Το σημερινό σημείωμα είναι αφιερωμένο σε όλους τους μαθητές των τριών Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας του Νομού μας. ‘Πώς να βελτιώσω τη μνήμη μου’ ήταν το θέμα που ανέπτυξα σε μαθητές του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας στα Χανιά την περασμένη εβδομάδα. Οι ερωτήσεις των φιλοπρόοδων ενήλικων μαθητών ήταν αφορμή να επεκταθώ και να ζητήσουμε κι άλλα θέματα μάθησης, όπως μαθησιακοί τύποι, στρατηγικές μελέτης και η επίδραση του αλκοόλ στη μνήμη.
Στο σημερινό σημείωμα επισημαίνω την επίδραση του αλκοόλ στη μνήμη, καθώς και μια στρατηγική για την αλλαγή παγιωμένων συνηθειών. Ένας καλός ύπνος ή 100 γραμμάρια τσικουδιές; Ο αριθμός των ωρών που κοιμάται ένα άτομο κι η κατανάλωση αλκοόλ είναι παράγοντες που επηρεάζουν τη μάθηση και τη συμπεριφορά του την επόμενη μέρα. Ας δούμε πως αλληλεπιδρούν… Μια από τις φάσεις του ύπνου μας, που επαναλαμβάνεται μερικές φορές κάθε βράδυ, είναι αυτή των ονείρων ή του ελαφρού ύπνου.
Η φάση αυτή λέγεται και REM (Rapid Εye Μovements), δηλαδή είναι η φάση κατά την οποία γίνονται ταχείες κινήσεις των ματιών μας ενώ κοιμόμαστε. Η περίοδος του ελαφρού ύπνου αυξάνει αν την προηγούμενη ημέρα έχουμε εκτεθεί σε πολλές παραστάσεις ή πολύπλοκες πληροφορίες. Κατά τη διάρκεια των περιόδων του ελαφρού ύπνου γίνεται ένα είδος νοητικού ξεσκαρταρίσματος. Ο εγκέφαλος μας αποφασίζει ποιες πληροφορίες που αποκτήθηκαν την προηγούμενη μέρα θα διατηρηθούν και ποιες θα διαγραφούν. Οι περίοδοι του ελαφρού ύπνου μειώνονται αν καταναλώσουμε αρκετό αλκοόλ π.χ. 100 γραμμάρια τσικουδιάς και πάμε για ύπνο πριν περάσουν τουλάχιστον 2 ώρες. Τότε την επόμενη μέρα θα έχουμε μεγάλη δυσκολία να θυμηθούμε τι μάθαμε την προηγούμενη. Γενικά οι μαθητές που δεν κοιμούνται αρκετά ή έχουν κακό ύπνο έχουν χαμηλότερη βαθμολογία, προβλήματα συμπεριφοράς, μικρότερη συγκέντρωση, υπνηλία και αντιμετωπίζουν γνωστικές δυσκολίες. Η δύναμη της συνήθειας Εκπαιδευτικοί και γονείς σημειώνουν διαχρονικά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν όταν βοηθούν μαθητές κάθε ηλικίας να εκριζώσουν συνήθειες που επηρεάζουν τη φοίτηση τους. Πρόσφατες έρευνες στον τομέα του εθισμού και της παγίωσης συνηθειών δείχνουν ότι ο εγκέφαλος μας διατηρεί τον έλεγχο ακόμη και σε αυτές που έχουν ανταποδοτικά οφέλη. Aν για παράδειγμα η συνήθεια να τρώμε μια σοκολάτα ή ένα παγωτό ή να πίνουμε μερικές τσικουδιές λίγο μετά το φαγητό μας φαίνεται ανίκητη, είναι μαχητή. Υπάρχει ένας φύλακας άγγελος, ένα κύκλωμα νευρώνων, στο νεοφλοιό που μπορεί να αδρανοποιήσει μια συνήθεια αν το κρίνει σκόπιμο. Οι ερευνητές προτείνουν μια σειρά ενεργειών που θα μας βοηθήσουν να εδραιώσουμε ή να ξεριζώσουμε μια συνήθεια. Η πρώτη μας ενέργεια είναι να διαμορφώσουμε τις κατάλληλες συνθήκες. Έτσι, αν θέλουμε να ξεκινήσουμε από αύριο να αθλούμαστε τότε αγοράζουμε σήμερα αθλητικά παπούτσια και τα τοποθετούμε από βραδύς σε εμφανή θέση. Αν θέλουμε να αρχίσουμε δίαιτα από αύριο τότε τοποθετούμε τις οδηγίες της διατροφής μας στην πόρτα του ψυγείου.
Στην περίπτωση της μελέτης ο γραπτός προγραμματισμός της είναι προαπαιτούμενο για τους ενήλικες μαθητές. Το δεύτερο στάδιο είναι να επιβραβεύουμε τον εαυτό μας κάθε φορά που νικάμε μια συνήθεια μας λέγοντας φωναχτά ‘Μπράβο μου, τα κατάφερα’, ή ‘Μπράβο Δημήτρη, τα κατάφερες και σήμερα!’ Και τέλος, η τρίτη ενέργεια είναι να απομακρύνουμε όλους τους ιδιαίτερους πειρασμούς από το χώρο μας, δηλαδή να μην έχουμε σοκολάτες, παγωτά, τσικουδιές… Στην περίπτωση των ενήλικων μαθητών για τους οποίους η απομόνωση τους για μελέτη είναι από δύσκολη έως αδύνατη προτείνω να μελετούν όταν όλοι στο σπίτι κοιμούνται. Συμπέρασμα Οι δια βίου μαθητές που επιθυμούν να κατακτήσουν ένα στόχο μάθησης, προόδου και ανάπτυξης προγραμματίζουν τις ενέργειες τους και καταργούν σταδιακά όσες παγιωμένες συνήθειες τους εμποδίζουν.
