«Την κυρά Σαρακοστή που ’ναι έθιμο παλιό/ οι γιαγιάδες μας την φτιάχναν με αλεύρι και νερό».
Καλή σας μέρα και καλή σαρακοστή. Από σήμερα ήδη αρχίσαμε να μετρούμε αντίστροφα για την Ανάσταση και το Πάσχα. Σαρακοστή την λέμε και 40 μέρες κρατούσε στην αρχή. Αργότερα προστέθηκε άλλη μία εβδομάδα και πλέον οι μέρες μέχρι το Μ. Σάββατο είναι 48.
• Η λαϊκή μας παράδοση, θέλει τη Σαρακοστή με 7 πόδια. Σε ανάμνηση της 40ήμερης νηστείας του Χριστού στην έρημο.
• Καθαρά Δευτέρα, λοιπόν, γιορτάσαμε χθες. Το τέλος των Απόκρεω, ή αλλιώς τα γνωστά μας Κούλουμα. Γιατί “κούλουμα”; Ο Νικ. Πολίτης μας λέει ότι προέρχεται από το λατινικό culumus (κούλουμους) που σημαίνει, σωρός, αφθονία αλλά και τέλος. Αρα ο επίλογος της Αποκριάς.
• Κάτι ανάλογο σηματοδοτούσε και αυτή η εποχή για τους αρχαίους μας. Αυτή την μέρα έδιωχναν τα κακά πνεύματα με την φράση: «Θύραζε κάρες ουκέτι ανθεστήρια». (Φύγετε πνεύματα τέλειωσαν οι γιορτές). Μικρή ενδεικτική αναφορά στις ρίζες των εθίμων η πιο πάνω. Για να μην ξεχνιόμαστε, εντελώς.
Εικόνες
• Καθαρή Δευτέρα, λοιπόν, χθες. Προπολεμικά και τις πρώτες δεκαετίες μετά τον πόλεμο το έθιμο μας ήθελε να στρώνουμε τραπέζια στα σπίτια μας (όλη μέρα ήταν στρωμένο το τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας). Είτε, ανάλογα με τον καιρό, να εκδράμουμε σε κοντινές εξοχές όσο δεν υπήρχαν ακόμα Ι.Χ. Δηλαδή, μέχρι τη δεκαετία του 50-60 περίπου. Με εφόδια μια κουβέρτα, ένα γυλιό (σάκκος στρατιωτικός) που όλοι σχεδόν είχαμε ειδικά εάν ήμαστε και προσκοπάκια (οι περισσότεροι ήμασταν τότε πρόσκοποι – οδηγοί) ένα καλαθάκι και τα απαραίτητα νηστίσιμα.
• Τα τελευταία χρόνια βέβαια του νεοπλουτισμού και της άκρατης κατανάλωσης το έθιμο του ολοήμερα στρωμένου τραπεζιού δεν ήταν στις δόξες του. Το “ζούσαμε” κυρίως – στις ταβέρνες όλες της χώρας. Πού ήταν φίσκα κόσμο.
• Τα τελευταία χρόνια, η κρίση αραίωσε αρκετά (όχι εντελώς) την κοσμοπλημμύρα στις ταβέρνες. Αρχίσαμε ξανά να φτιάχνουμε στο σπίτι ταραμοσαλάτες, φασολάδες και τα λοιπά.
• Όχι ότι δεν ζει το “έθιμο” της ταβέρνας. Αλλά να. Οι νέοι, ιδίως (οι οποίοι με τους… μεγάλους μισθούς(!) που παίρνουν προφανώς σκέπτονται ότι πρέπει να εφαρμόζουν υγιεινούς τρόπους ζωής διότι τρώνε πολύ και δεν… γυμνάζονται), όταν το επιτρέπει ο καιρός παίρνουν τις φαμίλιες και τρέχουν πάλι στις κοντινές εξοχές. Από κοντά και οι παλιοί και νέοι συνταξιούχοι για τους ίδιους προφανείς λόγους… υγιεινής ζωής.
• Διακρίνω μόνο μικρές διαφορές στο… στρώσιμο της τάβλας. Οι νέοι – νέοι με τα κοπέλια πορεύονται και με την απλωμένη κουβερτούλα ή το τραπεζομαντηλάκι από τη λαϊκή ή το κινέζικο. Οταν υπάρχουν όμως και γεροντήδες με μέση και αρθριτικά τότε επιστρατεύεται το λυόμενο (πλιαν το λέγαμε μια φορά) τραπεζάκι και οι καρέκλες της θάλασσας.
Πετάξαμε χαρταετό
• Αυτά ακριβώς παρατηρούσαμε σήμερα με τον Ραν ταν πλαν και τα ζωάκια της στήλης που πήγαμε κι εμείς για να φωτογραφίσουμε τα κούλουμα του υπέροχου παντού τόπου μας, επιλέγοντας τους κοντινούς Αγίους Αποστόλους. Οπου υπήρχαν παρέες όλων των ηλικιών και κάποιες άλλες μόνο με νιάτα.
• Καιρού επιτρέψαντος γινόταν ένας γιωταχίδικος χαμός στα πάρκινγκ. Αλλά και άλλους τόσους τους χώραγε ο τόπος ο μικρός ο Μέγας των Αγίων Αποστόλων.
• Σε όλες τις παραλίες υπήρχαν κολυμβητές αλλά και πολλοί “εξπέρ” στον χαρταετό μπαμπάδες με πολλά παιδιά.
• Και πιο πέρα στο καθαρότατο (να το πούμε κι αυτό για τον δήμο Χανίων) δασάκι είχε στηθεί και το κατ’ έθιμο Καθαροδευτεριάτικο γλέντι του Δήμου Χανίων με μουσική και τραγούδια.
• Σε συνδιοργάνωση με τους προσκόπους. Παλιούς και νέους. Τα σχετικά πανό (φωτ.) το γράφανε: “Ενωση Παλαιών Προσκόπων Χανίων Ελευθέριος Βενιζέλος” και “Καλή σαρακοστή. Οι πρόσκοποι Χανίων”.
• Οι οποίοι παλιοί πρόσκοποι -μεταξύ των οποίων διακρίναμε και τη συνήθη ύποπτη προσφοράς σε πολλά πεδία, κυρία Ζαχαρένια Σημανδηράκη- τραβούσαν το… κουπί, και εν προκειμένω την κουτάλα της φασολάδας. Παραδοσιακής με λάδι και νερόβραστης.
Επιστρέφουμε;
• Ο Ραν τα πλαν έμεινε ευχαριστημένος. Που είδε ότι ο κόσμος ξαναγυρίζει σε τρόπους και συνήθειες γιορτής παλιότερων χρόνων. Οχι μόνο επειδή είναι πιο αληθινοί και συνεχίζουν την παράδοση, αλλά για να πούμε την αλήθεια είναι πιο υγιεινοί από την τσίκνα και τον καπνό (των τσιγάρων που τάχα μου απαγορεύονται) εσωτερικών χώρων.
• Βέβαια δεν ξέρουμε ακόμα αν αυτή η “επιστροφή” γίνεται μόνο εξ’ ανάγκης. Αλλά και έτσι να είναι, μας δίνεται η ευκαιρία να συγκρίνουμε και να αποφασίσουμε να στραφούμε ξανά στη φύση.
• Εμεινε επίσης, ευχαριστημένος ο Ραν ταν πλαν από την αρκετά καλή συμμετοχή των πολιτών στο κάλεσμα του δήμου Χανίων.
• Ελπίζω δε (και πολύ θα ήθελα να δω μια φωτογραφία μετά το πάρτι στο δασάκι και γύρω γύρω) να μαζέψαμε όλοι
-καθένας τα δικά του- τα σκουπίδια μας μετά.
Γιατί, αυτό είναι σεβασμός στη φύση και πολιτισμός.
• Τον χαρταετό τον πετάξαμε, λοιπόν. “Εθιμοτυπικά” όμως.
• Επειδή, τα προβλήματα που υποτίθεται ότι “πετάμε” μαζί με τον χαρταετό, οι… “κάρες” (τρόικα) και τα νέα μέτρα που θα φέρει η κυβέρνηση, αντί να φύγουν από σήμερα, είναι πάλι εδώ.
• Μήπως, να αρχίσουμε να διώχνουμε κι εμείς τα κομματικά “πνεύματα” εσωτερικού και εξωτερικού;
• Με το ενεργειακό “κράξιμο” των αρχαίων μας…
«Θύραζε κάρες ουκέτι ανθεστήρια»;
