Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Αρθρο 4ο » Υψηλοί πολιτισμοί της αρχαιότητας

Στην αρχαιότητα η τέχνη, η επιστήμη και η φιλοσοφία ήταν αδιαχώριστες. Είναι χαρακτηριστικό πως ο όρος μουσική τέχνη, δηλαδή η τέχνη των μουσών περιελάμβανε, τουλάχιστον μέχρι τον 4ο αιώνα π.Χ., όλους τους κλάδους της παιδείας. Οι εννέα θυγατέρες του Δία και της Μνημοσύνης είχαν μέσα στα καθήκοντα τους το δράμα, την ποίηση, τη μουσική, το χορό, την ιστορία, την αστρονομία και πολλές άλλες τέχνες και επιστήμες. Ο Πυθαγόρας έζησε και ανέπτυξε μέσα σε αυτό το πνευματικό περιβάλλον τις αριθμητικές βάσεις της μουσικής τον 6ο αιώνα π.Χ. Για τον Πυθαγόρα ο κόσμος βασιζόταν στους αριθμούς και τις σχέσεις μεταξύ τους. Οι θεωρίες του αναφέρονται κυρίως στις αναλογίες των διαστημάτων μεταξύ των διαφορετικών ήχων, αλλά πίσω τους κρύβεται η ιδέα πως η κίνηση του σύμπαντος και αυτή της ανθρώπινης ψυχής βασίζονται στις ίδιες αρμονικές αριθμητικές αναλογίες. Για τον Πυθαγόρα η μουσική αποτελούσε απεικόνιση της τάξης του σύμπαντος και ταυτόχρονα ασκούσε επίδραση στο θυμικό και τον χαρακτήρα του ανθρώπου. Ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης και οι μαθητές τους αναγνώριζαν αυτή την επίδραση της μουσικής. Ετσι, ως ηθικός και κοινωνικός παράγοντας, η μουσική είχε μεγάλη σημασία στην εκπαίδευση και τον κοινωνικό βίο.
Οι ιδέες αυτές φυσικά δεν εμφανίστηκαν από το πουθενά ξαφνικά στην αρχαία Ελλάδα αλλά είναι αποτέλεσμα της επιρροής από άλλους πολιτισμούς της αρχαιότητας. Τίποτα στην ιστορία του κόσμου δεν είναι απόλυτα αυτόνομο και ανεπηρέαστο. Αυτό φαίνεται αν παρατηρήσουμε για παράδειγμα την περιοχή της Μεσοποταμίας ήδη από την 4η χιλιετία π.Χ. Τόσοι και τόσοι λαοί μετανάστευσαν και κατέκτησαν την περιοχή αυτή. Από τους Σουμέριους, τους Βαβυλώνιους και τους Πέρσες μέχρι τους Ελληνες με το Μεγαλέξανδρο. Ετσι συμβαίνει η μουσική και τα μουσικά όργανα της Μεσοποταμίας να συναντώνται με μικρές παραλλαγές από την Ιταλία μέχρι και τις Ινδίες.
Είναι λοιπόν ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε πώς περνάνε οι ιδέες από τον ένα πολιτισμό στον άλλο. Με τη μουσική έχουμε μάλιστα ιδιαίτερη τύχη διότι θεωρούνταν πολύτιμο αγαθό και προστατευόταν ακόμα και κατά τις κατακτήσεις. Έτσι συμβαίνει το μουσικό σύστημα που ανέπτυξαν οι αρχαίοι Έλληνες να είναι κατά προσέγγιση αυτό που χρησιμοποιήται μέχρι και σήμερα στον δυτικό πολιτισμό. Οι Ρωμαίοι οικειοποιήθηκαν το σύστημα αυτό μετά την εξάπλωση τους στο μεσογειακό χώρο. Μάλιστα πολλοί ξένοι δούλοι, κυρίως από τον ελληνιστικό κόσμο, κατέλαβαν ως μουσικοί σημαντική θέση στο ρωμαϊκό μουσικό βίο. Με την εξάπλωση του χριστιανισμού στους πρώτους αιώνες μ.Χ. ήταν και πάλι η μουσική του πολιτιστικά ελληνιστικού μεσογειακού χώρου σε συνδυασμό με την εβραϊκή θρησκευτική μουσική παράδοση που έγινε η πηγή της πρωτοχριστιανικής εκκλησιαστικής μουσικής.
Αργότερα με το σχίσμα μεταξύ δυτικής και ανατολικής εκκλησίας έχουμε πάλι μια μετάλλαξη αυτής της παράδοσης. Στην ανατολική εκκλησία η πρωτοχριστιανική μουσική μετατράπηκε στη βυζαντινή μουσική της εκκλησίας και κατ’ επέκταση τη δημοτική λαϊκή μουσική του Ελλαδικού χώρου. Στην δυτική εκκλησία η ίδια βάση εξελίχθηκε στην πολυφωνική μουσική του μεσαίωνα, αργότερα τη μουσική της αναγέννησης και ούτω καθεξής ώστε να γίνει τελικά αυτό που ονομάζουμε σήμερα κλασική μουσική.
Η ιστορία της μουσικής μπορεί κατά κάποιο τρόπο να χωριστεί σε αυτόνομες ενότητες: ιστορία των τεχνικών σύνθεσης, των μορφών, του ύφους κ.λπ. Αλλά η μουσική ως πνευματική διαδικασία συνδέεται και με το ευρύτερο πολιτιστικό, επιστημονικό και πνευματικό περιβάλλον μέσα στο οποίο παράγεται. Η μουσική αποτελεί προϊόν και έκφραση της εποχής της και των ιδεών της. Ετσι από τη μια μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τη μουσική αν γνωρίζουμε μερικά πράγματα για το περιβάλλον της, και από την άλλη η μουσική μας δίνει μια πιο άμεση εικόνα ενός πολιτισμού ή μιας εποχής και των αντιλήψεών της. Η μουσική δεν είναι μόνο ένα μέσο διασκέδασης. Είναι και ένα μέσο που μας ταξιδεύει στο βάθος της κουλτούρας στην οποία ανήκει, είτε αυτή είναι η δική μας είτε πρόκειται για μια εξωτική. Ετσι αναπτύσσει μέσα μας την ενσυναίσθηση, δηλαδή την βαθιά επικοινωνία με άλλους μέσω της συναισθηματικής ταύτισης η κατανόησης. Η ενσυναίσθηση είναι σήμερα παρά ποτέ αναγκαία μιας και βοηθά όχι μόνο στο να δημιουργούμε σχέσεις με άλλους ανθρώπους, αλλά και στην καταπολέμηση μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων όπως ο ρατσισμός και η ξενοφοβία. Αυτός είναι ένας μόνο από τους λόγους που η μουσική ειναι απαραίτητη στην παιδεία. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι το αναγνώριζαν αυτό, ίσως είναι καιρός να το αναγνωρίσουμε και εμείς.

Για σχόλια, ιδέες και προτάσεις:
hartinoodeio@gmail.com


Ακολουθήστε τα Χανιώτικα Νέα στο Google News στο Facebook και στο Twitter.

Δημοφιλή άρθρα

1 Comment

  1. Μπράβο Μιχάλη … Πολύ μορφωτικό … Κατατοπιστικό … Ευχάριστο…
    Μέσα στη μεγάλη δεξαμενή των γνώσεων σου είμαι βέβαιος ότι θα υπάρχουν και κάποιες ανέκδοτες μικρές ιστορίες που έχουν σχέση με τον μουσικό κόσμο… ή´ περιστατικά που θα ήταν ευχάριστο για εμένα και τους αναγνώστες σου να ακούσουν … Φυσικά αν το θεωρείς ενα όμορφο συμπλήρωμα στο ήδη πλούσιο περιεχόμενο του άρθρου σου …
    Συγχαρητήρια και πάλι
    Άγγελος Χατζηανδρέου

Αφήστε ένα σχόλιο

Please enter your comment!
Please enter your name here

Εντός εκτός και επί τα αυτά

Μικρές αγγελίες

aggelies

Βήμα στον αναγνώστη

Στείλτε μας φωτό και video ή κάντε μία καταγγελία

Συμπληρώστε τη φόρμα

Ειδήσεις

Χρήσιμα