Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Mentha spp. και ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών. Οι μέντες είναι μία μεγάλη και περίπλοκη ομάδα, η οποία περιλαμβάνει περισσότερα από 30 είδη, ένα εκ των οποίων είναι ο Δυόσμος.
Γενικά υπάρχει μια μεγάλη σύγχυση με τις ποικιλίες του δυόσμου και της μέντας. Υπάρχουν ελάχιστα αγνά φυτά καθώς τα είδη διασταυρώνονται μεταξύ τους. Αν καλλιεργούνται το καθένα χωριστά δεν υπάρχει πρόβλημα, όταν όμως τοποθετούνται το ένα κοντά στο άλλο τότε προκύπτουν διάφορα υβρίδια.
Ο δυόσμος βγάζει βλαστούς και φύλλα πράσινα. Τα φύλλα είναι ωοειδή. Τα άνθη του είναι μικρά ρόδινα ή μωβ ανοιχτό. Βγαίνουν πολλά μαζί σε στάχεις στις κορυφές των βλαστών. Είναι είδος ερμαφρόδιτο και επικονιάζεται από τις μέλισσες. Είδος πασίγνωστο στην Ελλάδα όπου καλλιεργείται στις αυλές και στους κήπους και χρησιμοποιείται στο φαγητό. Όταν το πιάσουμε βγάζει ωραίο ευχάριστο άρωμα. Υπάρχει παντού σαν καλλιεργούμενο και μαζεύεται όλο το χρόνο. Μπορούμε να τον έχουμε πάντα φρέσκο σε μια γλάστρα ή να τον ξεράνουμε και να τον φυλάξουμε σε ένα βάζο.
Υπάρχουν διάφορα είδη δυόσμου. Μερικά από αυτά είναι τα Mentha spicata syn., Mentha crispa και Mentha Viridis.
Menta spicata syn. είναι ο δυόσμος που μοιάζει με την αιγυπτιακή μέντα, αλλά δεν έχει χνούδι στους μίσχους του και έχει πιο πράσινα και μυτερά φύλλα που είναι γλυκά αρωματισμένα. Mentha crispa, είναι ποικιλία δυόσμου με σγουρά φύλλα που καλλιεργείται ευρέως για την παραγωγή ελαίου και Mentha spicata, είναι ο Μαροκινός δυόσμος που τα φύλλα του έχουν λεπτή γεύση και άρωμα και κάνουν υπέροχο τσάι.
Στη χώρα μας συναντούμε περισσότερα από 11 είδη του φυτού με τις ονομασίες Ηδύοσμος, Αγριοδυόσμος, Αβάρσαμος, Βλήχρον, Γλήχων, Βληχώνι, Γλυχούνι, Φλισκούνι, Φλασκούνι, Μίνθη, Μίνθα, Καλαμίθρα, Αγιασμός. Αυτά είναι:
1.Ο Γλήχων είναι το κοινώς φλισκούνι που φύεται σε όλη την Ελλάδα και παρουσιάζεται με παραλλαγές.
2.Ο Αρουραίος που φύεται στην Ακαρνανία.
3.Ο Πιπερώδης που βρίσκεται σε όλη σχεδόν την χώρα και χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική.
4.Ο Πράσινος (Ηδύοσμος ο ήμερος κατά τον Διοσκουρίδη και Μίνθη κατά τον Θεόφραστο).
5. Ο Χνοώδης που φύεται στη Θεσσαλία.
6. Ο Υπομελανίζων που φύεται στη Θεσσαλία.
7. Ο Φίλυδρος που φύεται σε Θράκη, Μακεδονία, Θεσσαλία, Βοιωτία, Πελοπόννησο και Κρήτη.
8. Ο Ρεβεχρόνιος που φύεται στην Κρήτη.
9. Ο Μικρόφυλλος που φύεται στην Κρήτη (κοινώς Καλιάντζα, Δυόσμος, Αγριοδυόσμος, Άγριος Αγιασμός, Φλισκούνι, Καλαμίθρα, Βάρσαμος).
10. Ο Πολιός που φύεται σε Θράκη και Κρήτη.
11.Ο Μακρόφυλλος που φύεται σε Μακεδονία και Θεσσαλία με τρεις παραλλαγές.
Ο Δυόσμος χρησιμοποιείται στη μαγειρική ως μυρωδικό σε αρνί και μοσχάρι, στο ψάρι, σε κρέμες, σαλάτες λαχανικών και φρούτων Αρωματίζει ξύδι ,κρασί, χυμούς και κοκτέιλ. Το λάδι που βγαίνει από τα φύλλα το χρησιμοποιούν στην παραγωγή τσιχλών. Αποξηραμένα φύλλα χρησιμοποιούν σε κρέμες, παγωτό , καραμέλες. Αρωματίζουν λικέρ που θεωρείται ότι τονώνει το νευρικό σύστημα.
Ιστορικά στοιχεία
Στην αρχαιότητα τον χρησιμοποιούσαν στην κατασκευή μύρου αλλά και για φαρμακευτικούς σκοπούς (κατά της χολέρας και ως αντιεμετικό).
Ο Διοσκουρίδης, ο Ιπποκράτης και ο Πλίνιος το ανέφεραν συχνά ως φυτό με μεγάλη φαρμακευτική αξία και ωραιότατο άρωμα. Ο Διοσκουρίδης το συνιστούσε σε κατάπλασμα κατά των πονοκεφάλων. Οι αρχαίοι Έλληνες έτριβαν το τραπέζι τους με δυόσμο, πριν καθίσουν να φάνε. Επίσης το έβαζαν στο νερό του μπάνιου τους.
Πολλές Αραβικές φυλές από την αρχαιότητα τη χρησιμοποιούσαν σε μορφή ροφήματος για σεξουαλική διέγερση, αλλά σε αρκετά μεγάλες ποσότητες, διότι αλλιώς είχε την ακριβώς αντίθετη δράση.
Ο Σαίξπηρ την αναφέρει, μαζί με τη λεβάντα και το δενδρολίβανο σαν διεγερτικό για τους κυρίους της μέσης ηλικίας.
Τον Μεσαίωνα πίστευαν πως το βότανο ήταν αφροδισιακό και προκαλούσε ερωτική επιθυμία. Για τον λόγο αυτό, απαγορευόταν η χρήση του από τους στρατιώτες, γιατί αδυνάτιζαν και δεν πολεμούσαν με τον ίδιο ζήλο και την ίδια ρώμη.
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιούσαν τον κοπανισμένο δυόσμο σαν κατάπλασμα στο στήθος κατά του πρηξίματος από γάλα.
Επίσης χρησιμοποιούσαν την σκόνη του δυόσμου κατά των αποστημάτων. Στην Κρήτη το βότανο το γνώριζαν με τις ονομασίες Αβάρσαμος ή Βάρσαμος. Ήταν συνηθισμένη η χρήση του στις μυζηθρόπιτες και τα καλιτσούνια.
Γνώριζαν τις αντιεμετικές του ιδιότητες. Το έπιναν κατά της δυσπεψίας και της διάρροιας. Γνώριζαν ότι κάνει καλό στον πονοκέφαλο. Όπως αναφέρεται – Κοπανισμένο και ωμό μαζί με πράσινο λεμόνι το έδεναν στο κούτελο και στσι μηλίγκους για την κεφαλαργιά. Το χρησιμοποιούσαν για την επούλωση των τραυμάτων, αφού πρώτα τον μάραιναν ελαφρώς στο τηγάνι.
Συστατικά – χαρακτήρας
Eχει δριμεία γεύση, ξηρή και γενικά δροσερή. Περιέχει πτητικό έλαιο (κυρίως μινθέλαιο), τανίνες, φλαβονοειδή, τοκοφερόλες, χολίνη, πικρή ουσία.
Το μινθέλαιο, περιέχει μενθόλη, μεντόνη, ιασμόνη, τανίνη, αλκοόλες, αλδεύδες και πικρές ουσίες. Το βότανο περιέχει νερό 83% και ανά 100 γραμμάρια περιέχει πρωτεΐνη 4,8γρ., λίπος 0,6γρ., υδατάνθρακες 8γρ., ίνες 2γρ., τέφρα 1,6γρ., ασβέστιο 200μγρ., φώσφορο 80μγρ., σίδηρο 15,6μγρ και βιταμίνες Β1, Β2 και Β6.
Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Το φυτό ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα αέρια μέρη του φυτού. Η συλλογή γίνεται οργανωμένα σε δύο περιόδους. Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο. Το καλοκαίρι η πρώτη κοψιά δίνει περισσότερα στελέχη και ποιοτικώς καλύτερο αιθέριο έλαιο από τη δεύτερη.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Η χρήση του για θεραπευτικούς σκοπούς είναι σημαντική. Τα φρέσκα φύλλα ανακουφίζουν τους πόνους των ρευματισμών αν τα τρίψουμε στις κλειδώσεις και σταματούν τον πονοκέφαλο αν τα τρίψουμε στο μέτωπο. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται για γαργάρες σε περιπτώσεις αμυγδαλίτιδας, ουλίτιδας και φλεγμονές του ρινοφάρυγγα. Βοηθά στην καλή λειτουργία της χολής και την πέψη. Είναι σπασμολυτικό, τονωτικό, άφυσο (βοηθά στην αποβολή των εντερικών αερίων) και σε μεγάλες ποσότητες είναι αναισθητικό.
Το έγχυμα του φυτού βοηθά στη διαστολή των στεφανιαίων αγγείων, βελτιώνοντας έτσι την καρδιακή λειτουργία και κατεβάζει την υψηλή πίεση, βοηθώντας και την εναλλαγή του αίματος στα τριχοειδή αγγεία.
Το τσάι του φυτού, αφού το σουρώσουμε, το αφήσουμε να κρυώσει και του προσθέσουμε λίγο μέλι πίνεται κατά των δυνατών κολικών (από ένα κουταλάκι κάθε τόσο). Το ίδιο τσάι είναι αντιεμετικό, κατά της κράμπας, των νευρικών σπασμών και της κόπωσης.
Βέβαια το ίδιο τσάι είναι ιδανικό κατά της πιτυρίδας και κατά συνέπεια καλό για λούσιμο.
Προστίθεται στις οδοντόκρεμες, τα στοματικά διαλύματα και φάρμακα για να τους δώσει ευχάριστη γεύση. Τέτοιες κρέμες καθαρισμού δοντιών συναντούμε από τον 6ο αιώνα.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε σε ένα κουταλάκι του τσαγιού ξηρό βότανο ένα φλιτζάνι βραστό νερό και το αφήνουμε σκεπασμένο για 10-15 λεπτά. Το σουρώνουμε και το πίνουμε ζεστό με μέλι (αν το πίνουμε λόγω κολικών πόνων, όπως προαναφέραμε, το αφήνουμε να κρυώσει λίγο πριν το πιούμε).
Προφυλάξεις
Πρέπει να αποφεύγεται η παρατεταμένη χρήση του αιθέριου ελαίου για εισπνοές. Στα παιδιά δεν πρέπει να την δίνουμε για χρονικό διάστημα πέραν της εβδομάδος χωρίς διακοπή. Απαγορεύεται σε βρέφη. Το αποφεύγουμε κατά τον θηλασμό.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
