«Απου ’χει τα θάρρη του στο Θεό/ αδείπνητος δε θέτει.
Κι αν θέτει και καμιά φορά,/ ο ύπνος τον εθρέφει…» (Κρητική Παροιμία)
ΜΑΣ “βρήκε στον ύπνο” δέσμιους (1) και πέρασε χωρίς καν να την αντιληφθούμε! Ποια; Η Παγκόσμια Μέρα του Ύπνου! (2).
ΚΑΛΑ, εδώ μας βρήκε η παγκόσμια κρίση να «καθεύδωμεν βαρέως» γεμίζοντας πια μέρες και νύχτες με άγριους εφιάλτες, την ημέρα του ύπνου θα θυμόμασταν; Μα, δεν αποδείχθηκαν επιπόλαιοι και υπνώττοντες (σαν τις «μωρές παρθένες») οι πολιτικοί μας – Ελληνες και Ευρωπαίοι -αφότου ξέσπασε η διεθνής οικονομική κρίση (2008); Δεν αποτελούν, ακόμη και σήμερα -ελληνική Βουλή και Comission- ένα διαρκές «υπνωτήριο» ανεύθυνων ατόμων; Πόσοι είναι οι εν εγρηγόρσει άνδρες σε Ελλάδα και Ε.Ε.; Ο ατέλειωτος λήθαργος των περισσοτέρων, με την ακατάσχετη ιδεοληπτική «αριστερή» και αδιέξοδη φοροεισπραχτική πολιτική τους, δεν κατάντησε υπναγωγός στην αδράνεια μας; Μήπως κι εμείς οι ίδιοι, λέμε, υπνωτισμένοι (ή «ψεκασμένοι») πάψαμε να έχουμε αντιστάσεις; Υπάρχει καλύτερο υπνοβότανο από τα ψέματά τους;
…ΝΑΙ! Έχει αποδειχθεί επιστημονικά πως η (κάθε) οικονομική κρίση βλάπτει σοβαρά τον ύπνο των ανθρώπων. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξαν επιστήμονες ισχυριζόμενοι πως η απώλεια του ύπνου -η αϋπνία- ταλαιπωρεί ολοένα και περισσότερους Eλληνες. Πηγή του κακού, μία: η έγνοια για τα οξύτατα προβλήματα της καθημερινότητας (λογαριασμοί, μισθοί, ανεργία, μη κλείσιμο αξιολόγησης, ανασφάλεια, προσφυγικό κ.ά.) Κι εδώ που τα λέμε, πού να κλείσεις μάτι, όταν όλη τη νύχτα σκέφτεσαι «τί (επιπλέον) τέξεται η επιούσα»;
ΤΕΛΟΣ πάντων! Η αϋπνία που μας κρατά μερόνυχτα άγρυπνους οφείλεται στο ότι οι ίδιες σκέψεις που μας κάνουν να αγωνιούμε μέχρι και τρεις ώρες πριν ξαπλώσουμε, παραμένουν οι ίδιες που μας συνοδεύουν και στο κρεβάτι! Η φιλική φράση «έλα καημένε, δεν αξίζει να στενοχωριέσαι και να χάνεις τον ύπνο γι΄αυτά», είναι μεν παρηγορητική, δύσκολη όμως στην εφαρμογή της.
ΑΛΛΑ τί είναι ο ύπνος; Είναι μια -κατά τον Μπαμπινιώτη- «φυσιολογική περιοδική κατάσταση νάρκης του οργανισμού και του νευρικού συστήματος, που χαρακτηρίζεται από ελάττωση της συνειδήσεως και της (εκούσιας) κινητικής δραστηριότητας, κατάργηση της εγρήγορσης, η οποία είναι αμέσως αντιστρεπτή, καθώς και από μείωση της ικανότητας αντιδράσεως στα ερεθίσματα». Ο λόγος που νυστάζουμε, λένε οι υπνολόγοι (εξειδικευμένοι στις διαταραχές του ύπνου) είναι η έκκριση από την επίφυση μιας ορμόνης, της μελατονίνης, που ενεργοποιείται το βράδυ, ενώ την ημέρα βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα. Το ένα τρίτο της ζωής μας το περνούμε στο κρεβάτι! Δόθηκαν σκληροί αγώνες και χύθηκε αίμα, ώστε το 24ωρό μας να περιλαμβάνει 8 ώρες ύπνο, 8 ελεύθερο χρόνο και 8 εργασία… Αλλά σήμερα, με τον οδοστρωτήρα των ανελέητων μνημονίων, αυτός ο διαχωρισμός καταργήθηκε: μπήκαμε σε έναν εργασιακό μεσαίωνα στον οποίο ύπνος δεν υπάρχει.
ΠΟΛΛΟΙ αναρωτιούνται αν ο ύπνος είναι σπατάλη χρόνου. Όχι βέβαια! Αποτελεί ζωτική ανάγκη για όλα τα πλάσματα του Θεού: όσο κοιμόμαστε ανανεώνεται και αναδομείται ο οργανισμός μας. Ένας ύπνος χαρακτηρίζεται ελαφρύς ή βαρύς (με ροχαλητό), ήσυχος ή ανήσυχος (με εφιάλτες), σύντομος ή παρατεταμένος, διακεκομμένος ή γαλήνιος. Ο ύπνος καλλιεργεί την προσοχή, την (αυτο)συγκέντρωση και την εγρήγορσή μας. Αποσκοπεί στην «ανάπαυσιν σώματος και ψυχής», αλλά και στην αποκατάσταση ή αντικατάσταση των φθαρμένων κυττάρων του σώματος. Προσφέρει σύντομες «διακοπές» στον εγκέφαλο που έτσι επεξεργάζεται τις συσσωρευμένες πληροφορίες του: άλλες μεν τις «αποθηκεύει» (χρήσιμες), ενώ τις περισσότερες τις διαγράφει (άχρηστες). Γενικά, με τον ύπνο δίνεται η ευκαιρία στον οργανισμό να αποτοξινωθεί από τις καθημερινές τοξίνες που προσλαμβάνει: ειδήσεις, άσχημα προσωπικά γεγονότα, κακές συναντήσεις, συμπεριφορές που πλήγωσαν κ.ά.
ΓΙΑ ΠΟΛΛΟΥΣ ένας «μακάριος ύπνος» είναι μισός θάνατος, για άλλους «αναχώρηση», ενώ για τον Όμηρο (Ιλιάδα, Π, 672), ο ύπνος και ο θάνατος είναι δίδυμα αδέλφια. Για τον Πλούταρχο ο ύπνος είναι θεϊκό δώρο: «το μόνο δωρεάν χάρισμα που έδωσαν στον άνθρωπο οι Θεοί». Τα δε όνειρα που τον συνοδεύουν (3), για άλλους είναι προάγγελοι κακών ειδήσεων, για τον καθηγητή μου στο Γυμνάσιο που δίδασκε Ψυχολογία –αλλά και για τον Μπέκετ- είναι «οι φύλακες» της ζωής μας.
ΚΙ ΕΤΣΙ κι αλλιώς ένας μνημονιακός ύπνος είναι αβάσταχτα βαρύς, αφού συνήθως περιβάλλεται από φοβίες, τύψεις, άγχη και ανησυχίες. Πού είναι εκείνος ο άλλοτε μακάριος «ύπνος του δικαίου»; Πώς να επαναποκτηθεί με υπνοθεραπείες; Ένα κάποιο «υπνωτικό» για την αναστολή της αϋπνίας είναι η συζήτηση. Η επικοινωνία με τους άλλους σίγουρα δεν λύνει το πρόβλημα, όμως μπορεί να βοηθήσει στην εύρεση διεξόδου. Αν θέλουμε να γλιτώσουμε από το βάσανο του εφιάλτη με τις «λευκές νύχτες», ο μόνος τρόπος είναι ο αποπροσανατολισμός της σκέψης μας. Πώς; Ελέγχοντας την αναπνοή, ώστε να μην έχουμε ταχυκαρδίες που προκαλούνται -όταν δεν είναι παθολογικές- από τις έμμονες σκέψεις που μας κατακλύζουν.
ΠΟΛΛΟΙ, με την κρίση καταλήγουμε να λέμε «κάλλιο ύπνο, παρά δείπνο», επειδή ο ύπνος είναι εξίσου σημαντικός με το φαγητό και με την κίνηση. Εξάλλου, ένα άτομο μπορεί να αντέξει περισσότερες μέρες χωρίς φαγητό, παρά χωρίς ύπνο! Με την κρίση συνηθίσαμε και τα δυο! Όσο για τους Έλληνες και Ευρωπαίους πολιτικούς (μη εξαιρουμένων φυσικά και ημών των ψηφοφόρων τους) αυτό που ταιριάζει να πούμε είναι, «Καημένοι λαοί της Ευρώπης, εδώ που φτάσαμε, «όπως στρώσαμε, θα κοιμηθούμε»!
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
-(1) «Με την πατρίδα τους δεμένη στα πανιά και τα κουπια στον άνεμο κρεμασμένα…» (Ν. Γκάτσος, Αμοργός, σελ.9, έκδ. Ίκαρος, 1990)
-(2) O ύπνος αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για καλή υγεία και ευεξία. Όμως, ένας στους τρεις ενηλίκους παραπονείται για κάποια διαταραχή του ύπνου. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), αναγνωρίζοντας τις διαστάσεις του προβλήματος, όρισε την τρίτη Παρασκευή του Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ύπνου (World Sleep Day), με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού για τη σημασία του ύπνου στην υγεία μας και τις συνέπειες της αϋπνίας.
-(3) Κατά τον Ησίοδο, ο Ύπνος ήταν γιος της Νύχτας και του Ερέβους, δίδυμος αδελφός του Θανάτου με τον οποίο συνοικούσαν στον Άδη. Η γυναίκα του, η Πασιθέη, η θεά της ξεκούρασης ήταν μία από τις τρεις Χάριτες. Είχε τρεις γιούς: τον Μορφέα, τον Ίκελο και τον Φαντάσιο (Θεοί των ονείρων). Οι Αρχαίοι φαντάζονταν τον Ύπνο ως ένα νέο, ωραίο, με φτερά στους ώμους, να αποκοιμίζει τους κουρασμένους καθώς τους ποτίζει από ένα κέρας υπνωτικούς χυμούς ή απλά κουνώντας τα φτερά του.
