Το Πολυτεχνείο Κρήτης σήμερα, μόλις 30 χρόνια από την υποδοχή των πρώτων φοιτητών του, έχει πλέον αναγνωριστεί ως ένα από τα καλύτερα πανεπιστημιακά ιδρύματα στη χώρα. Η έρευνα που πραγματοποιείται στο Ίδρυμα έχει τη μεγαλύτερη απήχηση από όλα τα ελληνικά Πανεπιστήμια και ο δείκτης απήχησης είναι πολύ πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Η Σχολή Μηχανικών Περιβάλλοντος αναδείχθηκε στα 6 καλύτερα πανεπιστημιακά τμήματα της χώρας. Διεθνή βραβεία και διακρίσεις του ερευνητικού προσωπικού του Πολυτεχνείου σημειώνονται πλέον σε καθημερινή βάση. Το Πολυτεχνείο Κρήτης προχώρησε, πρώτο από όλα τα Πανεπιστήμια της χώρας, στις απαραίτητες μεταρρυθμιστικές δράσεις για να αντιμετωπίσει τη νέα εποχή.
Είναι χρήσιμο να αποτυπώσουμε την ανάπτυξη του Πολυτεχνείου Κρήτης και σε αριθμούς. Στο Πολυτεχνείο Κρήτης φοιτούν περίπου 4.800 προπτυχιακοί φοιτητές, 800 μεταπτυχιακοί και 300 υποψήφιοι διδάκτορες, ενώ απασχολούνται 130 καθηγητές, 100 διοικητικοί υπάλληλοι και 90 μέλη διδακτικού – εργαστηριακού προσωπικού. Όσον αφορά την ερευνητική δραστηριότητα, κάθε χρόνο εκπονούνται στο Ίδρυμα ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα με ετήσιο προϋπολογισμό 10 εκατομμύρια ευρώ και στα προγράμματα αυτά απασχολούνται σε σταθερή βάση περί τους 400 νέους επιστήμονες (μεταπτυχιακοί φοιτητές, υποψήφιοι διδάκτορες, μεταδιδακτορικοί υπότροφοι). Επομένως, στο Ίδρυμα απασχολούνται πάνω από 700 άτομα σε μόνιμες ή έκτακτες θέσεις, ενώ σημαντική είναι η συμβολή του Ιδρύματος στην τοπική οικονομία με τους διαγωνισμούς και τις προμήθειες που διενεργούνται για την υλοποίηση των εκπαιδευτικών, ερευνητικών και αναπτυξιακών δραστηριοτήτων του Ιδρύματος και έχουν συνολικό προϋπολογισμό 3 εκ. ευρώ ετησίως.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι το Πολυτεχνείο Κρήτης έχει ήδη πρωτεύοντα ρόλο στην οικονομία των Χανίων και αποτελεί το μεγαλύτερο εργοδότη στον Νομό. Τη σημασία του Πολυτεχνείου για την πόλη και το νησί είχαν αντιληφθεί πριν από πολλά χρόνια κάποιοι διορατικοί συμπολίτες μας και συνεισέφεραν, ο καθένας με τον τρόπο του, στην ίδρυσή του και στην εξασφάλιση των απαραίτητων συνθηκών για την ανάπτυξή του. Όμως, το Πολυτεχνείο Κρήτης έχει τη δυνατότητα να διαδραματίσει σημαντικά υψηλότερο ρόλο στην τοπική οικονομία και ανάπτυξη, όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Το Πολυτεχνείο Κρήτης σήμερα (στοιχεία 2014) επιχορηγείται από την πολιτεία με 5 περίπου εκ. ευρώ για τις λειτουργικές δαπάνες, τη φοιτητική μέριμνα και τις δημόσιες επενδύσεις, 9 εκ. ευρώ για τη μισθοδοσία του προσωπικού, ενώ όπως αναφέραμε τα ετήσια έσοδα του από ερευνητικά προγράμματα ανέρχονται σε 10 εκ. ευρώ. Αυτά αθροίζουν στα 24 εκ. ευρώ και, αν λάβουμε υπόψη ότι στο ίδρυμα φοιτούν περίπου 6.000 προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές, συμπεραίνουμε ότι ο μέσος προϋπολογισμός του ιδρύματος ανά φοιτητή ανέρχεται περίπου στα 4.000 ευρώ ετησίως.
Οι αριθμοί αυτοί είναι εξαιρετικά χαμηλοί με βάση τα διεθνή standards: το Πολυτεχνείο καλείται να ανταγωνιστεί στον διεθνή στίβο με ιδρύματα του εξωτερικού τα οποία βασίζονται σε σημαντικά υψηλότερους προϋπολογισμούς. Σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης, καλά Πανεπιστήμια έχουν προϋπολογισμούς που ανέρχονται σε 20.000 – 30.000 ευρώ ανά φοιτητή, ενώ στις Η.Π.Α. τα μεγέθη μπορούν να φτάσουν και τις 50.000 ευρώ ανά φοιτητή. Για να μπορέσει, λοιπόν, το Πολυτεχνείο Κρήτης να ανταγωνιστεί με ίσους όρους τα καλά Πανεπιστήμια της Ευρώπης θα πρέπει ο συνολικός προϋπολογισμός του να ανέλθει από τα 24 εκ. ευρώ, στα οποία κυμαίνεται σήμερα, στα επίπεδα των 150 εκ. ευρώ ετησίως.
Τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα για το τι πρέπει να γίνει για να κινηθεί το Πολυτεχνείο Κρήτης, αλλά και τα ελληνικά Πανεπιστήμια γενικότερα, προς αυτή την κατεύθυνση. Σίγουρα η λύση δεν μπορεί να δοθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό – χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η Πολιτεία σήμερα δεν πρέπει να δει την Παιδεία ως επένδυση και να αυξήσει στο μέτρο του δυνατού τον προϋπολογισμό της εκπαίδευσης. Ακόμα και αν η χώρα δεν βίωνε την οξύτατη σημερινή οικονομική κρίση, είναι ουτοπικό να περιμένει κανείς ότι το κράτος θα αυξήσει τις επιχορηγήσεις του προς το Πολυτεχνείο Κρήτης από τα 14 εκ. ευρώ στα οποία κυμαίνονται σήμερα στα 150 εκ. ευρώ – μια τάξη μεγέθους παραπάνω. Ανάγοντας τα ποσά στο σύνολο των ελληνικών Πανεπιστημίων (χωρίς να συμπεριλαμβάνονται τα Τ.Ε.Ι.), θα έπρεπε οι δαπάνες του κράτους – συμπεριλαμβάνοντας τη μισθοδοσία του διδακτικού και διοικητικού προσωπικού, τις λειτουργικές δαπάνες και τις δαπάνες του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων – να εκτοξευτούν από 700 εκ. ευρώ το 2014 στα 7 δισ. ευρώ ετησίως, ήτοι ένα ποσοστό 12,7% του κρατικού προϋπολογισμού. Αυτό είναι ανέφικτο όχι μόνο σήμερα, αλλά ακόμα και αν η Ελλάδα γινόταν διά μαγείας η πιο αναπτυγμένη οικονομικά χώρα της Ευρώπης με πολλαπλασιασμό του Α.Ε.Π. της.
Για να αξιοποιήσει το Πολυτεχνείο Κρήτης το δυναμικό του, η λύση δεν είναι να περιμένει την έξοδο της χώρας από την κρίση και την αύξηση των κρατικών επιχορηγήσεων. Θα πρέπει να ακολουθήσει τον δρόμο που ακολουθούν τα καλά Πανεπιστήμια στις Η.Π.Α., στη Δυτική Ευρώπη, αλλά και στην Κύπρο, στην Τουρκία, στην Κίνα και όπου αλλού επικρατεί η κοινή λογική. Και ο δρόμος αυτός είναι ο δρόμος της εξωστρέφειας. Η εξωστρέφεια για το Πολυτεχνείο Κρήτης υλοποιείται μέσα από 4 άξονες του προγράμματος βιώσιμης ανάπτυξης του Ιδρύματος:
• Ίδρυση εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα αγγλικά σε προπτυχιακό, αλλά και σε μεταπτυχιακό επίπεδο, ώστε να απευθυνθεί σε ξένους φοιτητές και να αυξήσει τα έσοδά του από δίδακτρα.
• Ενθάρρυνση της αριστείας και της ανταγωνιστικότητας στην έρευνα, ώστε να αυξηθούν τα έσοδα από τα ερευνητικά προγράμματα που εκπονούνται στο ίδρυμα.
• Εκμετάλλευση της γνώσης που παράγεται στο Ίδρυμα και στον μετασχηματισμό της σε καινοτομία, μέσω της ίδρυσης νέων εταιρειών έντασης γνώσης, αλλά και της ενίσχυσης εταιρειών που δραστηριοποιούνται στους κλασσικούς παραγωγικούς κλάδους της οικονομίας της Κρήτης.
• Αξιοποίηση της περιουσίας του Ιδρύματος: των κτηρίων στο λιμάνι των Χανίων, της Γαλλικής Σχολής, του κτηρίου Παπαδόπετρου και του κλειστού κολυμβητηρίου.
Κινούμενη σε αυτή την κατεύθυνση, η Διοίκηση του Ιδρύματος έχει αναλάβει πρωτοβουλίες και έχει σχεδιάσει τις απαραίτητες δράσεις στις παραπάνω 4 κατευθύνσεις. Αυτός είναι ο μόνος δρόμος με τον οποίο το Ίδρυμα θα μπορέσει στο μέλλον να διατηρήσει την επαφή του και να προσεγγίσει ακόμα περισσότερο το Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι στον τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης, αλλά και να συντελέσει στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας.
*πρύτανης Πολυτεχνείου Κρήτης
