«…η πατρίδα μας χάνεται στον αναλφαβητισμό και στην τύφλωση, στο τσιφτετέλι και στο στρινγκ…»
Ο μεγάλος ηθοποιός μιλά για τον Eλληνα στα χρόνια της κρίσης, τον ρόλο των ανθρώπων του πνεύματος, τη δουλειά του και τον αδερφικό του φίλο Μιχάλη Αεράκη
Eναν βαθύτατα προβληματισμένο κοινωνικά Γρηγόρη Βαλτινό συναντούν σήμερα οι “διαδρομές”. Ο μεγάλος Ελληνας ηθοποιός, μοιράζεται μαζί μας την απογοήτευσή του από τη στάση των Ελλήνων στα χρόνια της κρίσης, οριοθετεί τη δράση των ανθρώπων του πνεύματος και χαμογελά για το μεγάλο καλό που έκανε η κρίση: Την επιστροφή των κλασικών έργων και αξιών στο ελληνικό θέατρο. Κι όλα ετούτα, σε μια εποχή που τα πράγματα είναι “μπάσταρδα”, όπως σχολιάζει χαρακτηριστικά.
Ο Γρηγόρης Βαλτινός θα βρεθεί αυτή τη Δευτέρα στο ιστορικό καφέ “Κήπος”, όπου με τον συνθέτη – ερμηνευτή Παχάλη Τόνιο παρουσιάζουν το έργο “Οταν οι νότες αγκαλιάζουν την ποίηση”. Μας μιλά γι’ αυτή τη δουλειά αλλά και για τη μεγάλη παράσταση που ανεβάζει αυτό τον καιρό στην Αθήνα, τον Αρχιμάστρο Σόλνες του Ίψεν, όπου συνεργάζεται με τον αδερφικό του φίλο, τέως καλλιτεχνικό διευθυντή και φωτοδότη της πορείας του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κρήτης Μιχάλη Αεράκη.
Ερχεστε στα Χανιά τη Δευτέρα για μια ξεχωριστή εκδήλωση στο ιστορικό καφέ “Κήπος” με οτν Πασχάλη Τόνιο. Τι να περιμένει το κοινό από αυτή τη βραδιά;
Πιστεύω ότι όσο απομακρυνόμαστε από τη λογοτεχνία,το θέατρο, την ποίηση, όσο είμαστε ευάλωτοι ανυπεράσπιστοι, ανοχύρωτοι, τόσο κινδυνεύουμε να πάθουμε αυτό που παθαίνει τώρα η πατρίδα μας. Να χάνεται στον αναλφαβητισμό και στην τύφλωση, στο τσιφτετέλι και στο στρινγκ.
Εχω αφιερώσει παράλληλα με τη θεατρική μου πορεία, όλη την καλλιτεχνική μου υπόσταση στη διατήρηση της καλής ποίησης ,λογοτεχνίας ,μουσικής, συμμετέχοντας σε εκδηλώσεις σαν αυτή που θα κάνουμε στο ιστορικό καφέ “Κήπος”.
Αλλωστε δεν είναι η πρώτη φορά που συνεργάζεστε με τον Πασχάλη Τόνιο.
Όχι δεν είναι. Έχουμε κάνει σπουδαία έργα με τον Τόνιο. “Ελλάδα: γέννηση και αναγέννηση”, στο Μέγαρο Μουσικής, στο Ηρώδειο, έργα για το περιβάλλον. Έχουμε κάνει πολλά έργα και αφιερώματα. Ο τόλιος έχει αναλωθεί πολλυ στη μελωποιημένη πόιηση, από την οποία προέρχεται και η έμπνευση αυτής της εκδήλωσης τη Δευτέρα στον Κήπο. Θα παρακολουθήσουμε ποίηση που έχει περάσει στη μουσική. Θ΄ακούσουμε το τελευτάιο έργο του Τόνιου, τη μελλοποίηση πολλών ποιημάτων του Γεώργιου Σουρή, όπου διαπιστώνεις πόσο επίκαιρος παραμένει, δυστυχώς. Κάτι που αποδεικνύει ότι το dna του Έλληνα είναι πολύ δυνατό και θέλει πολύ κόπο, πόνο και πολύ ιδρώτα και δοκιμασία για ν’ αλλάξει λιγάκι. Και πρέπει ν’ αλλάξει αυτό το dna. Δεν είναι καλό.
Ακούγεστε ιδιαίτερα προβληματισμένος. Ποια είναι η βασική σας ανησυχία;
Πώς να μην είμαι προβληματισμένος βλέποντας ότι όλοι περιμένουν να περάσει αυτή η λαίλαπα για να ξαναγυρίσουν στο καφενείο.
Δηλαδή θεωρείτε πως ο Ελληνας δεν έμαθε τίποτα στα δύσκολα τελευταία χρόνια;
Εμαθε. Εμαθε 20 πράγματα, αλλά πρέπει να μάθει άλλα ογδόντα. Οταν φτάνεις στο σημείο να δανειστείς και το εσώρουχο που φοράς. Πρέπει να είσαι έτοιμος ότι κάποια στιγμή μπορεί να στο πάρουνε. Και μαγκιές του «τύπου δεν πληρώνω», αλλού… Οχι στην Ευρώπη. Η Ευρώπη κάνει τη δουλειά της και φυλάει τα νότα της. Αυτό θα πρέπει να κάνουμε κι εμείς με τα δικά μας που είναι εντελώς εκτεθειμένα.
Στη συζήτησή μας αυτή, ακούω μια πολιτική και κοινωνική παρέμβαση από μέρους σας. Δράττομαι λοιπόν της ευκαιρίας να ζητήσω το σχόλιό σας πάνω σε μια σκέψη που συζητείται αυτά τα χρόνια στην Ελλάδα:
Οι άνθρωποι της τέχνης, οι λεγόμενοι “του πνεύματος”, διαδραμάτισαν τον ρόλο που έπρεπε στα δύσκολα αυτά χρόνια;
Επειδή το ακούω συχνά αυτό, η δουλειά των ανθρώπων του πνεύματος δεν είναι αυτή. Δουλειά τους είναι το πνεύμα. Είναι οι ιδέες, είναι να διατηρήσουν τις αξίες, την αισιοδοξία, την ορμή, την αγωνιστικότητα, στην ψυχή των Ελλήνων. Δεν είναι δουλειά τους να βγουν στους δρόμους και να φάνε μια Μολότοφ στο κεφάλι. Γιατί την άλλη μέρα δεν θα μπορέσουν να κάνουν τη δουλειά τους. Δεν είναι δυνατόν οι Ελληνες να περιμένουν πάντα από τους άλλους να κάνουν κάτι. Αντε, κι εμείς βγήκαμε σε μια διαδήλωση, και φάγαμε και μια Μολότοφ στο κεφάλι… Τι έγινε; Τι είναι πιο σπουδαίο; Να φας μια Μολότοφ στο κεφάλι ή να διατηρήσεις σε αυτή τη χώρα την ποίηση, τη λογοτεχνία, την αρχαία τραγωδία, τις αξίες, τις ιδέες. Να φωνάζεις, να καταγγέλεις από το βήμα που σου δίνει η δημοσιότητά σου. Τι είναι πιο χρήσιμο;
Πιστεύετε όμως ότι εμπνεύστηκαν καλλιτέχνες και δημιουργοί αυτά τα τελευταία δύσκολα χρόνια; Για παράδειγμα, σε πολύ πιο δύσκολες και σκοτεινές εποχές της χώρας είχαμε δει “Το μεγάλο μας Τσίρκο”, είχαμε ακούσει το πολιτικό τραγούδι να ανθεί, είχαμε δει την τέχνη να στρατεύεται για ιδανικά και σκοπούς ανώτερα. Εν ολίγοις υπάρχει η αίσθηση πως τα τελευταία χρόνια δεν είδαμε κάτι αντίστοιχο στο βαθμό που θα περιμέναμε.
Κοιτάξτε, μια δικτατορία δεν συγκρίνεται με τίποτε.
Προφανώς…
Μια δικτατορία είναι κάτι κεφαλαιώδες. Σταματάνε οι ελευθερίες του ανθρώπου. Σταματά η ζωή, οι ιδέες, οι αξίες, ο αγώνας. Οφείλεις λοιπόν εκεί να αντιδράσεις γρήγορα πριν αυτό το καρκίνωμα σου κάνει ζημιά στο μυαλό. Τώρα τα πράγματα δεν είναι τόσο καθαρά. Είναι πιο “μπάσταρδα”. Ο εχθρός σε μια δικτατορία είναι ορατός ή αν θέλετε ημι-ορατός. Γιατί μια δικτατορία επιβάλλεται από έξω και στηρίζεται από έξω. Δεν είναι κάτι που το αποφασίζουν από μόνοι τους οι τριτοκοσμικοί. Τώρα λοιπόν, ο εχθρός είναι αόρατος. Είναι κάποιο κεφάλαιο με μετοχές σε διεθνή χρηματιστήρια, τα οποία πιέζουν τους λαούς να φτωχύνουν περισσότερο, επιχειρούν να τους υποδουλώσουν οικονομικά, εθνικά, θρησκευτικά, πολιτικά. Δεν ξέρεις που να απευθυνθείς. Οι κυβερνήσεις είναι διορισμένες, οφείλουν ν’ ακολουθήσουν ένα πρόγραμμα. Δεν υπάρχει πρόγραμμα με ιθαγένεια… Είναι πρόγραμμα εξωτερικού, όπως λέγαμε παλιά ΚΚΕ εσωτερικού και εξωτερικού…
Μιλάμε για ανθρώπινες παθογένειες. Τέτοιες παθογένειες συναντάμε και στο έργο που ανεβάζετε αυτή την εποχή στο Θέατρο Ιλίσια στην Αθήνα. Τον Αρχιμάστορα Σόλνες του Ιψεν. Με τη συμμετοχή μάλιστα του αγαπημένου στα Χανιά -και όχι μόνον- Μιχάλη Αεράκη. Πείτε μας δυο λόγια για το έργο και για τη συνεργασία αυτή με τον Αεράκη.
Η συνεργασία μου με τον Μιχάλη τον Αεράκη έχει ξεκινήσει πολλά χρόνια πριν. Φίλοι αδερφικοί είμαστε. Είναι σπουδαίος στην παράσταση που κάνουμε. Είναι από τις κολώνες του έργου ο Αεράκης.
Το έργο σαφώς το διάλεξα γιατί είναι ένα κλασικό έργο που μιλά για αναλλοίωτες αξίες και παθογένειες της ανθρώπινης φύσης. Τα αιώνια γιατί, τα αιώνια ερωτηματικά, οι αιώνιες αδυναμίες της ανθρώπινης ψυχής. Το έργο μιλά για τον άνθρωπο που είναι το πιο άγριο ζώο στη φύση και χαίρομαι πολύ που ένα από τα καλά που έκανε η κρίση είναι η επιστροφή του κόσμου στα μεγάλα, κλασικά έργα, στις μεγάλες αξίες. Παρατηρούμε στην Αθήνα -που είναι το κέντρο του ελληνικού θεάτρου- μια στροφή σε αυτά τα πράγματα, τα ουσιαστικά και στα βαθιά. Κι αυτό είναι πολύ παρήγορο γιατί αναγκάζει τον άνθρωπο να έρθει πίσω σε αυτά που εγκατέλειψε. Κι αυτό είναι πολύ μεγάλη χαρά και για τον καλλιτέχνη γιατί του δίνει μια αισιοδοξία ότι μπορεί να επιλέγει και πιο απαιτητικά έργα, πιο απαιτητικά κείμενα. Γιατί ξέρετε, η πολύ ευημερία εφκυλίζει καμιά φορά και τώρα που είμαστε στα δύσκολα, ο κόσμος θέλησε πάλι να επιστρέψει στις αιώνες αξίες. Αυτό είναι ένα από τα καλά της κρίσης.
Με αυτό ή με κάποιο άλλο έργο, θα σας δούμε στα μέρη μας το καλοκαίρι;
Είναι πολύ δύσκολο με αυτό το έργο. Το σκηνικό είναι δυστυχώς μηχανικό, χρειάζεται πολύ μεγάλη προετοιμασία για να στηθεί κάπου και δεν μπορεί η παράσταση αυτή να κάνει περιοδεία. Οπότε οι αγαπημένοι μου Κρήτες που εκτιμώ βαθύτατα για τη λεβεντιά και την ψυχή τους, πρέπει όταν περνούν από την Αθήνα να έρχονται αυτοί. Αλλα έργα όμως που δεν έχουν μηχανικό σκηνικό, ξέρει ο κόσμος ότι τα έχω φέρει στην Κρήτη.
Αλλωστε είναι διαρκώς ανοιχτός ο δίαυλος που έχετε με το κοινό του νησιού μας.
Είναι αλήθεια αυτό. Είναι δεύτερη πατρίδα μου η Κρήτη…
«Μνεία στο Μουσείο Τυπογραφίας»
Απαράβατος όρος του Γρηγόρη Βαλτινού για αυτή τη συνέντευξη: «Το λέω για να το γράψετε κι όχι να το πω». Ο λόγος για τη «μνεία στο Μουσείο Τυπογραφίας».
Το επισκέφθηκε πρόσφατα και ξεναγήθηκε από τον εμπνευστή και δημιουργό του, ιδρυτή και των “Χ.ν.”, Γιάννη Γαρεδάκη. «Τεράστια εμπειρία για εμένα. Διαπίστωσα το πώς μεταφέρεται αυτή η γνώση ανά τους αιώνες. Μοναδικό το συναίσθημα. Ανθρωποι που αφιερώνουν ζωή και χρήμα σε τέτοια πράγματα είναι ευεργέτες. Εύφημος μνεία».
