Φιλοσοφικοί – παιδαγωγικοί διαλογισμοί

H άποψη ότι οι ανθρωπιστικές σπουδές πρέπει να αποτελούν τον κορμό της σχολικής μόρφωσης αντιμετωπίζεται στις μέρες μας μάλλον εχθρικώς σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν.
Στη διάρκεια των πρώτων ανθρωπιστικών κινημάτων από τον 14ο μέχρι τον 19ο αιώνα κυριαρχούσε η αντίληψη ότι για την αναμόρφωση της παιδείας πρέπει να στηριχθούμε στην παιδευτική και τα πολιτιστικά επιτεύγματα της κλασικής αρχαιότητας. Η ιδέα της αρχαίας ελληνικής παιδείας θεωρήθηκε ως θεμελιωτική βάση του ανθρωπισμού. Δευτερογενής πηγή, στην οποία οφείλεται η ανάπτυξη των ανθρωπιστικών κινημάτων, ήταν ο ρωμαϊκός ανθρωπισμός. Με την επικράτηση του Χριστιανισμού εμφανίζεται μια αλληλεπίδραση Ελληνισμού και Χριστιανισμού στη διάρκεια της  Βυζαντινής περιόδου και διαμορφώθηκε η χριστιανική παιδεία.
Στα κατοπινά ανθρωπιστικά κινήματα, για τη διαμόρφωση του σκοπού της παιδείας, κυριάρχησαν οι απόψεις του κλασικού – ελληνικού και ρωμαϊκού και του ελληνικού – χριστιανικού.
Στα νεότερα χρόνια διατυπώθηκαν αντιρρήσεις για την παιδευτική αξία του ανθρωπισμού επομένως και του ουμανισμού και δημιουργήθηκαν τα κινήματα του υπαρξισμού και του νεότερου ουμανισμού με ανάλογες διαμορφώσεις στη διατύπωση του σκοπού της παιδείας. Ο ανθρωπισμός θεωρήθηκε ως γενικότερο φιλοσοφικό κίνημα και εμφανίσθηκε με τις παραλλαγές του πραγματιστικού ανθρωπισμού και στηρίχθηκε στην αρχή του Πρωταγόρα «πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος», του ηθικού και κοινωνικού ανθρωπισμού, που ενδιαφέρεται για την εξύψωση και ευημερία του ανθρώπου τη φιλανθρωπία με την πλήρη διάζευξη από τον Χριστιανισμό.
Στην παρουσία των διαφόρων κινημάτων και τάσεων, που πολλές φορές συσκοτίζονταν με υπερβολές θρησκοληψίες, θρησκευτικούς φανατισμούς και διώξεις, κοινωνικά ρεύματα, οικονομικές κρίσεις κ.λπ., οι παιδαγωγοί βρέθηκαν και βρίσκονται σε δύσκολη θέση προκειμένου να διατυπώσουν τον σκοπό της αγωγής. Για την εφαρμογή των ανθρωπιστικών σπουδών στην εκπαίδευση και μάλιστα με τη χρήση της σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας, διοργανώνονται τοπικά και διεθνή συνέδρια. Θέματα που μπορεί να συζητηθούν είναι η αξιοποίηση της ψηφιακής πλατφόρμας στη διδασκαλία μέσω πηγών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, η μηχανή του χρόνου στην αφήγηση κ.λπ. Ένα τέτοιο συνέδριο οργανώθηκε εσχάτως από τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, με συμμετοχή συνέδρων από το εσωτερικό και το εξωτερικό, κυρίως Αμερικανών. Οι  Έλληνες σύνεδροι θα προσπαθήσουν να εφαρμόσουν ό,τι είδαν και άκουσαν, ώστε και στο ελληνικό σχολείο να χρησιμοποιήσουν επωφελώς την ψηφιακή τεχνολογία στη διδασκαλία των ανθρωπιστικών σπουδών.
Οι ανθρωπιστικές σπουδές είναι η μεγάλη κληρονομία της ανθρωπότητας. Ο παιδαγωγός, αλλά και ο κάθε πνευματικός άνθρωπος, θα αντιμετωπίσει το θέμα από τη δική του σκοπιά αξιοποιώντας τη φαντασία, τη δημιουργικότητά του και την εφευρετικότητά του για να κερδίσει ό,τι το καλύτερο από την ελληνική, τη ρωμαϊκή αρχαιότητα και από το πνεύμα του Χριστιανισμού, κατά την έννοια της μετακένωσης, όπως την εννοούσε ο Αδαμάντιος Κοραής. Ο μεγάλος κίνδυνος βρίσκεται στην περίπτωση που ο παιδαγωγός μείνει αδρανής και δεν θα αξιοποιήσει τις δυνατότητές του. Η εκπαίδευση είναι το κλειδί του μέλλοντος και η πρόοδος δεν πρέπει να σταματήσει. Το 1934 ο μεγάλος Ελβετός ψυχοπαιδαγωγός Jean Piaget είπε: «Μόνον η εκπαίδευση είναι ικανή να σώσει τις κοινωνίες μας από βραδεία ή και άμεση εξαφάνιση». Η ιστορία έχει να μας δώσει πολλά παραδείγματα πολιτισμένων κοινωνιών που εξαφανίσθηκαν.
Στη διάρκεια των αιώνων που πέρασαν πολλές μεγάλες ή μικρές κοινωνίες πολιτισμού ήλθαν και απήλθαν. Εμείς σήμερα έχουμε την υποχρέωση να μελετούμε τα επιτεύγματά τους, αλλά και τα αίτια των ερειπίων τους. Η υποχρέωση αυτή απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς.
Ο γνωστός νοβελίστας H.G. Wells επικρότησε τη γνώμη του Piaget λέγοντας «πολιτισμός είναι μια διαδρομή από την εκπαίδευση στην καταστροφή».