Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΙΔΑΚΗΣ: «Μόνο η τέχνη κι οι “λοξοί” μπορούν να σώσουν τον κόσμο»

Για τον συγγραφέα Γιάννη Μακριδάκη τέχνη και ζωή, αναστοχασμός και δράση, μοιάζουν να είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Με κοινό τόπο πάντα τον άνθρωπο. Αυτόν που μέσα από τα βιβλία του και τους μυθιστορηματικούς του ήρωες, αναδύεται γεμάτος πάθη, αδυναμίες αλλά και ομορφιά.

Με μια άλλοτε φανερή κι άλλοτε υπόρρητη, εκ μέρους του συγγραφέα, λατρεία για τους «λοξούς» ανθρώπους. Άλλωστε αυτοί μαζί με την τέχνη είναι οι μόνοι, όπως υποστηρίζει ο Χιώτης λογοτέχνης, που μπορούν να σώσουν τον κόσμο. Ή έστω την αξιοπρέπειά του. Συνομιλήσαμε με τον Γιάννη Μακριδάκη λίγο πριν την παρουσίαση στα Χανιά του νέου του βιβλίου «Οι βάρδιες των πουλιών» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Εστία». Ενα βιβλίο που μέσα από το οικογενειακό χρονικό του πρωταγωνιστή, μάς ταξιδεύει πίσω στον ταραγμένο 20ο αιώνα, με επίκεντρο την Χίο και τα Μικρασιατικά παράλια, με κυρίαρχη την παρουσία της θαλασσινού στοιχείου και συνδετικό κρίκο, ανθρώπων και γεγονότων, τα ταχυδρομικά περιστέρια…

Στο καινούριο σου βιβλίο βρίσκονται στο επίκεντρο ο τόπος σου, η Χίος. Θα λέγαμε ότι έχουμε να κάνουμε με ένα περισσότερο προσωπικό βιβλίο;
Δεν θα το έλεγα. Απλώς εμπεριέχει, μεταξύ άλλων, μια από τις πολλές αληθινές ιστορίες που έχω συγκεντρώσει μέσα από έρευνα (και τις οποίες βιώνουν στο βιβλίο μυθοπλαστικά πρόσωπα με μυθοπλαστικές μεταξύ τους σχέσεις), η οποία αφορά τον παππού μου, ο οποίος πνίγηκε το 1942 στον βόρειο Ατλαντικό όταν το φορτηγό πλοίο που ήταν ναυτικός τορπιλίστηκε από ένα γερμανικό υποβρύχιο. Το βιβλίο πραγματεύεται το γενεόγραμμα, όπως λένε οι σύγχρονοι ψυχολόγοι, ενός ήρωα που σήμερα είναι 60 ετών και βιώνει ένα ναυάγιο από το οποίο διασώζεται, αφού παραμένει 15 ώρες μέσα στη θάλασσα μέχρι να τον μαζέψουν. Δύο μήνες μετά από αυτή την εμπειρία, κάνει μια αναδρομή στο ιστορικό της οικογένειάς του και συνειδητοποιεί ότι κάθε γενιά της αφήνει κι έναν νεκρό μέσα στη θάλασσα. Μέσα από αυτό το οικογενειακό χρονικό που απλώνεται σε όλο τον 20ο αιώνα, μου δόθηκε κι εμένα ως αφηγητή η δυνατότητα να περιγράψω σημαντικά ιστορικά γεγονότα της περιοχής της Χίου και της Μικρασίας.

Πολλά χρόνια τώρα συγκεντρώνεις προφορικές μαρτυρίες ηλικιωμένων, αποδελτιώνεις παλιές εφημερίδες κι αναζητάς ντοκουμέντα. Τι σε συναρπάζει στο παρελθόν; Ποια ανάγκη ικανοποιεί αυτή η έρευνα;
Περιέργεια είναι. Ξεκίνησε από μια περιέργεια να μάθω πως ήταν ο τόπος που ζω πριν από εμένα και εξελίχθηκε σε ένα ενδιαφέρον για ανθρώπινες ιστορίες. Πως οι άνθρωποι -αποστασιοποιημένοι πια- αφηγούνται το παρελθόν τους, ποιες λέξεις χρησιμοποιούν, ποια ρήματα, ποιες εκφράσεις. Όλο αυτό ικανοποιεί μια ψυχική μου ανάγκη που λέγεται αγαλλίαση. Αγαλλιάζει η ψυχή μου ακούγοντας κάποιες κουβέντες τους, συγκινούμαι… Νομίζω ότι είναι αυτό είναι το ισχυρότερο κίνητρο στη ζωή. Έχουν περάσει 22 χρόνια από τη στιγμή που άρχισα να συγκεντρώνω προφορικές μαρτυρίες και ακόμα εκπλήσσομαι κι ακόμα συγκινούμαι. Κάθε μέρα γίνεται αυτό, είτε κάνοντας κάποια συγκεκριμένη έρευνα είτε μέσα από βιώματά μου. Σε κάθε περίπτωση, είτε πρόκειται για βίωμα είτε για ερευνητική εργασία, αποτελούν και τα δύο πρώτες ύλες για τη λογοτεχνία. Αυτό άλλωστε προτρέπω να κάνουν και οι άνθρωποι που συναντώ στα λογοτεχνικά εργαστήρια που οργανώνω τα τελευταία χρόνια. Να βλέπουν τη ζωή με λογοτεχνικό μάτι. Ζεις κοντά στη φύση, καλλιεργείς τη γη, και παράλληλα γράφεις. Δρας, δηλαδή, αλλά και συγχρόνως παρατηρείς τον κόσμο ως λογοτέχνης. Στο μυαλό μου αυτό το «μείγμα» εκπέμπει μια πληρότητα. Είναι έτσι ή μήπως υπάρχουν πάντα κάποια ανικανοποίητα που κινούν τα νήματα της ζωή μας; Είμαστε άνθρωποι και είμαστε πολύ δυνατοί και πολύ αδύναμοι ταυτόχρονα. Μια αίσθηση πληρότητας υπάρχει κατά στιγμές και κάποιες άλλες κυριαρχεί το ανικανοποίητο και μια αίσθηση αδυναμίας ότι το τίμημα γι’ αυτά που κάνεις είναι μεγάλο και δεν μπορείς να το αντέξεις. Ερχεται όμως μετά μια κουβέντα ενός αναγνώστη ή μια συναναστροφή μέσα από τις επισκέψεις μου σε λέσχες ανάγνωσης, σχολεία, βιβλιοπωλεία κ.λπ., και με γεμίζει με ηθική ικανοποίηση. Με κάνει να αισθάνομαι ότι όντως υπάρχουν στιγμές ευτυχίας μέσα από τη στάση ζωής που κρατάω.

Η ζωή και το έργο ενός συγγραφέα πρέπει να είναι κοντά ή αυτονομείται το έργο όταν συναντάει το κοινό του;
Παρατηρώ ότι οι αναγνώστες έχουν ανάγκη να δουν στα μάτια ενός συγγραφέα ότι ανταποκρίνεται ως άνθρωπος σ’ αυτό που έχουν νιώσει όταν γνωρίζουν το έργο του. Αυτό είναι μεγάλο στοίχημα. Μπορεί λοιπόν το έργο να αυτονομείται, αλλά όσο είναι εν ζωή οι άνθρωποι υπάρχει η αξιοπρέπεια. Υπάρχει η πολιτική στάση του καθενός μας, αφού όλα πολιτική είναι. Όταν πεθαίνουμε το έργο αποσυνδέεται πλήρως από τη ζωή μας, αλλά όσο ζούμε και μας γνωρίζουν άνθρωποι, είναι αναπόφευκτο αυτά τα δύο να συνδέονται.

Σε μια κουβέντα μας το 2013, είχες δηλώσει απαισιόδοξος για το αν θα μπορούσε η κρίση να μας αποκαλύψει τη φτώχεια της κοινωνίας μας σε αξίες. Πλέον, τι γεύση σου έχουν αφήσει τα τελευταία 10 χρόνια;
Έχει γίνει μια επανάσταση στην κοινωνία. Πράγματα που λέγαμε κάποιοι άνθρωποι πριν από 20 χρόνια και τότε φαίνονταν εξωπραγματικά σήμερα υπάρχει πολύς κόσμος που τα κάνει πράξη. Νέοι άνθρωποι ζουν εναλλακτικά σε σχέση με το καπιταλιστικό σύστημα και βρίσκονται πιο κοντά στις πραγματικές αξίες. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, μετά από κάθε καπιταλιστική κρίση η ανθρωπότητα βιώνει έναν Αρμαγεδδώνα ολοκληρωτισμού και αυτοκαταστροφικής ανάπτυξης. Ενώ δηλαδή ένα ποσοστό της συνειδητοποιείται το μεγαλύτερο μέρος της παραδίδεται σε μια αναξιοπρεπή ανάπτυξη, η οποία θυσιάζει τους φυσικούς πόρους, το πολιτιστικό κεφάλαιο, τα πάντα, για το χρήμα.

Το τελευταίο διάστημα γινόμαστε μάρτυρες ξενοφοβικών αντιδράσεων απέναντι στους πρόσφυγες. Ως κάτοικος του Βορειοανατολικού Αιγαίου, πώς βλέπεις το προσφυγικό;
Η μετανάστευση και η προσφυγιά δεν πρόκειται να σταματήσουν ποτέ όσο ο δυτικός κόσμος συνεχίζει να δημιουργεί φτώχεια, πολέμους και ανασφάλεια στον υπόλοιπο κόσμο. Από εκεί και πέρα, με τη συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας μπήκε μπροστά ένα σχέδιο να μετατραπεί η Ελλάδα σε μια «τάφρο» ανάμεσα στη λεγόμενη ανάπτυξη του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής και τη δυστοπία που ζουν οι άνθρωποι που φεύγουν από τον τόπο τους ως πρόσφυγες. Μέσα σ’ αυτήν την τάφρο κομποστοποιούμαστε όλοι, ντόπιοι και ξένοι, και θα βρει κανείς τα πάντα. Και καλούς γεωσκώληκες και κακούς. Όσο για τις ξενοφοβικές αντιδράσεις, είναι φυσικό να υπάρχουν. Όλα τα ζωντανά του πλανήτη όταν απειληθεί ο ζωτικός τους χώρος βγάζουν δόντια. Η διαφορά βέβαια του ανθρώπου από τα υπόλοιπα ζωντανά είναι ότι ο άνθρωπος έχει την ευχέρεια να καλλιεργήσει το πνεύμα του. Αν καλλιεργήσουμε το πνεύμα μας θα σταματήσουμε να είμαστε πρωτόζωα. Ο καθένας, λοιπόν, ας προσπαθήσει με τον τρόπο του, με τα έργα και τα λόγια του, είτε είναι καλλιτέχνης είτε πολιτικός είτε οτιδήποτε άλλο, να καλλιεργήσει τις ψυχές των ανθρώπων και τα μυαλά τους ώστε να σταματήσουν να βλέπουν τον «άλλον», τον «διαφορετικό» ως απειλή.

Αρα η τέχνη, ως ένα όχημα καλλιέργειας και παιδείας, μπορεί να σώσει τον κόσμο;
Μόνο η τέχνη μπορεί να το κάνει αυτό. Άλλωστε ο κόσμος πάει μπροστά με τους «λοξούς»!

Η βιβλιοπαρουσίαση
Το καινούριο βιβλίο του Γιάννη Μακριδάκη «Οι βάρδιες των πουλιών» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Βιβλιοπωλείον της Εστίας», θα παρουσιαστεί την ερχόμενη Δευτέρα, 2 Δεκεμβρίου, στις 8 το βράδυ, στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων. Την εκδήλωση οργανώνουν ο Δήμος Χανίων και η Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων σε συνεργασία με το βιβλιοπωλείο «Το Βιβλίο».


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα