Τζούλια Κρίστεβα
Διάσημη Γλωσσολόγος
Ψυχαναλύτρια
Καθηγήτρια Πανεπιστημίου
Συγγραφέας
β΄ ανάγνωση
Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
Μετάφραση:Τζένη Κωνσταντίνου
Με πέντε ενότητες και την τρίτη, με τον εκπληκτικό τίτλο: «Από τον Ιησού στον Μότσαρτ και η διαφορά του Χριστιανισμού».
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΟ
Το διάσημο βιβλίο της Τζούλια Κρίστεβα με τίτλο «ΑΥΤΗ Η ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΠΙΣΤΗ» έχει τα εξής περιεχόμενα:
α) Το Μεγάλο ερωτηματικό
Αντί προλόγου
β) Αυτή η απίστευτη ανάγκη για πίστη
γ) Συνέντευξη με τον Καρμίνε Νοντζέλι, από τον Ιησού στον Μότσαρ
δ) «ΥΠΟΦΕΡΩ» Διαλέξεις της Σαρακοστής, Μάρτης 2006
ε) Η μεγαλοφυΐα του Καθολικισμού
στ) Μη φοβάστε την Ευρωπαϊκή Κουλτούρα.
Ποιο όμως είναι το μεγάλο ερωτηματικό, στο αντί προλόγου κείμενο της Τζούλια Κρίστεβα.
Θεωρεί ότι το μεγάλο ερωτηματικό είναι αυτή η παράδοξη «ανάγκη για πίστη», που είναι χαρά και πόνος, αναπόφευκτη διαψευσμένη προσμονή και ανησυχία, η οποία είναι πάντα διαφορετική. Αυτό όμως που με ανησυχεί στους ζοφερούς αυτούς καιρούς, όπου η μηδενιστική σιγουριά των μεν συναντάται με τον φονταμελιστικό ενθουσιασμό των, καθώς κι εκείνοι που νομίζουν ότι δεν πιστεύουν μπορούν να διακρίνουν μέσα στους στοχασμούς μου «ένα μεγάλο ερωτηματικό. Έτσι όπως το τοποθετούσε ο Νίτσε στη θέση της μέγιστης σοβαρότητας, για να μου φαίνεται πλέον αποδεκτό ότι ο Χριστιανισμός έδωσε τη δυνατότητα πρόσβασης στο αχανές πεδίο του Ιερού, με μοναδικό γεγονός ότι εκείνος είναι αενάος ανανεώσιμος με την εσωτερική εμπειρία που ξεκινάει από την αναζήτηση της εκστατικής μέθεξης για μια ξεχωριστή ζωή, μια συνεχώς εξελισσόμενη αναγέννηση, μια απρόβλεπτη δημιουργικότητα, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης ΓΙΑ ΠΙΣΤΗ.
«Ονομάζω απίστευτη αυτή την προθρησκευτική ανάγκη για πίστη. Διότι το θέμα δεν είναι με την ωραιοποίηση και τη χρήση της, να μετατραπεί σε κάτι απόλυτο, προκειμένου να καθιερωθεί για να αμφιβάλλουν για το αν αυτοί πιστεύουν καθώς επίσης κι εκείνοι που δεν πιστεύουν.
ΟΙ ΕΚΚΟΣΜΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΠΑΡΑΜΕΛΟΥΝ ΤΗΝ ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΠΙΣΤΗ
Γιατί αν κάποια τάξη η κάποια ιεραρχία επιβάλλουν απόλυτες καταστάσεις δημιουργείται ο κίνδυνος ν’ακρωτηριασθεί η ατομική ικανότητα της σκέψης και της δημιουργίας και να ζημιωθεί αυτό που καθιστά τον ίδιο τον κοινωνικό δεσμό (όχι μια μορφή περιορισμού), αλλά μια στήριξη, με άκρως εννοιολογική Δημοκρατικότητα, με τον διάλογο ως προϋπόθεση. Δεν είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι οι εκκοσμικευμένες κοινωνίες μας παραμελούν την απίστευτη ανάγκη για πίστη.
Θέλω να πω μ’αυτό ότι απορρίπτουν το απαραίτητο παράδοξο…. Όμως, είμαι πεπεισμένη ότι παίρνοντας σοβαρά αυτή την προ-θρησκευτική ανάγκη για πίστη, θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε καλύτερα όχι μόνο τις φονταμενταλιστικές παρεκκλίσεις των θρησκειών από το παρελθόν μέχρι σήμερα, αλλά θα είχαν αντιμετωπιστεί και πολλά από τα αδιέξοδα, των εκκοσμικευμένων κοινωνιών για να εγκαθιδρύσουμε μια εξουσία, αφήνοντας έτσι το πεδίο ελεύθερο από τη μια στη βία και από την άλλη στην αυτοματοποίηση.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΩΝ
Στο μεγάλο κεφάλαιο: «Αυτή η απίστευτη ανάγκη για πίστη (από τη σελ. 23-119) της συνέντευξης της διάσημης Τζούλιας Κρίστεβα, με τον στοχαστή και δημοσιογράφο Καρμίνε Ντοντζέλι, που η Τζούλια Κρίστεβα απαντά στις πολλές ερωτήσεις του, και έχει δώσει σημαντικές απαντήσεις για τη μεγάλη κρίση των σύγχρονων κοινωνιών επισημαίνοντας και τα εξής (σελ. 57) «Ανήκω στη γενιά που απέρριψε το χαλαρό ανθρωπισμό, αυτή την αόριστη, άνευ ουσίας ιδέα του ανθρώπου», η οποία συνδέεται με μια ουτοπική αδελφοσύνη που επικαλούνταν τον Διαφωτισμό και τις μετεπαναστατικές δεσμεύσεις. Σήμερα μου φαίνεται όχι μόνο σημαντικό αλλά και δυνατό να επανεξετάσουμε με διαφορετικό τρόπο, αυτά τα ιδανικά, διότι είμαι πεπεισμένη ότι αυτό που ονομάζουμε «ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟ», που τόσες πολλές φορές έχει σχολιαστεί δυσμενώς, είναι μια κρίσιμη στιγμή στην ανθρωπότητα που εγώ την κρίνω και είναι ίσως η τελευταία μας ευκαιρία απέναντι στη ραγδαία εξέλιξή της ς άλλης πλευράς του, που είναι ο χειρισμός του ανθρώπινου είδους μέσω της τεχνολογίας.
ΑΝΑΓΚΗ ΡΙΖΙΚΗΣ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ
Για την ανάγκη για πίστη, η Τζούλια Κρίστεβα αντιμετωπίζει όλες τις νέες αρρώστιες της ψυχής μέσα από τον «Μαύρο ήλιο κατάθλιψης και μελαγχολίας στα άτομα στις οικογένειες, στους νέους, στους ηλικιωμένους στους ασθενείς καθώς και τους μεγαλοφυείς άνδρες, γυναίκες, λαούς, γενεές κ.λπ. Για να δηλώσει κάπως κατηγορηματικά ως ανάγκη τη μη ριζική αναμόρφωση του ανθρωπισμού». Για να φθάσει στα δύο έξοχα κεφάλαια
1) από τον Ιησού στον Μότσαρτ
2) Η διαφορά του Χριστιανισμού
«ΥΠΟΦΕΡΩ» διαλέξεις, Μάρτιος 2006
Και να κλείσει με δύο μικρά κεφάλαια ως καθολική και ως φιλοευρωπαία που έχουν τίτλους:
α) Η Μεγαλοφυΐα του καθολικισμού
β) Μη φοβάστε την Ευρωπαϊκή κουλτούρα
Θα προσπαθήσω στα δύο χειρόγραφα που έχω ακόμα στη διάθεσή μου να παρουσιάσω τα πιο σημαντικά αποσπάσματα:
MISERERE NOBIS
Η Τζούλι Κρίστεβα δεν ξεχνά ότι ομιλεί για το χριστιανικό «υποφέρω» και για τα εκκοσμικευμένα υποκατάστατά του. Αλλά, σε αντίθεση με τον Φρόϋντ είναι απλά και μόνο μια αυταπάτη και μια πηγή νευρώσεων. Ήρθε ο καιρός να αναγνωρίσουμε χωρίς να φοβόμαστε ότι θα τρομάξουμε τους πιστούς ή τους αγωνιστικούς του χριστιανισμού που προετοίμασε τον ανθρωπισμό, με τον οποίο βρίσκεται σε «ρήξη» όμως, προσπαθούμε να φωτίσουμε τα μυστήρια του Χριστιανισμού με την ψυχαναλυτική εμπειρία, την τέχνη της φιλοσοφίας. Για να μένουμε, με την εντύπωση ότι ο Χριστός οδηγεί στον Μότσαρ:
Εξετάζοντας την οδύνη, μετατρέποντας την σε χαρά. Ακούστε το «Miserere nobis» (ελέησον ημάς» της Λειτουργίας σε ντο ελάσσονα του Μότσαρ: όπου, η θυσία μεταβάλλεται σε γαλήνη και πολύ σύντομα σε έκσταση. Μια μεγάλη μουσική δημιουργίαα. Για να δοθεί ως αντικείμενο στοχασμού στους παράφρονες του. «Αλλά, μεταξύ άλλων». Με την ψυχανάλυση να μην εξηγεί την οδύνη και να μην κρίνει τίποτα. Γιατί αρκείται απλώς στο να μεταμορφώνει…
«ΥΠΟΦΕΡΩ»
Μέσα από αυτό το ΥΠΟΦΕΡΩ, που σήμερα είναι τόσο επίκαιρο και τόσο συγκλονιστικό γιατί υποφέρουν όλοι οι ουσιαστικά πιστεύοντες Χριστιανοί, αλλά και οι περισσότεροι λαού του κόσμου. Με την προχριστιανική και την παγκόσμια ΟΔΥΝΗ να καθιστά αναγνωρίσιμους τους διάφορους, μέσα στη σύγκρουση των θρησκειών.
Ο Χριστιανισμός δια του ίδιου του Ιησού αναγνωρίζει την ανθρώπινη και τη θεϊκή οδύνη, σηκώνοντας την ο ίδιος ο Χριστός, καταδικασμένος σαν στασιαστής, ακόμα και σαν εγκληματίας, υφίσταται το έσκοτο μαρτύριο της Σταύρωσης…. με την οδύνη του Χριστού να μπορεί να βιωθεί απ’ όλους.
Για να είναι η πρώτη επανάσταση που εισήγαγε ο Χριστιανισμός, προσεγγίζοντας το θέμα της ΟΔΥΝΗΣ. Ικανή αρχικά να τη μοιραστούν οι άνθρωποι και ο Χριστός, ο οποίος βιώνοντας την, της προσδίδει μια ανήκουστη μεγαλοπρέπεια, στο σημείο σύνδεσης του ανθρώπινου και του θεϊκού. Τοποθετώντας την οδύνη πάνω από κάθε μνησικακία. Με τους βαρβάρους του αιώνα και των καιρών μας να έχουν χάσει την ικανότητα να υποφέρουν, όμως σπέρνουν τον πόνο και τον θάνατο γύρω τους και μέσα μας.
Όμως, για να σας πείσω, γράφει η Τζούλια Κρίστεβα, «σας καλώ ν’ακούσετε το Miserere nobis της Λειτουργίας του Μότσαρ, όπου ο χορός τραγουδάει Miserere nobis. Με τον πόνο να εξαφανίζεται εν κοινωνία, εν αγαλιάσει.
«Όμως εμείς θα σε κηδέψουμε και φέτος και του χρόνου και τον αντίχρονο Χριστέ, ανάμεσα σε γκρίζα, μαύρα κι άσπρα σύννεφα. Με επιτάφιους Ύμνους»
Απόσπασμα υπό την υπό έκδοση ποιητική συλλογή μου «ΕΠΙΤΑΦΙΑ».
