Γιώργος Ατσαλάκης Οικονομολόγος Λέκτορας Πολυτεχνείου Κρήτης
Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Η μεγαλύτερη προσφορά της Κρήτης στην υπόλοιπη Ελλάδα ήταν ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η ευφυής οικονομική πολιτική του η οποία στηρίχθηκε σε δυο βασικούς άξονες: α) την αναδιοργάνωση του δημοσίου τομέα και β) την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας για την αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας.
Η πολιτική αυτή ήταν ευφυής, διότι κατάφερε να εξισορροπήσει τα αναρίθμητα αντικρουόμενα ιδιωτικά συμφέροντα και να οδηγήσει την χώρα στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, ώστε να προσαρμοστεί στις τότε συνθήκες της εποχής σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Κύριος στόχος του ήταν να αναδιοργανώσει τον δημόσιο τομέα, ώστε να υποστηρίζει τους πολίτες να επιχειρούν και να αξιοποιούν τον πλούτο της χώρας.
Το κυριότερο πλεονέκτημα του Ελευθερίου Βενιζέλου ήταν η αναμφισβήτητη προβλεπτική του ικανότητα για τις εξελίξεις στο μέλλον. Μελετώντας τα εκάστοτε αριθμητικά δεδομένα, τα γεωπολιτικά δεδομένα, τα πολιτικά και κοινωνικά δεδομένα κατέληγε σε χρήσιμα ρεαλιστικά συμπεράσματα για την χάραξη μακροχρόνιων αποτελεσματικών πολιτικών σε όλους τους τομείς. Η μελέτη αύτη του έδινε την δυνατότητα να διαβλέπει τους κινδύνους που ερχόταν από το άμεσο και μακροχρόνιο μέλλον αλλά και τις ευκαιρίες που παρουσιαζόταν τόσο στον ελλαδικό χώρο, όσο και σε άλλες χώρες. Ετσι μπορούσε εγκαίρως να χαράξει τις κατάλληλες πολιτικές για να αποφύγει τους μελλοντικούς κινδύνους και να αξιοποιήσεις τις ευκαιρίες που θα εμφανιζόταν.
Οι πολιτικές αυτές χαραζόταν με βάση τα πραγματικά δεδομένα της οικονομίας και της κοινωνίας και οι αποφάσεις λαμβανόταν χωρίς τον επηρεασμό κομματικών ή ιδεολογικών αγκυλώσεων και παρεμβάσεων διαφόρων ιδιωτικών συμφερόντων. Για πρώτη φορά οι πλειονότητα των αποφάσεων λαμβάνονταν με βάση το δημόσιο συμφέρον και ωφελούσαν μεγάλα τμήματα των πολιτών που τόσο είχαν αδικηθεί στο παρελθόν. Φυσικά, οι αποφάσεις αυτές ήταν εναντίον διαφόρων μεμονωμένων ομάδων ιδιωτικών συμφερόντων και για αυτό το λόγο, ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεχόταν σφοδρές επιθέσεις από τις ομάδες αυτές. Αυτές οι ομάδες, κυρίως “λυμαινόταν” το δημόσιο χρήμα. Είχαν σημαντική ισχύ και πολλές φορές στο παρελθόν “κυβερνούσαν” παρασκηνιακά και υπέβαλαν την πολιτική που θα έπρεπε να ακολουθήσει η εκάστοτε κυβέρνηση. Η διαπραγματευτική μαεστρία του Ελευθερίου Βενιζέλου κατάφερε να απομονώσει τις ομάδες αυτές για πολλά χρόνια.
Εχοντας όμως εξασφαλίσει την στήριξη τις πλειονότητας των πολιτών, και στηριζόμενος στην ορθή μελέτη των πραγματικών δεδομένων, ξεδίπλωνε την άλλη αναμφισβήτητη ικανότητα του: την διαπραγματευτική. Η διαπραγματευτική του ικανότητα ήταν ίσως το ισχυρότερο όπλο του για να επιβάλει τις ευφυείς πολιτικές του. Στηριζόμενος στην λογική ανάλυση της πραγματικότητας μπορούσε να πείσει και τους πιο σκληρούς διαπραγματευτές, να συμφωνήσουν πάνω στην δική του λογική. Η ικανότητα του αυτή, αναγνωρίστηκε από όλους του ηγέτες των ευρωπαϊκών χωρών και των τότε μεγάλων δυνάμεων.
Εχοντας λοιπόν την ικανότητα να προβλέπει, χάραζε ευφυείς στρατηγικές και σε συνδυασμό με την διαπραγματευτική του ικανότητα έκαμπτε κάθε αντίσταση και έτσι κατάφερνε να επιβάλει και να υλοποιεί με μεγάλη αποτελεσματικότητα τις στρατηγικές του. Το αποτέλεσμα ήταν, εκτός των άλλων μεταρρυθμίσεων, να αλλάξει τόσο τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, όσο και τη λειτουργία της πραγματικής οικονομίας, ώστε η οικονομική ανάπτυξη της χώρας να υποστηρίζει την απελευθερωτική πολιτική της υπόλοιπης Ελλάδας.
Πολλά “εργαλεία” χρησιμοποίησε για να υλοποιήσει τις μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο τομέα και να επιτύχει την στρατηγική της αναδιοργάνωσης του.
Ζήτησε πολλές φορές συμβουλές από ειδικούς ευρωπαίους εμπειρογνώμονες για την αποτελεσματικότερη οργάνωση. Τα κυριότερα εργαλεία επιγραμματικά ήταν:
• Η μονιμοποίηση των δημοσίων υπαλλήλων με σκοπό να αφαιρέσει από τα διάφορα ιδιωτικά συμφέροντα την δυνατότητα να τους εκβιάζουν, ώστε να μπορούν απερίσπαστα να λειτουργούν για το δημόσιο συμφέρον.
• Αναδιοργάνωση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους και του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
• Προσλήφθηκε νέο έμψυχο εκπαιδευμένο προσωπικό στο κράτος.
• Διεύρυνε την φορολογική βάση και κατένειμε δικαιότερα τα φορολογικά βάρη.
• Δημιουργήθηκε σώμα ανεξάρτητων φοροεισπρακτόρων που προσλήφθηκαν με διαγωνισμό και καθιερώθηκε η ταχυδρομική ειδοποίηση των φορολογουμένων
• Ο πρώτος πλεονασματικός προϋπολογισμός του 1911: Εσοδα 240.000.000 δρχ. και έξοδα 181.000.000δρχ. ήτοι πλεόνασμα 59.000.000 δρχ. ή ποσοστό 25% επί των εσόδων.
• Η κατοχύρωση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης
• Καθιέρωσε την κοινωνική πρόνοια και πολλά άλλα. Εξίσου σημαντικά ήταν και τα “εργαλεία” με τα οποία μεταρρύθμισε την πραγματική οικονομία, πολλά από τα οποία τα συναντούμε ακόμα και σήμερα:
• Ιδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος.
• Ιδρυση συνεταιρισμών και κυρίως αγροτικών συνεταιρισμών.
• Η ίδρυση της Αγροτικής τράπεζας.
• Η ίδρυση της Κτηματικής Τράπεζας.
• Η ίδρυση του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού.
• Η ίδρυση του Οργανισμού Καπνού.
• Η εισαγωγή του θεσμού των λαϊκών αγορών.
• Η θεσμοθέτηση της συνδικαλιστικής οργάνωσης των εργαζομένων, η οποία έγινε με πρωτοβουλία της κυβερνήσεως και όχι κατόπιν πιέσεων των εργαζομένων, πράγμα το οποίο δείχνει το ευρύτατο πνεύμα μεταρρυθμίσεων που εφάρμοσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Τα παραπάνω “εργαλεία” μαζί με την αγροτική μεταρρύθμιση και ο συνακόλουθος τεμαχισμός της γης, που συνοδεύτηκαν από την αύξηση των επενδύσεων στην αγροτική παραγωγή με την μορφή πιστώσεων και από την ταχεία εξέλιξη του συνεταιριστικού κινήματος, που αποσκοπούσε αφενός στην προστασία των μικρών παραγωγών και αφετέρου στην μεγαλύτερη ασφάλεια των επενδύσεων στην αγροτική οικονομία δημιούργησαν το οικονομικό θαύμα και τα πρώτα οικονομικά ανθηρά έτη από την ανεξαρτησία της Ελλάδος το 1821. Φυσικά τα εμβάσματα των Ελλήνων μεταναστών, αλλά και των Ελλήνων που επαναπατριζόταν αποτέλεσαν την κύρια πηγή χρηματοδότησης της οικονομικής ανάπτυξης. Επιπλέον η προσφορά χρήματος από τις εισροές των μεταναστευτικών εμβασμάτων είχε ως αποτέλεσμα να μειωθούν τα επιτόκια δανεισμού των τραπεζών στο 5-6% από 20 – 25% που είχαν φθάσει αρχικά. Ετσι περισσότερες φθηνές πιστώσεις ήταν στη διάθεση των επιχειρήσεων.
Ως περήφανος Κρητικός πολιτικός ακολούθησε συνετή οικονομική πολιτική, δεν δανείστηκε και δεν επιβάρυνε τη χώρα με χρέη για να κάνει καταναλωτικές δαπάνες ή για να αυξάνει τους μισθούς και τις συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων. Αντίθετα, εφήρμοσε πολιτική αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας και φρόντισε, παρά τις δύσκολες περιστάσεις της εποχής, να τηρεί, κατά το δυνατόν, το ισοζύγιο μεταξύ εσόδων και εξόδων, παρά τις ανάγκες χρηματοδότησης των πολέμων.
