθεση των ευθυνών από τους στρατιωτικούς στους πολιτικούς. Οι ευθύνες των στρατιωτικών δεν αποδόθηκαν ποτέ, ενώ «η ενοχοποίηση των πολιτικών υπονόμευσε μακροπρόθεσμα τη δημοκρατία», καθώς έχασαν την αξιοπιστία τους.
Βιβλιογραφία:
Μαυρογορδάτος Γ., 1915. Ο Εθνικός Διχασμός,
εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2015.