“…Είναι μέρες τώρα που ανεβοκατεβαίνω σκαλιά χωρίς να βρίσκω το σπίτι μου”
(Οδ. Ελύτης)
ΑΠΟΤΕΛΕΙ, άραγε, ιστορική μας μοίρα να διαβιώνουμε στο περιθώριο της Ευρώπης (κυριολεκτικά και μεταφορικά), παίζοντας ταυτόχρονα αιώνια διελκυστίνδα με την Ανατολή; Αποτελεί άραγε, στοιχείο της σκέψης μας η ανικανότητά μας, ως έθνος, να κάνουμε το μεγάλο άλμα, ξεπερνώντας τους εαυτούς μας;
ΝΑΙ! Τα “σκαμπανεβάσματα” είναι μέρος της Ιστορίας μας, επειδή, όπως λέει κι ο Γ. Σεφέρης, είμαστε μια χώρα των «παράλληλων μονολόγων» και ποτέ της μιας κοινής και συντονισμένης αφήγησης.
ΤΟ πρωταρχικό ερώτημα, λοιπόν, στο οποίο καλούμαστε να απαντήσουμε είναι “ποιοι είμαστε και τι επιδιώκουμε”; Σίγουρα είμαστε ο πρώτος λαός των Βαλκανίων που μπήκε στην Ε.Ε., εδώ και 35 χρόνια. Αλλά και οι μόνοι που δεν μπορούμε να συντονίσουμε τα βήματά μας με τους άλλους εταίρους, αφού δεν μπορούμε να δεχθούμε τους ευρωπαϊκούς κανόνες του “παιχνιδιού”, εξαιτίας του καταραμένου «πολιτικού κόστους»! Η δυστοκία, εδώ και τρεις μήνες, στην επίτευξη μεταξύ ημών και «θεσμών» μιας στοιχειώδους “εφαρμόσιμης συμφωνίας”, ή κάποιου “έντιμου συμβιβασμού”, δεν αποδεικνύει του λόγου το αληθές;
Η ΕΛΛΑΔΑ, σύμφωνα με το στοχαστή Στ. Ράμφο, ήταν η πρώτη χώρα που από ανατολική κλήθηκε να γίνει Δυτική. Άρα, να μετακινήσει τις παρελθοντικές εικόνες του εαυτού της (σχέση πολίτη κράτους, φορολογία, λειτουργικότητα/περιορισμός δημοσίου, οικονομία, συναισθηματική φόρτιση κ.λπ.). Πιο απλά, κληθήκαμε να αλλάξουμε νοοτροπία, ώστε να αποκτήσουμε και ευρωπαϊκά στοιχεία. Δυστυχώς, κανείς πολιτικός δεν τόλμησε αυτή την προσαρμογή, μέσω της Παιδείας, της Οικονομίας και του τρόπου ζωής μας. Η επόμενη εκλογή το μόνο και παντοτινό μέλημά τους…
ΠΙΣΤΕΥΑΜΕ -και πιστεύουμε ακόμη- ότι το “ένδοξο” ημών ιστορικό παρελθόν είναι αρκετό για να μας προσδιορίζει εσαεί! Να μας καθιστά περιούσιο και περιζήτητο λαό, σεβαστό και αναγκαίο στους άλλους! Αγνοούμε όμως, ότι οι ξένοι, οι Ευρωπαίοι και όχι μόνο, σε ό,τι αφορά τις περί Ελλάδας ιστορικές γνώσεις τους, συνήθως σταματούν στην ελληνιστική περίοδο, και πέραν ουδέν.
ΟΧΙ, ότι είναι άσχημο να παραμένουμε προσκολλημένοι στο παρελθόν μας. Αυτό είναι που μας οδηγεί, αφού είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξής μας, των παραδόσεών μας. Αυτό είναι η γλώσσα μας: ο ισχυρότερος συνδετικός κρίκος μεταξύ μας -όπως γράφει κι ο Ελύτης. Έστω κι αν, “κατά τα άλλα”, δηλαδή τον σύγχρονο τρόπο ζωής, μιμούμαστε πιθηκίζοντας κάθε τι το ευρωπαϊκό:
• “Το νερό της ομοιότητας δεν άλλαξε, ούτε το δέρμα της ηλικίας. Ο Ξενοφών τυγχάνει εξάδελφός μου και η μικρή Ασία ομοεθνής. Κατά τ’ άλλα, πραγματικά τρώω περγαμόντο για να ξημερώσει και γράφω ποιήματα ώστε να ερωτεύομαι σωστά” (1)
ΚΙ ΕΝΩ μας δόθηκε μια δυνατή ιστορική ευκαιρία να απαλλαγούμε από τα ανατολίτικα οθωμανικά στοιχεία, με την άνοδο στην εξουσία του Ανδρέα (1981), εμείς ναρκισσευτήκαμε με τις θωπείες και τους κομματικούς λαϊκισμούς, και ακολουθώντας λαοπλάνα “σύμβολα” και συνθήματα, πορευτήκαμε σε λάθους δρόμους. Παραμερίσαμε τη λογική, τον κοινό νου, για το εφήμερο. Αλλά, όπως περίπου πάλι λέει ο Στ. Ράμφος (2):
• «Τα σύμβολα δεν μας επιτρέπουν να δούμε τα πράγματα. Είμαστε ένας “παρανοϊκός λαός” με την έννοια ότι μας κουράζει η σκέψη και μας γεμίζουν τα σύμβολα, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να αντιληφθούμε πού οδηγούν τα πράγματα (λ.χ. εμφύλιος, δικτατορία, μνημόνια) και να δράσουμε ανάλογα. Τα κοινωνικά στρώματα που ήρθαν στην εξουσία το 1981 δεν ήταν εσωτερικά έτοιμα, δεν είχαν ενσωματώσει τη αντίληψη του “πολίτη” και αντί για ένα πρόγραμμα μορφώσεώς τους, ακολουθήθηκε η ατέλειωτη κολακεία τους».
ΔΕΝ είμαστε ικανοί να διαχειριστούμε το σημερινό εαυτό μας, γιατί δεν τον ξέρουμε. Και αρνούμαστε να τον μάθουμε! Από τους προηγούμενους που μας κυβέρνησαν, εδώ και 40 χρόνια (1974-2014), ποιοι πολιτικοί, ποιο κόμμα έκανε ποτέ ένα “μάθημα αυτογνωσίας”, ώστε να δούμε πού πέτυχε και -κυρίως- πού έσφαλε; Και βέβαια, με το να ρίχνουν συνεχώς τις ευθύνες τους ο ένας στον άλλο (κι όλοι μαζί στους ξένους) φτάσαμε εδώ που φτάσαμε. Το δυστύχημα είναι ότι, ακόμη και τώρα, επιμένουμε να αγνοούμε τον εαυτό μας, διότι κάτι τέτοιο-έτσι πιστεύουμε- θα μας δημιουργούσε όχι μόνον “εθνική κατάθλιψη” αλλά και ακραίες καταστάσεις!
Η ΠΑΡΟΥΣΑ “αριστερή” συγκυβέρνηση (ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ) κέρδισε τις εκλογές ισχυριζόμενη ότι, πλην το ρηξικέλευθο, έχει και “το ηθικό πλεονέκτημα” έναντι των άλλων, των φθαρμένων πολιτικών. Μα, μεταπολιτευτικά σε ποια Βουλή ζούσαν όλοι αυτοί οι σημερινοί “άσπιλοι και αμόλυντοι αριστεροί”; Πόσο «ηθικό» ήταν το «όχι σε όλα» και πάντα, στη Βουλή, που είχαν ως προμετωπίδα και ταμπού της αντιπολιτευτικής τους τακτικής;
ΟΤΑΝ ενταχθήκαμε στο ευρώ, νιώσαμε για λίγο Ευρωπαίοι! Στην αρχή θαυμάζαμε τους «εταίρους» μας, μετά αρχίσαμε να τους μιμούμαστε και να ντυνόμαστε συμπεριφερόμενοι όπως αυτοί (Glamour, lifestyle, ακριβά αμάξια, ακριβή «δάνεια» ζωή…) Τέλος καταλήξαμε να αγοράζουμε και να καταναλώνουμε αφειδώς τα προϊόντα τους, ενώ τώρα βρισκόμαστε χρεοκοπημένοι μέσα στο “ευρώ”! Παραμελήσαμε ασυγχώρητα τη δική μας παραγωγή. Και σήμερα, πώς το’ λεγε ο Καβάφης στο ποίημά του “Τα τείχη”;
«…Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
A, όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω». (3)
ΣΤΗ χώρα μας η παρακμή ήρθε επώδυνα και σταθερά: απαξιώσαμε πλήρως τα ελληνικά προϊόντα (καταστροφή παραγωγής), άσχετα εάν αυτά ήταν ανέκαθεν ποιοτικά ανώτερα. Σήμερα, δεν υπάρχει σπίτι που να μην έχει μέσα κάτι το γερμανικό και ακριβοπληρωμένο φυσικά. Καταστρέψαμε την Παιδεία και την Υγεία, τις ανθρώπινες σχέσεις, τις ζωές μας. Αλλοτριωθήκαμε ξεπερνώντας κάθε «μέτρο» και απαξιώσαμε κάθε προγονική αρετή και αξία. Ο ανόητος υπερκαταναλωτισμός ήταν η παγίδα της επίπλαστης ευμάρειάς μας. Έτσι, το χρήμα μαζεύτηκε στη Δυτική (Βόρεια) Ευρώπη, πράγμα διόλου τυχαίο κι εμείς βρεθήκαμε ξεκρέμαστοι. Ξέρετε, ανέκαθεν στην πολιτική διεθνή σκηνή χρειάζονται οι λεγόμενοι «χρήσιμοι ηλίθιοι»! Για να πλουτίζουν οι “έξυπνοι”!
ΑΠΟ το χείριστο και κρίσιμο σημείο (πιθανόν χωρίς επιστροφή) στο οποίο βρισκόμαστε «με τη θέληση» των κυβερνήσεών μας, δυο τρόποι απεγκλωβισμού απέμειναν: ο ένας είναι κάποιος «έντιμος συμβιβασμός», έστω και με πρόσθετες βαριές απώλειές μας, ο άλλος είναι η πλήρης ρήξη με τους δανειστές με συνέπεια την οικονομική χαοτική κατάρρευση της χώρας (Grexit). Οι συνέπειες και των δυο, προ πολλού γνωστές, και ποιητικές (4):
• “Ακούγεται μια βοή. Θα ’ναι τα γεγονότα που ολοένα τρέχουν. Μερικά παραχαραγμένα σαν χαρτονομίσματα. Ζητώ ν’ αγοράσω αξιοπρέπεια σαν αυτή των ελεφάντων που απομακρύνονται για να πεθάνουν. Είναι μέρες τώρα που ανεβοκατεβαίνω σκαλιά χωρίς να βρίσκω το σπίτι μου. Θα πρέπει να γραφτεί και το τελευταίο κεφάλαιο της ιστορίας για να δω αν ανήκω στη φυλή σας. Δεν μου αρέσει. Όλα τελειώνουν κάποτε”.
…ΚΙ όμως: Αν αντέξουμε τη θύελλα που έρχεται μεσοκαλόκαιρα και κρατηθούμε γερά μέσα στην Ευρωζώνη, θα διαψεύσουμε για πολλοστή φορά το συνεχές αφήγημα των ξένων περί επανόδου στην Ψωροκώσταινα (έξοδος από το ευρώ). Τότε θα έχουμε κερδίσει πανηγυρικά το μεγάλο στοίχημα, για την επόμενη πεντηκονταετία.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
– (1) Οδ. Ελύτης, “Εκ του Πλησίον”, σελ. 15, β΄έκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1999
– (2) Ο Στέλιος Ράμφος μιλώντας στο δημοσιογράφο Γ. Μαλούχο, στην εκπομπή «Θέμα και Παραλλαγές», ΝΕΤ, 30-4-10.
– (3) Κ.Π. Καβάφης, Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος, 1984
– (4) Οδ. Ελύτης, “Εκ του Πλησίον”, σελ. 47, β’ έκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1999
