Κύριε διευθυντά,
σε συνέχεια των από 9 και 20-Νοε-2015 άρθρων που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα σχετικά με το Ερευνητικό Πρόγραμμα με τίτλο: “Ανάπτυξη ολοκληρωμένου συστήματος για τη βελτιστοποίηση της διαδικασίας δολωματικού ψεκασμού κατά του δάκου, με χρήση σύγχρονων τεχνικών αυτοματισμού”, θα θέλαμε να ενημερώσουμε τους αγαπητούς αναγνώστες αλλά και τον αξιότιμο δρ Μπούρμπο για τα παρακάτω:
Το εν λόγω Ερευνητικό Πρόγραμμα εκπονήθηκε από το Τμήμα Ηλεκτρονικών Μηχανικών της Σχολής Εφαρμοσμένων Επιστημών του ΤΕΙ Κρήτης σε συνεργασία με το Εργαστήριο Εντομολογίας του Ινστιτούτου Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου. Ο βασικός στόχος του Προγράμματος ήταν να μελετηθεί -για πρώτη φορά σε μεγάλη κλίμακα- η εφαρμοσιμότητα συγκεκριμένων τεχνολογιών αυτοματισμών και πληροφορικής για τη βελτίωση των δολωματικών ψεκασμών κατά του δάκου της ελιάς.
Στον ελαιώνα πιλοτικής εφαρμογής εγκαταστάθηκαν συμβατικές γυάλινες, κίτρινες πλαστικές και οι “αυτόνομες” παγίδες McPhail, με σκοπό τη διερεύνηση της αποτελεσματικότητας, της χρηστικότητας αλλά και των ενδεχόμενων πλεονεκτημάτων των αυτόνομων παγίδων σε σχέση με τις συμβατικές. Σε όλα τα είδη παγίδων χρησιμοποιήθηκε διάλυμα αμμωνίας ως ελκυστικό υγρό.
Στα πλαίσια του Προγράμματος, ο χρόνος έναρξης του 1ου δολωματικού ψεκασμού καθορίστηκε από τον μέσο όρο δάκων ανά παγίδα και εβδομάδα (ο μέσος όρος δάκων ανά παγίδα να είναι μεγαλύτερος του 5), την αναλογία φύλου (η αναλογία θηλυκών προς αρσενικά να είναι μεγαλύτερη του 1), τη γονιμότητα των ακμαίων θηλυκών του εντόμου (τα θηλυκά με ώριμες ωοθήκες να είναι τουλάχιστον το 5 % του πληθυσμού), τις κλιματικές συνθήκες θερμοκρασίας – υγρασίας που επηρρεάζουν την ανάπτυξη του εντόμου αλλά και την καταλληλότητα του καρπού για ωοτοκία (έναρξη πήξης του πυρήνα). Για τον προσδιορισμό των παραπάνω μετρήσεων στην αρχή της περιόδου, ήταν αναγκαία η αλλαγή των παγίδων από τον παγιδοθέτη και η καταμέτρηση και εξέταση των δάκων από το γεωπόνο. Ο χρόνος έναρξης των επόμενων ψεκασμών καθορίστηκε μόνο από το ύψος του δακοπληθυσμού αλλά και τις κλιματικές συνθήκες. Όσον αφορά τις δειγματοληψίες ελαιοκάρπου για την εκτίμηση της δακοπροσβολής, αυτές γίνοταν κανονικά από το γεωπόνο σε συνεργασία με τον παγιδοθέτη ακολουθώντας τα πρωτόκολλα όπως αυτά ορίζονται στις σχετικές διατάξεις της δακοκτονίας.
Πράγματι, ακόμα και η αυτόνομη παγίδα χρειάζεται εβδομαδιαία αλλαγή ελκυστικού υγρού ή/και καθαρισμό. Η γονιμότητα των θηλυκών, εξακολουθεί να χρήζει εκτίμησης από έμπειρο γεωπόνο, όπως και η συλλογή ελαιόκαρπου για την εκτίμηση της δακοπροσβολής. Τα πλεονεκτήματα που εξακολουθεί να προσφέρει (παρότι βρίσκεται ακόμη σε διαδικασία βελτιστοποίησης) η αυτόνομη παγίδα είναι:
(α) Αυτόματη καταγραφή του πληθυσμού στο εσωτερικό της,
(β) Αμεση -σε πραγματικό χρόνο- ενημέρωση της εποπτέουσας υπηρεσίας για τυχόν απότομη αύξηση (έξαρση) του πληθυσμού του δάκου,
(γ) Παροχή ενημέρωσης και στο μεσοδιάστημα μεταξύ διαδοχικών επισκέψεων του παγιδοθέτη (έγκαιρη πληροφόρηση),
(δ) Αδιάβλητη πληροφόρηση.
Παρέχεται επίσης το πλεονέκτημα της ανάπτυξης κατάλληλου πληροφοριακού συστήματος για την απόκτηση γνώσης σχετικής με την κατανομή του πληθυσμού του δάκου -χωρική (γεωγραφική) και χρονική- σε μια ευρύτερη περιοχή ενδιαφέροντος. Οι γεωπόνοι θα είναι πλέον σε θέση να κατανοήσουν καλύτερα τη συμπεριφορά του εντόμου. Πως δηλαδή κατανέμεται ή/και μετακινείται σε μια ευρύτερη περιοχή ανάλογα με τις επικρατούσες κλιματικές συνθήκες. Η πληροφόρηση αυτή αναμένεται να συνεισφέρει στην ανάπτυξη σχεδίων δράσης, στη χάραξη στρατηγικών καθώς και στην έγκαιρη λήψη αποφάσεων για την αποδοτική καταπολέμηση του εντόμου βάσει της χωρο-χρονικής εξέλιξης και της κατανομής του πληθυσμού του.
Το κόστος της αυτόνομης παγίδας στην παρούσα φάση είναι σχετικά υψηλό, 70 ευρώ περίπου. Σε περίπτωση όμως μαζικής παραγωγής (μερικές χιλιάδες τεμάχια), το κόστος εκτιμάται στα 15-20 ευρώ περίπου. Στο συγκεκριμένο Πρόγραμμα εγκαταστάθηκε 1 παγίδα ανά 1000 ελαιόδεντρα.
Το προτεινόμενο σύστημα ψεκασμών εγκαθίσταται σε γεωργικό ελκυστήρα. Είναι σαφές ότι δεν μπορεί να εφαρμοστεί στις δύσβατες περιοχές που απαιτούν τη χρήση επινώτιου ψεκαστήρα, καλύπτει όμως το μεγαλύτερο ποσοστό των εκτάσεων, αυτών δηλαδή που ψεκάζονται με τη χρήση τρακτέρ. Τα οφέλη από τη χρήση του είναι προφανή: Η εποπτεύουσα αρχή-υπηρεσία μπορεί να γνωρίζει σε πραγματικό χρόνο το πότε, το που και το πόσο ψεκαστικό διάλυμα εφαρμόστηκε. Ο έλεγχος της ψεκαζόμενης ποσότητας είναι πλέον εφικτός όπως και η γνώση της περιοχής που καλύφθηκε. Η προστασία του περιβάλλοντος έναντι στην άσκοπη χρήση εντομοκτόνων είναι επίσης ένα σημαντικό πλεονέκτημα. Το συγκεκριμένο σύστημα επιτρέπει τον ακριβή ψεκασμό οποιασδήποτε ποσότητας, είτε 300 ml (ποσότητα ανά δέντρο που ψεκάζεται σήμερα), είτε 150 ml. Πρόσφατες μελέτες του Ινστιτούτου Ελιάς έχουν αποδείξει ότι ο ψεκασμός ποσότητας 150 ml ή 100 ml ανά ψεκαζόμενο δένδρο είναι εξίσου αποτελεσματικός με την ποσότητα των 300 ml. Συνεπώς, τα οφέλη για το περιβάλλον και την οικονομία από τη μείωση των χρησιμοποιούμενων εντομοκτόνων είναι εξίσου σημαντικά.
Eπειδή αρέσουν και σε μας οι αριθμοί, θα παραθέσω μια απλή οικονομοτεχνική μελέτη: Ο νομός Χανίων παράγει κάθε έτος περίπου 30,000 τόνους ελαιόλαδο. Υποθέτοντας ότι μόνο οι 25,000 τόνοι προέρχονται από ελαιώνες που ψεκάζονται με τρακτέρ, τιμή ελαιόλαδου 2.50 ευρώ/kg και μια αύξηση της παραγωγής μόλις 3% λόγω της χρήσης του προτεινόμενου συστήματος για ένα μόνο έτος, προκύπτει όφελος της τάξης των 1.88 εκ. ευρώ. Υποθέτοντας 6.5 εκ. ψεκαζόμενα (με τρακτέρ) δέντρα (στο νομό Χανίων) και 100 χιλ. δέντρα ανά ψεκαστικό σύστημα, τότε απαιτούνται 65 συστήματα ψεκασμών. Το σημερινό κόστος της ψεκαστικής διάταξης είναι υποπολλαπλάσιο από [1.88 εκ./65] 29 χιλ. ευρώ (και μπορεί να μειωθεί περαιτέρω στην περίπτωση μαζικής παραγωγής). Στα οικονομικά οφέλη θα πρέπει επίσης να προσμετρηθούν οι θέσεις εργασίας που θα προκύψουν κατά την κατασκευή, τη συντήρηση και την υποστήριξη του εν λόγω εξοπλισμού -χρήσιμου σε όλες τις ελαιοκομικές χώρες της Μεσογείου-που σημειωτέον μπορεί να αναπτυχθεί αποκλειστικά στη χώρα μας.
Ο στόχος του προτεινόμενου συστήματος δεν είναι ο παραγκωνισμός του γεωπόνου και του έμπειρου επιστημονικού προσωπικού από τον ελαιώνα. Είναι η παροχή τεχνολογικής βοήθειας προς αυτούς ώστε να γίνουν πιο αποτελεσματικοί και πιο αποδοτικοί. Στόχος μας είναι η δακοκτονία να γίνει πιο αυτοματοποιημένα, με ορθό και διασφαλισμένο τρόπο, με τη μικρότερη δυνατή εξάρτηση από την ανθρώπινη παρέμβαση, για βελτιωμένο (ποσοτικά και ποιοτικά) παραγόμενο ελαιόλαδο, για αποτελεσματικότερη προστασία του περιβάλλοντος καθώς και για βελτίωση των συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας στην εργασία.
Τα αποτελέσματα του έργου θα αξιοποιηθούν σε διάφορους τομείς της γεωργίας, στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και προς κάθε ενδιαφερόμενο φορέα. Παραμένουμε πάντα στη διάθεσή σας για την παροχή πληροφοριών και για την ανταλλαγή απόψεων και προβληματισμών.
Με εκτίμηση,
δρ Γεώργιος Ν. Φουσκιτάκης
Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΙ Κρήτης
Τμήμα Ηλεκτρονικών Μηχανικών
Σχολή Εφαρμοσμένων Επιστημών
