Ενα φονικό στην Κρήτη της επανάστασης του ’21

Γράφει ο ΜΙΝΩΣ ΣΟΦΟΥΛΗΣ
Μια μαύρη σελίδα της Επανάστασης του 1821 στην Κρήτη είναι ο φόνος του καπετάνιου του Μυλοποτάμου Αντώνη Μελιδόνη, από τον καπετάνιο των Σφακίων Χατζή Ρούσσο Βουρδουμπά (Χ.Ρ.Β.) την 15η Φεβρουαρίου 1822.
Ας δούμε, όμως, πώς ήταν η κατάσταση στην Κρήτη, την περίοδο εκείνη. Αρμοστής του νησιού ήταν ο Μιχαήλ Αφεντούλης, Ελληνας από τη Ρωσία, που έφθασε στο Λουτρό Σφακίων (μάλλον με υπόδειξη του Δ. Υψηλάντη) τον Νοέμβριο του 1821, με στολή αξιωματικού και φορτωμένος παράσημα, που εντυπωσίασαν τους απλούς ανθρώπους.
Εφθασε χωρίς χρήματα και εφόδια.
Είχε όμως τη δυνατότητα να δώσει κάτι, που διακαώς επιθυμούσαν όλοι, δηλαδή γαλόνια!..
Ανώτερος βαθμός ήταν του Πεντακοσίαρχου (όπου υπερτερούσαν οι Σφακιανοί Χ.Ρ.Β., Γ. Δασκαλάκης (Τσελεπής), Αναγ. Μανουσογιαννάκης, Αναγ. Πρωτοπαπαδάκης, Γ. Δεληγιαννάκης, Πετ. Μανουσέλης) και ακολουθούσαν (απλόχερα!..) οι υπόλοιποι βαθμοί.
Είναι εύκολο να φανταστούμε τη γκρίνια και τον φθόνο που προκάλεσε η απονομή των βαθμών, αφού κανένας Ελληνας δεν παραδέχεται πως υπάρχει κάποιος καλύτερος από τον ίδιο!..
Ο Αφεντούλης, που επιθυμούσε να γίνει απόλυτος άρχοντας της Κρήτης, υπέθαλπτε τις εχθρότητες ανάμεσα στους Καπεταναίους, για να μη δημιουργηθεί συμπαγές μέτωπο εναντίον του.
Επρεπε, λοιπόν, να μην έχουν την απόλυτη δύναμη οι Σφακιανοί (που ήταν και οι πιο επικίνδυνοι για τα σχέδιά του. Και που τελικά τον έδιωξαν τέλη του 1822) κι έτσι προσπαθούσε να αναδείξει πεντακοσίαρχους και σε άλλες περιοχές. Ενας απ’ αυτούς ήταν και ο Μελιδόνης, για τον οποίο όλοι οι ιστορικοί συμφωνούν ότι ήταν παλικάρι.
Πεντακοσίαρχος, λοιπόν, κι αυτός, κάτι που δυσαρέστησε τους Σφακιανούς, επειδή αυτός δεν έχανε την ευκαιρία να βρίζει την επαρχία τους.
Αρχές του 1822, οι Τούρκοι θέλουν να κτυπήσουν την καρδιά της επανάστασης στη Δ. Κρήτη. Ξεκινούν 4.000 από το Μεγάλο Κάστρο, προχωρούν νότια και στρέφονται προς το Αμάρι.
Ο Αφεντούλης κινητοποιεί 2.000 επαναστάτες και ορίζει αρχηγό το Χ.Ρ.Β., που στρέφεται και αυτός προς το Αμάρι και οχυρώνεται στα χωριά Μέρωνα, Μοναστηράκι και Νευς Αμαρίου.
10 Φεβρουαρίου αρχίζουν οι εχθροπραξίες με τους Κρητικούς να πολεμούν σαν ίσοι προς ίσους με τους αντιπάλους.
Υστερα από 4 μέρες, ο Μελιδόνης διάλεξε 80 εκλεκτούς άνδρες και χωρίς να ενημερώσει τον αρχηγό και τους άλλους καπετάνιους, πήγε νύχτα στο χωριό Βαθειακό.
Εκεί, μέσα στο τζαμί, είχαν οι Τούρκοι αρκετά πυρομαχικά και τρόφιμα.
Ο Μελιδόνης -που μιλούσε τουρκικά- εξουδετέρωσε τη φρουρά και οι άνδρες του, φορτωμένοι με όσα εφόδια μπορούσαν, επέστρεψαν στο Μοναστηράκι, πανηγυρίζοντας για τη νίκη τους, κάτι που σίγουρα θα προκάλεσε τον φθόνο, του υπόλοιπου στρατεύματος. Οι καπετάνιοι κάλεσαν τον Μελιδόνη να τους πει λεπτομέρειες και ο Χ.Ρ.Β. του έκανε παρατηρήσεις, επειδή δεν τους ενημέρωσε.
Αυτός, αγνόησε την πρωτοκαθεδρία του αρχηγού, απαντώντας ότι θα ενημερώσει μόνο τον Αφεντούλη και κανένα άλλο.
Αυτό, όπως ήταν φυσικό, εξόργισε τον Χ.Ρ.Β. να μιλήσει έτσι σ’ αυτόν τον αρχηγό όχι μόνο των Σφακίων, αλλά και όλης της εκστρατείας!.. Να μάθουν όλοι πως ο Μελιδόνης ξεφτίλισε τον Χ.Ρ.Β., ξεφτίλισε τους Σφακιανούς!..
Πώς θα τον αντιμετώπιζε αύριο όλο το στράτευμα;
Η συζήτηση άρχισε να εκτραχύνεται, με το γνωστό αποτέλεσμα. Ο ηγούμενος της Μονής Ασωμάτων Ιωσήφ, ήταν παρών στο φονικό και διηγήθηκε τις λεπτομέρειες που αναφέρονται στην «Ιστορία των Σφακίων» του Γρ. Παπαδοπετράκη.
Είπε, λοιπόν, ο Χ.Ρ.Β. στον Μελιδόνη: «Καλό κατόρθωμα έκανες εσύ καπετάν Αντώνη, μα βλέπου άλλη φορά, μην κινδυνεύεις τσ’ ανθρώπους σου και την πάθεις πουθενά».
Αυτός όμως απάντησε με πολύ οργή και θρασύτητα, λέγων: «Εσύ να βλέπεις και να κρύβεσαι φθονερέ. Θαρρείτε πως μόνο εσείς οι Σφακιανοί είσθε άντρες; Δεν είσθε τίποτα. Εγώ θα σας χαμηλώσω τη μύτη».
Η κατάσταση εκτραχυνόταν και ο συνετός Αλέξιος Μαυροθαλασσίτης -πεντακοσίαρχος επίσης- έπιασε το χέρι του Χ.Ρ.Β. και άπλωσε να πιάσει και το χέρι του Μελιδόνη για να τους συμφιλιώσει.
Αυτός όμως τράβηξε το χέρι του και το έβαλε πάνω στο σπαθί του λέγοντας: «Με τοιούτον άτιμον και φθονερόν, εγώ δεν θέλω φιλίας».
Αυτή  ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Ο Χ.Ρ.Β. τράβηξε το μαχαίρι του και…
Ας δούμε όμως τι λέγει για το γεγονός και ο Κριτοβουλίδης:
«…Ο δε Χ.Ρ.Β. και άλλοι καπετάνιοι μετακαλεσάμενοι τότε του Μελιδόνη, ανηρεύνων περί του γεγονότος.
Και τον επέπληττε  πως ο Χ.Ρ.Β., διά τον κίνδυνον εις ον έφερε τόσους στρατιώτας, όστις εχρεώστει να προειδοποιήσει και τους άλλους οπλαρχηγού, διά να ενεργηθεί μάλλον ακινδύνως εκείνο το τόλμημα.
Ο Μελιδόνης, όμως, εδιηγείτο υπερηδέως τα καθέκαστα, προσθέσας επιτέλους, ότι, αυτός θα τα αναφέρει προς τον Αφεντούλη.
Ο Χ.Ρ.Β. αντέλλεξε με οργήν, ότι είναι αυτού καθήκον να κάμει τούτο, ως αρχηγός του στρατεύματος.
Ενεκα τούτου ημείφθησαν προς αλλήλους και λόγοι απρεπείς…».
Το φονικό είχε σαν αποτέλεσμα να κάμψει το ηθικό των επαναστατών, ενώ αντίθετα χαροποίησε τους Τούρκους που έριξαν 3 μπαταριές να γιορτάσουν το γεγονός.
Ο Μελιδόνης ήταν ανδρείος ήταν ανδρείος, είχε στρατηγικές δεξιότητες, είχε όμως και πολλά ελαττώματα.
Ο Β. Ψιλάκης στην «Ιστορία της Κρήτης» σελίδα 1.720 (παλαιά έκδοση) γράφει γι’ αυτόν:
«Ου μόνον μέχρι πάθους ήτο φιλόδοξος, επιδεικτικός και ηρέσκετο τα μάλα εις διαφημίσεις εαυτού, αλλά πανθομολογουμένως, είχε περισσήν ακράτειαν γλώσσης…».
Κατηγορεί επίσης τον αδελφό του (που ήταν γιατρός και ανήκε στο περιβάλλον του Αφεντούλη) ότι δεν έχανε ευκαιρία να υποδαυλίζει τον εγωισμό του, λέγοντας πως ήταν ο καλύτερος καπετάνιος της Κρήτης: «Εξ ου τα πάντα εξηρτώντο και δι ου τα γενόμενα, πάντα κατωρθούντο…».
Από την άλλη μεριά ο Χ.Ρ.Β. μεγαλόπρεπος στην εμφάνιση, ανδρείος, έξυπνος και φυσικά εγωιστής.
Γι’ αυτόν γράφει ο Ψιλάκης: «…Ητο ο εν Κρήτη τότε ισχυρότερος ανήρ, ου μόνον κατά την ανδρείαν, την δύναμιν, την επιρροήν, αλλά και κατά την νοημοσύνην…».
Ομως το κακό έγινε!..
Βέβαια θα μπορούσε ο Χ.Ρ.Β. να πει το: «πάταξον μεν, άκουσον δε» του Θεμιστοκλή, δίνοντας τόπο στην οργή, λέγοντας: «Καπετάν Αντώνη, οι ώρες είναι δύσκολες και πρέπει να είμαστε μονοιασμένοι. Σου έκανε ορισμένες παρατηρήσεις -χωρίς να παραγνωρίζω τη παλικαριά σου- γιατί αυτό έπρεπε να κάνω, σαν αρχηγός της εκστρατείας. Βέβαια όλα πήγαν καλά και είσαι άξιος επαίνου, μπορούσε όμως να γίνει και το αντίθετο.
Μιλάς υβριστικά, αλλά η φωνή της πατρίδας -που ζητά τη βοήθειά μας- είναι πιο δυνατή από τη δική σου και δεν με αφήνει ν’ ακούσω τις ύβρεις σου.
Δεν τις άκουσα και δεν σου απαντώ. Αν πιστεύεις στο σταυρό και την πατρίδα, ας ξεχάσουμε τις διαφορές μας. Ελα να δώσουμε τα χέρια και να πολεμήσουμε παρέα τους άπιστους!..».
Τότε είναι βέβαιο ότι όλοι θα επικροτούσαν τη στάση του και οι «μετοχές» του θ’ ανέβαιναν στα ύψη!..
Το αντίθετο θα συνέβαινε στον Μελιδόνη, αν δεν υποχωρούσε.
Δυστυχώς όμως, όλοι ξέρομε, ότι αυτά είναι σπάνια φαινόμενα στην Ελληνική ιστορία!..