Γράφει ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΛΑΪΤΖΟΓΛΟΥ
stcloris@yahoo.com
Η κουλτούρα της απείθειας στους νόμους (1)
«Είστε απείθαρχοι, σπάταλοι και καλοπερασάκηδες»
(Επικρατούσα ευρωπαϊκή πεποίθηση για τους Ελληνες)
«Και εγώ, θα πω ´ναι´ στην ανυπακοή. Οχι όμως στην ανυπακοή στους νόμους, που πρέπει όλοι ανεξαιρέτως να σεβόμαστε, αν θέλουμε να σταματήσει η ανομία και η ατιμωρησία στη χώρα και να διατηρηθεί η συνοχή της κοινωνίας. Μια ανομία, που επέτρεπε το δίκιο του ισχυρού, την ανισότητα και όχι την ισχύ του Δικαίου. Εγώ θα πω, όμως, ´ναι´ στην ανυπακοή, σε όλες τις αντιλήψεις και πρακτικές που μας πλήγωσαν. Ναι, να κάνουμε κίνημα ανυπακοής σε κάθε πίεση για φακελάκι. Ανυπακοή σε κάθε αίτημα για ´γρηγορόσημο´. Σε κάθε μίζα, κάτω από το τραπέζι. Για την Εφορία, την Πολεοδομία ή το δίπλωμα οδήγησης. Σε αυτή την ανυπακοή, είμαστε δίπλα και μαζί με τον πολίτη…» (Γ. Παπανδρέου, πρωθυπουργός, στη σύνοδο του Εθνικού Συμβουλίου του κόμματός του, 4/3/11).
ΕΚΤΟΣ από την αναξιοπιστία οι ξένοι -κυρίως αγγλοσάξονες- μάς προσάπτουν και την κατηγορία ότι είμαστε λαός «απείθαρχος». Τα κινήματα «Δεν Πληρώνω» ή «Δεν πληρώνω, γιατί δεν έχω να πληρώσω» υπάγονται μεν στην κατηγορία της απείθειας (ανυπακοής), αλλά για πολλούς έχουν βαθύτατο πολιτικό και ηθικό έρεισμα (2)… Η παραπάνω, μάλιστα, παραθεματική άποψη του κ. πρωθυπουργού είναι αρκετά αντιφατική. Εστω κι αν θέλει να είναι… πρωτότυπη και παραδειγματική για τα ελληνικά πολιτικά δεδομένα. Για να γίνει πρωτοπόρα, ας αρχίσει η εφαρμογή της πρώτα από τη Βουλή κι έπειτα από την κοινωνία. Ας ενστερνιστούν βουλευτές και υπουργοί τι σημαίνει υπακοή στους νόμους που οι ίδιοι ψηφίζουν. Χωρίς, φυσικά, να υπάρχουν εμβόλιμα… παραθυράκια που τους αναιρούν. Για να γίνουν δε οι εθνοπατέρες μας πρότυπα ευπειθών πολιτών, ας αποβάλλουν την παγιωμένη νοοτροπία «ό,τι είναι νόμιμο (με τους δικούς τους «νόμους»), είναι και ηθικό (με τη δική τους «ηθική»). Πόσο, άραγε, εποικοδομητική είναι η θέση για την ευπείθεια των πολιτών πολλών παλαιοπολιτικών του Κοινοβουλίου που λένε, «μα τους δικούς μας θα στείλουμε φυλακή;».
Η ΑΛΗΘΕΙΑ είναι ότι κι ο λαός έχει βαθιές ανατολίτικες καταβολές: προσπαθούμε να απειθαρχούμε σε κάθε είδους νόμους που θίγουν το παραμικρό συμφέρον και που δεν… συμφωνούν με τους δικούς μας «νόμους»! Ναι, διαφέρουμε απ’ τους Βορειοευρωπαίους σε ό,τι αφορά την ευνομία. Αυτοί σέβονται με θρησκευτική ευλάβεια τους νόμους τους και καταγγέλλουν τους παρανομούντες συμπολίτες τους.
…Η ΑΠΕΙΘΑΡΧΙΑ διαποτίζει σχεδόν όλες τις δραστηριότητές μας, ειδικότερα τις σχετιζόμενες με τις δοσοληψίες με το κράτος. Αλλά, αφού αυτό και οι υπάλληλοί του δημιούργησαν αμφίδρομες πορείες συναλλαγών («αλισβερίσια») ατιμωρητί, γιατί ο απλός πολίτης να μην αυθαιρετεί επίσης; Στο κάτω-κάτω, όπως λέει ο Μιχ. Καραγάτσης (3), «…Οι Έλληνες διατηρούν με θρησκευτική επιμονή την παράδοση των ελαττωμάτων τους…».
Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ των ελληνικών κυβερνήσεων στην παρανομία είναι ότι, αντί να ξεριζώνουν τα αίτια της απείθειας των πολιτών (διορθώνοντας και νομοθετώντας δικαιότερους νόμους), επιβάλλουν στους παραβάτες αυστηρότερα χρηματικά πρόστιμα ή φυλακίσεις! Ομως, σύμφωνα με τον κ. Ευστράτιο Παπάνη, καθηγητή Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, «τα πρόστιμα δεν συντάσσουν τους σωστούς κανόνες, όπως οι φυλακές δεν δημιουργούν νομιμόφρονες πολίτες».
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, δυστυχώς, οι πρώτες ποινές «απείθειας» επιβάλλονται πολύ αργά χρονικά, όταν πια το άτομο είναι μεγάλο. Οταν, δηλαδή, έχει ήδη «διαπαιδαγωγηθεί» στην παρανομία, με τα ρουσφέτια των πολιτικών και τις ελαστικές συνειδήσεις της οικογένειας και του περίγυρου του… Παραμένει στη μνήμη μας η σκηνή με γονιό που κλήθηκε (στο Α’ Γυμνάσιο Χανίων) να ενημερωθεί για το κάπνισμα του γιου του, παρά τη ρητή απαγόρευσή μας. Η απάντησή του γονιού μάς άφησε εμβρόντητους: «- Εγώ, του επιτρέπω να καπνίζει…! Εσάς τι σας κόφτει;».
…Ο ΣΕΒΑΣΜΟΣ στους κανόνες και στους νόμους που μπαίνουν σε μικρές ή μεγάλες κοινωνίες είναι εκ των ων ουκ άνευ για να λειτουργήσει σωστά μια πολιτεία που θέλει να λέγεται ευνομούμενη. Η μεταπολιτευτική ελληνική πολιτεία (4) κάθε άλλο παρά σωστά λειτούργησε: η δικαιοφροσύνη και η αξιοκρατία παραμένουν ζητούμενα, ενώ η γραφειοκρατία, η ατιμωρησία των παρανομούντων και η πολυνομία συσκοτίζουν κάθε έννοια απόδοσης δικαιοσύνης.
Η ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ της (α)πειθαρχίας αρχίζει πρώτα από το σπίτι, έπειτα από το σχολείο. Το σχολείο είναι μια σμίκρυνση της μεγάλης κοινωνίας στην οποία θα κληθούν οι μικροί μαθητές να ζήσουν. Αν οι μαθητές μάθουν στη μη τήρηση των σχολικών κανόνων και στην ατιμωρησία, για ποιο λόγο να είναι διαφορετικοί αργότερα; Το 1996 βρεθήκαμε για εκπαιδευτικούς λόγους στη Γαλλία (πρόγραμμα «Lingua») σε πολλές σχολικές μονάδες και παρακολουθήσαμε την εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτό που μας εξέπληξε περισσότερο ήταν η ενδοσχολική πειθαρχία… Λιγότερο η ροή των μαθημάτων κι ο τρόπος διδασκαλίας των συναδέλφων εκπ/κών. Η έννοια «κενό» δεν υπήρχε: πλην του διαλείμματος, κανείς μαθητής δεν κυκλοφορούσε στην αυλή του σχολείου! Οταν δε, στο τέλος της έρευνας, θέσαμε το ερώτημα στους μαθητές, «τι νομίζετε ότι λείπει από τη σχολική σας ζωή;», η απάντηση ήταν…, «περισσότερη πειθαρχία»!
ΣΗΜΕΡΑ, με την οικονομική κρίση και τον κοινωνικό ιστό διαλυμένο, η νοοτροπία της απειθαρχίας έγινε κυρίαρχη τάση. Η έννοια «ξεχαρβάλωμα» των πάντων έχει λάβει δραματική εξέλιξη. Η κόντρα ανάμεσα στην κυβέρνηση και στους πολίτες που βλέπουν συνεχώς να φορτώνονται άδικα, δυσβάστακτους φόρους, απαγορευτικούς ακόμη και για μια στοιχειώδη επιβίωση, δεν ξέρουμε πού μπορεί να οδηγήσει. Οσο δε εκείνοι οι πολιτικοί που, ενώ παραβίασαν τους νόμους και έκλεψαν το δημόσιο, παραμένουν εκτός φυλακής, τόσο η οργή και η ανυπακοή του λαού θα διογκώνεται…
ΑΙΤΟΥΜΕΝΟ, λοιπόν, είναι μια «εθνική» πειθαρχία… Είναι η πιο κατάλληλη περίοδος για να μας πείσει περί αυτού η ίδια η κυβέρνηση. Οχι με νόμους και με ΜΑΤ, αλλά με το ήθος και τις πρακτικές της! Αν πράγματι θέλουμε να γίνουμε κράτος «ευρωπαϊκό», αν θέλουμε να ξεπεράσουμε την κρίση και ό,τι άλλο ακολουθήσει, οφείλουμε να επαναδιατυπώσουμε τους κώδικες συμπεριφοράς μας: αυτούς που αφορούν στη σχέση μας με την πολιτεία, και τους άλλους που σχετίζονται με τους συμπολίτες μας… Ολα ξεκινούν από το αν εμείς οι ίδιοι επιθυμούμε να εντάξουμε στην παιδεία μας (ατομική και συλλογική) μια τέτοια «κουλτούρα» πειθαρχίας…
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) απείθεια (συνών. απειθαρχία): ανυπακοή σε κάποιον ανώτερό μας ή σε κανόνες. Αντώνυμο της λέξης η ευπείθεια, η υπακοή
-(2) Εκπρόσωποι ανυπακοής: Ο Αμερικανός Henry David Thoreau (Θορώ) είναι ο πρώτος θεωρητικός της «πολιτικής ανυπακοής». Μεταγενέστεροί του, οι Γάλλοι José Bové, Gilles Luneau και Jean – Marie Muller που καθιέρωσαν τον όρο «πολιτισμένη ανυπακοή», αντί της πολιτικής. Με την έννοια της πολιτικής ανυπακοής (ή της πολιτισμένης ανυπακοής) ταυτίστηκαν και οι Μαχάτμα Γκάντι, Μάρτιν Λούθερ Κιγκ, Τζον Λένον, Δαλάι Λάμα κ.ά.
-(3) Μιχ. Καραγάτσης (1908-1960), «Η Ιστορία των Ελλήνων». Aετός A.E., 1952. 80.
-(4) «Οι αντιπροσωπευτικοί μας θεσμοί αποδυναμώθηκαν, επικράτησε η ανομία, η αδιαφάνεια, η γραφειοκρατία, η παραοικονομία, ο κρατισμός, καθώς δεν φροντίσαμε έγκαιρα να ενδυναμώσουμε τον έλεγχο και τη συμμετοχή του πολίτη στη δημόσια ζωή της χώρας» (Γ. Παπανδρέου, στην «Κ», 16-1-11).
