Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Δελφίνιο η αγριοσταφίδα

Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι DELPHINIUM staphisargia (Δελφίνιο η αγριοσταφίδα). Ανήκει στην οικογένεια των Βατραχιδών. Φύεται σε όλες τις Μεσογειακές χώρες. Στη χώρα μας συναντούμε 12 είδη αυτού του γένους όπως το Δελφίνιο του Αίαντος (που συναντάται στον Πάρνωνα της Κυνουρίας και ονομάζεται κοινώς Καπουτσίνος, Αγριολινάρι του βουνού και Σπειρονέλλα), το Δελφίνιον το θεριστικόν που ονομάζεται και άνθος του έρωτος ή βοτάνι του καρδινάλιου κ.α.
Το Δελφίνιο η αγριοσταφίδα, βρίσκεται σε όλη την Ελλάδα και φυτρώνει σε αμμώδεις εκτάσεις και παραθαλάσσιους τόπους. Το συναντούμε με τις ονομασίες άγρια Σταφίδα, Ψειρόχορτο, Ψειριάρικη, Σκυλόλακος, Σκονιδοβότανο, Παπαζωτό και Κονιδοβότανο.
Είναι ετήσιο ή διετές φυτό που φτάνει σε ύψος τα 30 έως 100 εκατοστά. Όρθιο, χωρίς διακλαδώσεις, με προεξέχουσες τρίχες. Φύλλα παλαμόβολα. Με λοβούς ελλειπτικούς, μυτερούς, λογχοειδείς ή τρίλοβους. Βοτρυόμορφες ταξιανθίες με άνθη από σκούρο μπλε έως ρόδινο, με 5 ελλειπτικά πέταλα μέχρι 2 εκατοστά, παρόμοια με σέπαλα, από τα οποία το ένα φέρει πλήκτρο. Άλλα 4 πέταλα βρίσκονται στο κέντρο και είναι νεκταροφόρα. Δύο από αυτά, τα ανώτερα, καταλήγουν επίσης σε ενωμένο πλήκτρο που εισέρχεται μέσα στο πλήκτρο του δήθεν σέπαλου. Στήμονες πολυάριθμοι. Το είδος είναι ερμαφρόδιτο (έχει αρσενικά και θηλυκά όργανα). Καρπός αποτελούμενος από τρεις σάκους με ελάχιστους σπόρους.
Είναι μελισσοτροφικό φυτό.

Ιστορικά στοιχεία:
Είναι βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Ο Διοσκουρίδης το αναφέρει  ως «φθειροκτόνο». Το χρησιμοποιούσαν για την αντιμετώπιση της ψείρας και των ψύλλων με κρασί και λάδι.
Και στη σημερινή εποχή όμως δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια που χρησιμοποιούσαν τους σπόρους του φυτού κοπανισμένους μέσα σε λάδι, ως εντομοκτόνο κατά των ψύλλων, της ψώρας και γενικά των διαφόρων παρασιτικών εντόμων.
Το βάμμα των σπερμάτων το χρησιμοποιούσαν κατά νοσημάτων των οφθαλμών, όπως η αμαύρωση και η ιριδίτις, τρίβοντας το μέτωπο με 2-4 γραμμάρια κάθε φορά. Έχει επίσης χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν εξωτερικά εναντίον των κονδυλωμάτων και της φαγούρας.

Ο Maud Grieve , στο φημισμένο Herbal, που γράφτηκε το 1931, αναφέρεται στο φυτό ως ένα ανθελμινθικό βότανο που καταστρέφει τα παράσιτα. Επίσης αναφέρει ότι είναι ισχυρό εμετικό και καταθλιπτικό βότανο.

Δύο Γάλλοι επιστήμονες, οι Lassaigne και Feneulle, ήταν οι πρώτοι που απομόνωσαν ένα αλκαλοειδές που ονομάζεται δελφινίνη από τους σπόρους του βοτάνου το 1819. Η σωστή μοριακή δομή της δελφινίνης δεν καθορίστηκε μέχρι το 1971 λόγω της χημικής πολυπλοκότητας της εν λόγω ουσίας σε συνδυασμό με τους τεχνικούς περιορισμούς της εποχής. Ωστόσο, διαπιστώθηκε αρκετά νωρίς ότι η δελφινίνη ήταν μέλος της οικογένειας των αλκαλοειδών διτερπενοειδών και συχνά αναφέρεται σε εγχειρίδια δηλητηριωδών φυτών ως αντιπροσωπευτική τοξίνη του γένους Delphinium. Αυτό δεν είναι σωστό, καθώς η εμφάνιση της δελφινίνης είναι στην πραγματικότητα πολύ περιορισμένη σε αυτό το γένος.
Στην Κρήτη το βότανο το ονόμαζαν άγρια σταφίδα ή ψειροκούκκι. Τα σπέρματα του φυτού κοπανισμένα με λάδι τα έκαναν αλοιφή κατά της φθειριάσεως και του ψωροφύτη (κηρίον το μολυσματικόν) των βρεφών και νηπίων. Οι γυναίκες έλουζαν τα μαλλιά τους με αυτό ή τα χτένιζαν βρέχοντας τη χτένα τους μέσα στο βραστάρι του βοτάνου.

Συστατικά-χαρακτήρας:
Το δελφίνιο περιέχει ένα αλκαλοειδές της ίδιας ομάδας με την ακονιτίνη, την καλκατριππίνη. Οι σπόροι περιέχουν 1% αλκαλοειδή (ντεζολίνη και ντελκοζίνη), καθώς και δύο χρωστικές, μία κυανή (δελφινίνη) και μία κίτρινη (καιμπφερόλη). Γενικά το δελφίνιο είναι δηλητηριώδες φυτό, εξ αιτίας της δελφινίνης ή δελφιδίνης που περιέχει και θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε μικρές δόσεις σύμφωνα με τις ιατρικές οδηγίες. Άλλα συστατικά των σπόρων είναι στεαρίνη, λιπαρές ουσίες, λάδι, γόμα, άμυλο, φυτικό λεύκωμα, πτητικό οξύ και άλατα.

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Ανθίζει από τον Μάιο μέχρι τον Αύγουστο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα σπέρματα τα οποία μαζεύονται, όταν είναι ώριμα  τελείως και τα ονομάζουν ξεροβότανο, κοκκιδόσπορο, ψειροκοτό ή παπαζωτού.  Η συλλογή τους γίνεται από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο.

Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Παλιά το φυτό ήταν θεραπευτικό αλλά σήμερα δεν χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς σκοπούς. Τα σπέρματα χρησιμοποιούνται στην ιατρική σε πολύ μικρές δόσεις μόλις 8-10 κόκκους. Δρουν ως εμετικά. Καθαρτικά και ελμινθοκτόνα. Εξωτερικώς τα χρησιμοποιούν για να σκοτώνουν τις ψείρες αλλά καταπολεμούν και την ψώρα.
Το βάμμα των σπερμάτων σε εξωτερική χρήση δρα κατά του εκζέματος με εντριβές και κατά τον ίδιο τρόπο κατά ορισμένων νευραλγιών (γλώσσας, προσώπου) και ακόμη κατά της οδονταλγίας. Ακόμη  χρησιμοποιείται κατά του άσθματος και της νευρικής ή αλλεργικής δύσπνοιας  πάντα όμως με ιατρική καθοδήγηση.
Οι σπόροι του φυτού  ζαλίζουν τα ψάρια.

Παρασκευή και δοσολογία:
Για τις ψείρες και την ψώρα χρησιμοποιούμε 30 γραμμάρια σπόρων σε ένα λίτρο νερό το οποίο βράζουμε για 10 λεπτά. Το λούσιμο με το αφέψημα αυτό εξουδετερώνει τα παράσιτα.

Προφυλάξεις:
Τα σπέρματα του φυτού είναι δηλητηριώδη, έχουν οσμή δυσάρεστη και γεύση πικρή και δυνατή. Περιέχουν δελφινίνη. Αν τα μασήσεις προκαλούν αίσθημα καύσου στο στόμα, που ακολουθείται από ακατάσχετη έκκριση σιέλου. Στο στομάχι εισαγόμενο σε ικανή ποσότητα προκαλεί τοπικό ερεθισμό.
Η δελφινίνη δρα παραλυτικά στο κεντρικό νευρικό σύστημα, η τοξικότητα του φυτού είναι μεγάλη και τα αποτελέσματα της δηλητηρίασης από αυτό μοιάζουν με εκείνα που προκαλεί το φυτό ακόνιτο.

Υ.Σ.
Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει  οποιαδήποτε  θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή  έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα