Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Ενας περιβαλλοντικός θησαυρός… υπό διωγμό

Ενας ανεκτίμητος περιβαλλοντικός θησαυρός βρίσκεται στις ακτές και τις παραλίες των Χανίων. Ο λόγος για τη σπάνια παράκτια χλωρίδα που συναντάται στα μέρη μας και η οποία τις περισσότερες φορές -και για τους περισσότερους- περνάει… απαρατήρητη. Κι όμως πρόκειται για φυτά σπάνια, πολλά από τα οποία φύονται μόνο στις αμμουδιές των Χανίων.
Φυτά τα οποία αποτελούν μια πολύτιμη περιβαλλοντική παρακαταθήκη που δυστυχώς παλεύει να επιβιώσει ανάμεσα σε… ρόδες αυτοκινήτων και πάρκινγκ, επίδοξους μοτοσικλετιστές που κάνουν μότο-κρος, χιλιάδες λουόμενους που αγνοούν την ύπαρξη και τη σημασία τους, αλλά και -συχνά- την αδιαφορία των Αρχών που δεν λαμβάνουν μέτρα προστασίας…
Όψεις του παραμελημένου αυτού θησαυρού παρουσιάζουν σήμερα οι “διαδρομές” με τη βοήθεια των επιστημόνων – ερευνητών και ερευνητριών, της Μονάδας Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων (Μ.Α.Ι.Χ.).

ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ
«Στην Κρήτη και τον Νομό Χανίων συναντώνται πολλά και σπάνια είδη φυτών, ορισμένα εκ των οποίων είναι ενδημικά της Κρήτης, δηλαδή φύονται μόνο στην Κρήτη και πουθενά αλλού στον κόσμο», σημειώνει η βιολόγος – ερευνήτρια Χριστίνα Φουρναράκη, που μαζί με τις ερευνήτριες Λήδα Μαυροειδή, Γιώτα Γώτσιου, Αδαμαντία Κοκκινάκη και Ελένη Μαρκάκη, αναπτύσσουν δράσεις για την καταγραφή και προστασία των σπάνιων φυτών που φύονται κοντά στις παραλίες.
«Πολλά από αυτά τα είδη έχουν χαρακτηριστεί ως απειλούμενα και προστατεύονται από την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία. Δυστυχώς όμως μέχρι και σήμερα υποβαθμίζονται συνεχώς οι βιότοποί τους από τη μη εφαρμογή κάποιου διαχειριστικού σχεδίου και την πίεση που δέχονται οι περιοχές κυρίως από τουριστικές δραστηριότητες», τονίζει η κα Φουρναράκη.
Συνέπεια αυτού είναι τα σπάνια αυτά φυτά να βρίσκονται υπό εξαφάνιση, παρότι η παρουσία τους θα μπορούσε κάτω από άλλες συνθήκες να αποτελέσει οδηγό για ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης.

ΑΝΑΞΙΟΠΟΙΗΤΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ
«Πρόκειται για σπάνια είδη που θα μπορούσαμε να αναδείξουμε και να αξιοποιήσουμε προς όφελος του οικοτουρισμού, επεκτείνοντας την τουριστική σεζόν», αναφέρει η κα Φουρναράκη και επισημαίνει ότι κάποια από τα είδη αυτά είναι γνωστά στους φυσιολάτρες επισκέπτες από το εξωτερικό οι οποίοι και τα αναζητούν ερχόμενοι στα Χανιά.
Στο εξωτερικό, σε χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία κ.ά., έχουν γίνει ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η πρωτοβουλία για τη δημιουργία δικτύου «Μικροαποθεμάτων φυτών» στην Κρήτη, δηλαδή η ανάδειξη και προστασία πληθυσμών σπάνιων φυτών στο φυσικό τους περιβάλλον στην οποία συμμετέχει και το Μ.Α.Ι.Χ. σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) και τη Διεύθυνση Δασών Χανίων.
«Για να προχωρήσει μια τέτοια πρωτοβουλία δηλαδή η ανάπτυξη του βοτανικού τουρισμού στην Κρήτη, χρειάζεται να υπάρξει καλή οργάνωση και ορθή διαχείριση του όλου εγχειρήματος. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει ενημέρωση των φορέων και των επισκεπτών, καθώς και των γραφείων που οργανώνουν αυτού του είδους τις επισκέψεις και βεβαίως να θεσπιστούν οι κανόνες πρόσβασης και λειτουργίας στις ευαίσθητες αυτές περιοχές», τονίζει η κα Φουρναράκη.

ΦΥΤΑ – ΔΕΙΚΤΕΣ
Η ύπαρξη όμως όλων αυτών των φυτών δεν είναι σημαντική μόνο για τις δυνατότητες που δίνει για μια διαφορετική ανάπτυξη, πιο φιλική για το περιβάλλον. Θεωρείται και ως ένας δείκτης για την ποιότητα του περιβάλλοντος.
«Τα φυτά αυτά χαρακτηρίζονται ως είδη “ομπρέλες”, δηλαδή είδη των οποίων η κατάσταση διατήρησης δείχνει την περιβαλλοντική υποβάθμιση που υφίσταται ή όχι μια περιοχή. Αυτό σημαίνει ότι όταν απειλούνται με εξαφάνιση τότε καταλαβαίνουμε ότι στην περιοχή αυτή ασκούνται μεγάλες πιέσεις», εξηγεί η κα Φουρναράκη και προσθέτει πως «δεν μπορεί να περηφανευόμαστε για τις διάσημες παραλίες π.χ. του Ελαφονησίου και του Μπάλου, και να μην υπάρχει κάποια ουσιαστική μέριμνα για το φυσικό περιβάλλον των περιοχών αυτών».

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
Πέρα από το πρόγραμμα των “Μικροαποθεμάτων φυτών” το Μ.Α.Ι.Χ. έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια το τελευταίο διάστημα με το έργο CARE MEDIFLORA “Δράσεις Διατήρησης Απειλούμενων Φυτικών Ειδών των Νησιών της Μεσογείου: κοινές δράσεις για “εντός τόπου” και “εκτός τόπου” διατήρηση” (www.care-mediflora.eu/) να βοηθήσει, μεταξύ άλλων, στην ενίσχυση των πληθυσμών των σπάνιων φυτών που υπάρχουν στις παραλίες των Χανίων. Στο πλαίσιο αυτό, αξιοποιείται το γεννετικό υλικό (δηλαδή οι σπόροι) που έχει συγκεντρωθεί στην Τράπεζα Σπόρων του Ινστιτούτου.
«Πρόκειται για μια πιλοτική προσπάθεια καθώς για πρώτη φορά επιχειρούμε κάτι τέτοιο γι’ αυτά τα φυτά, δηλαδή να τα επαναφέρουμε στο φυσικό τους περιβάλλον», επισημαίνει η κα Φουρναράκη και προσθέτει ότι η πρωτοβουλία αυτή γίνεται σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς που στηρίζουν την προσπάθεια (ο Δήμος Καντάνου Σελίνου έχει συνεισφέρει έμπρακτα στην υλοποίηση δράσεων του έργου με την περίφραξη μιας περιοχής στο Ελαφονήσι).

2 AndrocymbiumAndrocymbium rechingeri: Το άνθος του χειμώνα
Το Androcymbium rechingeri, όπως είναι η επιστημονική του ονομασία, είναι ένα πανέμορφο κρινάκι που ανθίζει μέσα στον χειμώνα και συγκεκριμένα μεταξύ Δεκεμβρίου και Φεβρουαρίου! Ο βλαστός του είναι πολύ κοντός, υπόγειος και τα φύλλα του στενά, λογχοειδή, κυρτά, στιλπνά και πράσινα. Τα λουλούδια του είναι λευκά, συνήθως 5 με 10, σε στενές συστάδες.
Το Androcymbium rechingeri φύεται σε παράκτια φρυγανικά οικοσυστήματα πάνω σε ρηχό αμμώδες ασβεστώδες υπόστρωμα και σε υψόμετρο από 0 έως 50 μ. Έχει εντοπιστεί στο Ελαφονήσι, τα Φαλάσαρνα και την Ήμερη Γραμβούσα. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εν λόγω περιοχές είναι οι μοναδικές σε ολόκληρη την Ευρώπη που συναντάται το ξεχωριστό αυτό κρινάκι. Η Μονάδα Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών του Μ.Α.Ι.Χ. έχει καταγράψει και παρακολουθεί τους πληθυσμούς του, ενώ ένας από αυτούς στο Ελαφονήσι έχει ενταχθεί στο δίκτυο των «Μικροαποθεμάτων Φυτών». Ωστόσο, παρότι το Androcymbium rechingeri έχει χαρακτηριστεί ως «κινδυνεύον» και προστατεύεται από την ευρωπαϊκή και ελληνική νομοθεσία, οι απειλές που δέχεται καθημερινά συνεχίζουν να είναι πολλές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στα Φαλάσαρνα όπου ένα από τα σημεία που φύεται το σπάνιο φυτό έχει μετατραπεί σε… πάρκινγκ.

3 Bellevalia brevipedicellataBellevalia brevipedicellata: Σπάνια ομορφιά
Ανθίζει νωρίς, τους μήνες Ιανουάριο, Φεβρουάριο, Μάρτιο, ενώ φύεται μόνο στο Ελαφονήσι και τη Γαύδο. Και πουθενά αλλού στον κόσμο. Η όμορφη Bellevalia brevipedicellata καταγράφηκε πρώτη φορά το 1940. Πρόκειται για πολυετές βολβώδες φυτό, που κάνει δύο ή τρία φύλλα, ευθεία, λογχοειδή, κάπως σαρκώδη, γλαυκά-πράσινα και στιλπνά. Ταξιανθία με 10 έως 25 άνθη και σπόρους σφαιρικούς, μαύρους, περίπου 2 χιλιοστά σε διάμετρο.
Φύεται σε φρυγανικά οικοσυστήματα με σκληρό ασβεστόλιθο, υψόμετρο 0-250 μ., ενώ όπως και άλλα σημαντικά φυτά στην ίδια περιοχή απειλείται από την ανεξέλεγκτη κίνηση των αυτοκινήτων που καταφθάνουν στην παραλία του Ελαφονησίου.

4 BolanthusBolanthus creutzburgii (subsp zaffranii):
Της θάλασσας και του… βουνού
Μπορεί να το συναντήσει κανείς δίπλα στη θάλασσα αλλά και πάνω στο βουνό! Στο μικροσκοπικό Bolanthus creutzburgii αρέσουν τα άκρα. Περιγράφεται από τους ειδικούς ως νάνο-πολυετές χαμαίφυτο, ξυλώδες στη βάση του, με βλαστούς ανερχόμενους, 1.5-6 εκατ. σε ύψος και πέταλα λευκά. Ανθίζει τον Απρίλιο, καρποφορεί τον Απρίλιο-Μάιο και φύεται σε αμμώδη-πετρώδη υποστρώματα με αραιή βλάστηση.
Τα παραθαλάσσια φυτά έχουν περιγραφεί τελευταία ως ξεχωριστό υποείδος (Bolanthus creutzburgii subspzaffranii), το οποίο εντοπίζεται -παγκοσμίως- μόνο στο Γιαλισκάρι. Κι όμως παρά τη μοναδικότητα αυτή, κάποιοι λόγω άγνοιας υποθηκεύουν με τη συμπεριφορά τους το μέλλον του, χρησιμοποιώντας την περιοχή που φύεται ως πίστα μότο – κρος…

5 Limonium elaphonisicumLimonium elaphonisicum: Μοναδικό στον κόσμο
Η ύπαρξη του Limonium elaphonisicum, όπως μαρτυρά και το όνομά του, συνδέεται άρρηκτα με την περιοχή του Ελαφονησίου. Δεν θα μπορούσε άλλωστε να είναι διαφορετικά καθώς σε ολόκληρο τον κόσμο μόνο σε αυτή την περιοχή έχει καταγραφεί η παρουσία του!
Πρόκειται για ένα πολυετές φυτό, στιλπνό, που δημιουργεί ένα μικρό θάμνο, 25-50 εκατ. σε ύψος με γαλάζιο άνθος.
Ανθίζει μεταξύ Ιουνίου και Οκτωβρίου και φύεται σε πετρώδη-ασβεστώδη υποστρώματα και σε αμμώδεις περιοχές.
Στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων και Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας το είδος αυτό έχει χαρακτηρίσει ως «τρωτό» και η παρουσία του απειλείται κυρίως από την γενικότερη υποβάθμιση του βιοτόπου όπου φύεται. Σωτήριο για το ίδιο αποδεικνύεται το ότι συναντάται μέσα σε βράχια γεγονός που το… γλιτώνει από τις ρόδες των τροχοφόρων.

6 Viola scorpiuroidesViola scorpiuroides: Ενα ξεχωριστό “μαρτάκι”
Οι ντόπιοι τη φωνάζουν “μαρτάκι” επειδή ανθίζει νωρίς τον Μάρτιο, η επιστημονική της όμως ονομασία είναι Viola scorpiuroides. Πρόκειται για ένα μικρό θαμνώδες φυτό με κίτρινα άνθη και ποώδη βλαστό, κάψες ωοειδείς και στιλπνές.
Το ξεχωριστό αυτό φυτό φύεται σε ξηρά φρυγανικά πετρώδη οικοσυστήματα, από 0 έως 600 μ. υψόμετρο.
Έχει εντοπιστεί στο Ελαφονήσι, τα Φαλάσαρνα, το Ακρωτήρι, αλλά και σε περιοχές του Λασιθίου.
Δυστυχώς, όμως, λόγω του μεγάλου αριθμού αυτοκινήτων που δέχεται ειδικά η περιοχή του Ελαφονησίου, μεγάλο μέρος του πληθυσμού έχει καταστραφεί. Κι αυτό σε μια περιοχή όπου έχουν καταγραφεί 12 διαφορετικά είδη προστατευόμενων φυτών!

7 KEDROSΚέδροι: Ενα εμβληματικό δέντρο στις ακτές της Κρήτης
Ο περιβαλλοντικός πλούτος που υπάρχει στις ακτές των Χανίων είναι τεράστιος. Είδη σπάνια και ιδιαίτεροι οικότοποι συνθέτουν ένα μοναδικό περιβαλλοντικό παζλ, όπου ξεχωριστή θέση μέσα σε αυτό κατέχουν οι παράκτιοι αμμόλοφοι με κέδρα.
Οι αμμόλοφοι με κέδρα αποτέλεσαν το αντικείμενο μελέτης και προστασίας του προγράμματος «Junicoast» που εκπόνησε σε συνεργασία με άλλους φορείς πριν από λίγα χρόνια, στο πλαίσιο του Life + για τη φύση και τη βιοποικιλότητα, μια ξεχωριστή επιστημονική ομάδα του Μ.Α.Ι.Χ. από τους Γιώργο Καζάκη (δασολόγος), Dany Ghosn (γεωπόνος) και Ηλέκτρα Ρεμούνδου (αγρονόμος).
Στο πλαίσιο αυτό, αναδείχθηκε η σημασία των παράκτιων αμμοθινών με είδη κέδρων. Ενός οικότοπου σπάνιου και εξαιρετικής ομορφιάς, που απαντάται στις ακτές της Νότιας και Δυτικής Ευρώπης, μεταξύ αυτών και 17 περιοχές του δικτύου Natura 2000 στη δυτική και νότια Ελλάδα, στα νησιά του Αιγαίου και στην Κρήτη.
Τα είδη κέδρων που βρίσκονται διάσπαρτα ανάμεσα στις αμμοθίνες επιβιώνουν κάτω από αντίξοες συνθήκες, αποκτώντας μια εντυπωσιακή όψη που παραπέμπει σε φυσικά γλυπτά.
Στην Ελλάδα, ο οικότοπος αυτός απειλείται από διάφορους παράγοντες όπως η περιορισμένη φυσική αναγέννηση, ο τουρισμός, η έλλειψη ευαισθητοποίησης του κοινού, η εναπόθεση απορριμμάτων, το κόψιμο κλαδιών και η βόσκηση. Αξίζει να σημειωθεί ότι όπως διαπιστώθηκε από την έρευνα όλοι οι πληθυσμοί περιλαμβάνουν αιωνόβια και υπεραιωνόβια δένδρα. Οι νεαρότεροι υποπληθυσμοί έχουν μέση ηλικία 100-120 έτη (Κεδρόδασος, Λαυρακάς), οι υπόλοιποι πλησιάζουν τα 200 έτη, ενώ μεμονωμένα άτομα που μετρήθηκαν φτάνουν και πάνω από 350 έτη (Χρυσή).
Στο πλαίσιο του προγράμματος αναπτύχθηκαν σημαντικές δράσεις όπως, μεταξύ άλλων, η οριοθέτηση 2.393 στρεμμάτων του οικότοπου στην Κρήτη με την τοποθέτηση 327 ξύλινων πασσάλων. Η τοποθέτηση 30 κάδων απορριμμάτων, η κατασκευή 340 μ. ξύλινων διαδρόμων και η τοποθέτηση 113 πασσάλων σήμανσης κατά μήκος μονοπατιών 4.5 χλμ. Επίσης, κατασκευάστηκαν 200 μέτρα ανασχετικά πετάσματα, τοποθετήθηκαν 16 ενημερωτικές πινακίδες, φυτεύτηκαν 184 νεαροί κέδροι και άλλα χαρακτηριστικά είδη, έγιναν 12 περιφράξεις για την προστασία της αναγέννησης των κέδρων και αποθηκεύτηκαν στην τράπεζα σπόρων χιλιάδες σπόροι κέδρων και άλλων 30 ειδών.
Δυστυχώς, όμως, με τη λήξη του προγράμματος το μέλλον των κέδρων παραμένει αβέβαιο καθώς η Πολιτεία δεν έχει φροντίσει να θεσπίσει και να εφαρμόσει διαχειριστικά σχέδια για τις ευαίσθητες περιβαλλοντικά περιοχές με συνέπεια τα ξεχωριστά είδη φυτών και δέντρων που φύονται σε αυτές να βρίσκονται υπό διαρκή απειλή.


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

1 Comment

  1. δυστυχως ειναι πια πολυ αργα. Οπως εξαφανιστηκε η πρεπια ετσι θα εξαφανιστουν κι αυτα. Τι να κανουμε, στην ελλαδα ζουμε. Δεν ειναι δυσκολο να μπουν αμετακινητες μπαρες που θα αποτρεπουν τα αυτοκινητα τις μηχανες και τα πουλμαν να πατησουν αμμο παντου στα χανια. Πολυ απλα τα συμφεροντα και η νοοτροπια του ωχαδερφισμου ειναι πιο δυνατα απο ολες τις οικολογικες ευαισθησιες.

Γράψτε απάντηση στο anna kapa Ακύρωση απάντησης

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα